Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η έκθεση που συντάχθηκε από την Ομοσπονδία Φορτηγών Αυτοκινητιστών Ελλάδος (ΟΦΑΕ), όπου και αναλύονται τα προβλήματα στο οδικό δίκτυο της Ελλάδας.
Μάλιστα, η επισήμανση των «δύσκολων» οδικών δικτύων είναι σημαντική μετά και τα πρόσφατα τροχαία ατυχήματα που προκλήθηκαν από φορτηγά.
Αξίζει να σημειωθεί πως η έκθεση φέρει ημερομηνία 3/2/2014 και είχε τότε σταλεί στο Υπουργείο Μεταφορών, στο Υπουργείο Ανάπτυξης και στη Εuropean Association of Tolled Motorways, Bridges and Tunnel Concessionaires.
Μεταξύ των σημείων που χαρακτηρίζονται επικίνδυνα και προτείνεται να γίνουν βελτιώσεις είναι και ο δρόμος Μέτσοβο – Λάρισα, όπως επίσης και ο άξονας Βελεστίνο – Βόλος.
Αναλυτικά, το σύνολο της έκθεσης περιλαμβάνει τα παρακάτω:
«Ως κύριοι δρόμοι της Ελλάδας εννοούνται οι οδικοί άξονες με σημαντική αξία για τις οδικές μεταφορές σε εθνικό επίπεδο: οι αυτοκινητόδρομοι και οι εθνικές οδοί. Η ανάγκη για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου κεντρικού άξονα που θα ενώνει τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις (Πάτρα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη) με τους Ευζώνους και την υπόλοιπη Ευρώπη (Κεντρικός Άξονας ΠΑΘΕ), αλλά και ενός δυτικού άξονα, που θα ενώνει την Αλβανία με τα Ιωάννινα, την Πάτρα και την Καλαμάτα, κατά μήκος του Ιονίου Πελάγους έγινε επιτακτική.
Α) Ο ρόλος των οδικών μεταφορών
Ο ρόλος των οδικών μεταφορών στην εκτέλεση του μεταφορικού έργου την Ελλάδος είναι ιδιαίτερα σημαντικός αφού εκτιμάται ότι με αυτές εκτελείται πάνω από το 95% του συνολικού όγκου του χερσαίου υπεραστικού επιβατικού και εμπορευματικού μεταφορικού έργου. Οι οδικές μεταφορές αποτελούν κλάδο ζωτικής σημασίας για την ελληνική οικονομία και αντιπροσωπεύουν σε εθνικό επίπεδο το 7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και το 7% των θέσεων απασχόλησης. Στη χώρα μας το 98% των εθνικών εμπορευματικών μεταφορών εξυπηρετείται από τις οδικές. Ο τομέας των οδικών εμπορευματικών μεταφορών στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς κυριαρχεί στο έργο των εθνικών μεταφορών, ενώ αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την επίτευξη του στόχου της χώρας να καταστεί πύλη διαμετακόμισης για τα Βαλκάνια. Επιπλέον, εκτιμάται ότι μέσω του κλάδου πραγματοποιείται το 46,3% της αξίας των εξαγωγών και το 42,9% της αξίας των εισαγωγών.
Το φορτηγό αυτοκίνητο υπερέχει τόσο έναντι του τρένου, όσο και έναντι του πλοίου εξαιτίας κυρίως της αμεσότητας πρόσβασης στα σημεία αρχικής προέλευσης και τελικού προορισμού του εμπορεύματος, χωρίς την ανάγκη μεταφορτώσεων, το μεγάλο πλεονέκτημα δηλαδή των οδικών εμπορευματικών μεταφορών είναι ότι σε σχέση με τους άλλους τύπους μεταφορών, έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν εξυπηρέτηση μεταφοράς από «πόρτα σε πόρτα». Επιπρόσθετα, για μεγάλες περιοχές της χώρας αποτελούν το μόνο διαθέσιμο μέσον με το οποίο μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους για μεταφορά αγαθών. Καθώς επίσης δεν πρέπει να αγνοούμε και την ανάγκη που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω αλλαγών στη παραγωγική διαδικασία, της αυξημένης ταχύτητας παράδοσης που συνδυάζεται με αξιοπιστία, και μπορεί να ικανοποιηθεί με το καλύτερο δυνατό τρόπο από τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές.
Β) Η σημασία των οδικών δικτύων
Το οδικό δίκτυο, και κυρίως το μήκος των αυτοκινητοδρόμων, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την έκταση, την ποιότητα και την ποσότητα των προσφερομένων υπηρεσιών στον κλάδο των οδικών μεταφορών. Για την απρόσκοπτη πραγματοποίηση και ανάπτυξη των οδικών εμπορευματικών μεταφορών σε μία χώρα, το οδικό της δίκτυο οφείλει να συνδέει τους χώρους παραγωγής και καταναλώσεως των προϊόντων με τους χώρους εναποθέσεως και διαχειρίσεως εμπορευμάτων και πρώτων υλών, τη χώρα με τα όμορα κράτη και, μέσω αυτών, με τους κύριους εμπορικούς εταίρους που βρίσκονται πέραν των γειτονικών χωρών.
Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες της αποδοτικότητας και της ελκυστικότητας των οδικών δικτύων αφορούν:
• Ασφάλεια μετακινήσεων
• Χρόνο μεταφοράς
• Κόστος μεταφοράς
• Ποιότητα εξυπηρέτησης
• Απόσταση
Σύμφωνα με την έκθεση του World Economic Forum του 2010, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 57η θέση όσον αφορά στην ποιότητα της οδικής της υποδομής, βαθμολογούμενη με 4,1 σε μια κλίμακα από 1 έως 7, με το 1 να αντιστοιχεί σε εντελώς υπανάπτυκτη υποδομή και το 7 να αντιστοιχεί σε εκτεταμένη και αποδοτική υποδομή σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές. Η κατάταξη της Ελλάδος σε αυτόν τον τομέα είναι χαμηλότερη από αυτήν της Τουρκίας (47η), της Σλοβενίας (42η), της Ουγγαρίας (49η), της Κροατίας (31η) και άλλων χωρών (WEF, 2010).
Η σπουδαιότητα των οδικών δικτύων στις αναπτυξιακές διαδικασίες θεωρείται επιστημονικά αυτονόητη. Οι οδικές μεταφορές αποτελούσαν και αποτελούν μια εξαιρετικά σημαντική οικονομική και ιδιαίτερα παραγωγική δραστηριότητα. Πλήθος μελετών αποδεικνύουν με σαφήνεια, ότι η εξέλιξη της κοινωνικό –οικονομικής ανάπτυξης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αναβάθμιση του τομέα των μεταφορών και ιδιαίτερα των οδικών, μιας και αυτές, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες, καλύπτουν ευκολότερα τη ζήτηση για μετακινήσεις προσώπων και αγαθών.
Γ) Προβλήματα των οδικών δικτύων στην Ελλάδα
Είναι ευρέως αποδεκτά τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει κανείς διασχίζοντας κεντρικούς και μη, οδικούς άξονες, καθιστώντας τους ιδιαίτερα επικίνδυνους και οδηγώντας συχνά σε ατυχήματα. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που οδηγούν στις δυσκολίες αυτές είναι:
– Ανεπαρκή γεωμετρικά χαρακτηριστικά, όπως: λωρίδες κυκλοφορίας και ερείσματα με ανεπαρκές πλάτος, έλλειψη ή μικρό πλάτος μεσαίων διαχωριστικών νησίδων, μικρές ακτίνες οριζόντιας και κατακόρυφης χάραξης που μειώνουν την ορατότητα, κακή διαμόρφωση κόμβων
– Χαμηλά πρότυπα κατασκευής, ανεπαρκής συντήρηση κυρίως μειωμένη πρόσφυση (ολισθηρά οδοστρώματα) και ανεπαρκής αποστράγγιση
– Κακή μελέτη, τοποθέτηση και κατασκευή παρόδιων στοιχείων όπως : στύλων, στηθαίων, δένδρων, κρασπεδόρειθρων, αναχωμάτων και τάφρων
– Κακή οργάνωση της κυκλοφορίας όπως: έλλειψη ή ανεπαρκής σήμανση, ανεπαρκής έλεγχος προσβάσεων (είσοδοι, έξοδοι) και στάθμευση στην οδό
– Πλήρης έλλειψη ή ανεπάρκεια οδικού φωτισμού
– Ανεπαρκής έλεγχος και σήμανση κατά τη διάρκεια κατασκευών
– Δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες , κυρίως ομίχλη, βροχή, υγρές επιφάνειες, χιόνι, πάγος, αλλά και σκόνη, καπνός, άνεμος
– Εναλλαγή τμημάτων κλειστού αυτοκινητοδρόμου και επαρχιακών οδών-επικίνδυνες λόγω αυξομειώσεων ταχύτητας
– Διέλευση οχημάτων από κατοικημένες περιοχές- παρόδιες χρήσεις γης
– Ανύπαρκτοι χώροι στάθμευσης για ανεφοδιασμό καυσίμων, ανάπαυσης οδηγών κτλ. (ιδιαίτερα στο δίκτυο 750 χιλιομέτρων Ηγουμενίτσας-Κήπων της Εγνατίας οδού)
– Ύπαρξη αμμοπαγίδων σε μεγάλα με κλήση τμήματα, του οδικού δικτύου της Εγνατίας οδού
Σύμφωνα λοιπόν με όλα τα προαναφερθέντα δημιουργείται η ανάγκη για τη βελτίωση του συνόλου των οδικών αξόνων στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα των ακολούθων:
1. Βελεστίνο- Βόλος
Στο τμήμα αυτό υπάρχουν γεωμετρικά χαρακτηριστικά που χρειάζονται βελτίωση, καθώς και η ανάγκη κατασκευής ανισόπεδων κόμβων στο Βελεστίνο και στη διασταύρωση Σέσκλου. Εν γένει το τμήμα αυτό θα μπορούσε, χωρίς να απαιτούνται μεγάλες δαπάνες, αφού έχει το απαιτούμενο εύρος και δεν απαιτούνται σημαντικές σε έκταση απαλλοτριώσεις, να λάβει χαρακτηριστικά αυτοκινητοδρόμου σε συνδυασμό με τη σύνδεσή του με την περιφερειακή οδό του Βόλου. Ο οδικός αυτός άξονας χρήζει ιδιαίτερης σημασίας καθώς αποτελεί τμήμα βιομηχανικής ζώνης όπου γίνεται διακίνηση μεγάλου όγκου τσιμέντου, γεγονός που αλλοιώνει ακόμα περισσότερο τη κατάσταση του οδοστρώματος, το οποίο παρουσιάζει μεγάλες αυλακώσεις, από τη συνεχή πορεία των βαρέων οχημάτων. Επιπλέον, δεν πρέπει να αγνοούμε τη σύνδεση του με το λιμάνι του Βόλου που συνεπάγεται αυξημένη κίνηση και κατ’ επέκταση μεγάλο αριθμό ατυχημάτων, όπως επίσης και δίοδο προς κάποιους από τους κυριότερους τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας.
2. Θεσσαλονίκη- Φλώρινα
Στον οδικό αυτό άξονα τα προβλήματα που εμφανίζονται είναι πολύ συχνά λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών και του παγετού που προκαλούν φθορές στο οδικό δίκτυο και δημιούργησαν αποσαθρώσεις και κατολισθήσεις που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα φαινόμενα για την οδική ασφάλεια, με απώλεια ανθρώπινων ζωών. Το ορεινό ανάγλυφο απαιτεί μεγάλα τεχνικά έργα γεφύρωσης, αφού είναι μεγάλος ο αριθμός χειμάρρων, ποταμών και φυσικών υδατορεμμάτων που διασχίζουν το οδικό περιβάλλον. Η μεγάλη παραμόρφωση του οδοστρώματος εκτός των άλλων και εξαιτίας των βαρέων οχημάτων που διέρχονται από αυτό, το καθιστά ιδιαίτερα μη ασφαλές αλλά και επικίνδυνο για την διέλευση των εμπορευματικών φορτηγών, τα οποία λόγω του αυξημένου βάρους του φορτίου τους, κινδυνεύουν από υλικές ζημιές κατά τη διέλευση τους από το συγκεκριμένο σημείο. Η σύνδεση ενός εκ των βορειότερων τμημάτων της χώρας μας με τη Θεσσαλονίκη είναι μεγάλης σημασίας από οικονομικής και κοινωνικής σκοπιάς, καθώς εκτός των άλλων η τεράστια αγροτική παραγωγή των περιοχών που διέρχεται αυτός ο οδικός άξονας αποτελεί καίριο σημείο. Η δυνατότητα διέλευσης φορτηγών αυτοκινήτων που μεταφέρουν ευπαθή αγροτικά προϊόντα στο μικρότερο δυνατό χρόνο είναι θέμα μείζονος σπουδαιότητας. Είναι απαραίτητο να αντικατασταθεί το οδικό αυτό δίκτυο με ένα σύγχρονο αυτοκινητόδρομο.
3. Μέτσοβο- Λάρισα
Χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου δρόμου είναι οι απότομες στροφές, η στενότητα και η κλίση του εδάφους, όπως επίσης και οι έντονες αυλακώσεις στο οδόστρωμα. Οι πολλές αριστερές στροφές που υπάρχουν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες, καθώς το οδικό αυτό δίκτυο αποτελεί σημείο διέλευσης βαρέων οχημάτων, λόγω της μεγάλης εισροής και εκροής εμπορευμάτων από και προς το λιμάνι της Ηγουμενίτσας. Ο δρόμος θεωρείται στενός σε πολλά τμήματα σε σχέση με τον κυκλοφοριακό φόρτο που συνεχώς αυξάνεται, έχει απότομες κλίσεις τόσο σε στροφές όσο σε ανηφόρες και κατηφόρες, που έχουν ως συνέπεια την κακή εκτίμηση από πλευράς οδηγών της ταχύτητας που πρέπει να αναπτύξουν. Επιπλέον, ο φωτισμός σε πολλά σημεία δεν είναι επαρκής. Τα τεχνικά έργα που έχουν λάβει μέρος είναι ελάχιστα και με μικρή διατομή. Είναι αναγκαίο να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες ώστε να δημιουργηθεί ένας ασφαλής αυτοκινητόδρομος που θα μπορεί να διευκολύνει τον μεγάλο αριθμό οχημάτων που διέρχονται από αυτόν και να εξυπηρετήσει τους αυτοκινητιστές που μετακινούν εμπορεύματα από και προς το λιμάνι της Ηγουμενίτσας.
4. Αντίρριο- Ιωάννινα
Το οδικό αυτό δίκτυο είναι σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους πιο επικίνδυνους δρόμους της Ευρώπης. Πρόκειται για εθνικό οδικό δίκτυο με μεγάλη κυκλοφορία και ιδιαίτερα επικίνδυνο. Την επικινδυνότητα συνθέτουν, μεταξύ άλλων, η έλλειψη ολοκληρωμένων κόμβων, σωστού φωτισμού, κατάλληλης οδοσήμανσης, καθώς και φθαρμένου και με πολλές λακκούβες ασφαλτοτάπητα. Στα πιο πολλά σημεία του ο δρόμος αυτός είναι ιδιαίτερα στενός, ενώ η ελεύθερη πρόσβαση των αγροτικών αυτοκινήτων από τους γύρω οικισμούς είναι συνηθισμένο φαινόμενο, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια της κυκλοφορίας, θέτοντας σε πολύ μεγάλο κίνδυνο όποιον τον διασχίζει. Τέλος, η εναλλαγή τμημάτων κλειστού αυτοκινητοδρόμου και κακής κατάστασης εθνικής οδού και άρα η έντονη εναλλαγή της ταχύτητας των οχημάτων αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου. Βασική απόδειξη για την ακαταλληλότητα του δρόμου αυτού αποτελεί ο αριθμός των θανάτων από τροχαία δυστυχήματα. Το αυξημένο κυκλοφοριακό φορτίο στην εθνική οδό Αντιρρίου – Ιωαννίνων είχε επίσης ως αποτέλεσμα τη μεγάλη φθορά, σε πολλά τμήματα του συγκεκριμένου άξονα, τα οποία κρίνεται απαραίτητο να ανακατασκευαστούν, όπως επίσης και το σύνολο της Ιόνιας οδού, ώστε να δημιουργηθεί ένας αυτοκινητόδρομος ο οποίος από τη μία πλευρά να βγάλει από τη σημερινή απομόνωση τη Δυτική Ελλάδα και από την άλλη καταστήσει εφικτή και εύκολη τη σύνδεση της χώρας μας με την Αλβανία. Ταυτόχρονα, όλα τα παραπάνω απαιτούνται προκειμένου να αξιοποιηθεί η πλήρως η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, η σύνδεση με την Κορίνθου-Πατρών, και άρα η σύνδεση της Δυτικής Ελλάδας με την Πελοπόννησο.
5. Πατρών- Κορίνθου
Η οδός Κορίνθου-Πατρών αποτελεί τμήμα του εθνικού οδικού δικτύου με μήκος 141 χιλιόμετρα, εκ των οποίων το μεγαλύτερο τμήμα αποτελείται από κατάστρωμα με μία λωρίδα ανά κατεύθυνση χωρίς διαχωριστική νησίδα, ενώ περιλαμβάνει απότομες εναλλαγές στα γεωμετρικά χαρακτηριστικά της. Συνήθης πρακτική αποτελεί η εκτεταμένη χρήση της ΛΕΑ για κυκλοφορία των οχημάτων λόγω στενότητας των λωρίδων κυκλοφορίας, γεγονός που αποτελεί σημαντικό παράγοντα ατυχήματος. Επίσης, το εν λόγω οδικό δίκτυο χαρακτηρίζεται από κακή κατάσταση του οδοστρώματος (λακκούβες, αυλακώσεις στον ασφαλτοτάπητα κλπ), ελλιπή σήμανση, και ανεπαρκή φωτεινότητα. Οι παραπάνω παράγοντες αποτελούν αιτίες που οδηγούν σε τεράστιο αριθμό ατυχημάτων, εκ των οποίων το 99% αφορά μετωπική σύγκρουση οχημάτων. Οι συχνές βροχοπτώσεις της περιοχής, γεμίζουν με νερό το οδόστρωμα, και επιβαρύνουν την ήδη άσχημη κατάσταση του οδικού δικτύου. Οι εργασίες που έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια, έχουν παραμείνει στάσιμες και αποτελούν έναν ακόμη σημαντικό παράγοντα ατυχημάτων. Ο οδικός αυτός άξονας είναι ένας από τους οδικούς άξονες της χώρας με μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο καθώς καταλήγει στο λιμάνι της Πάτρας, από όπου η διέλευση εμπορευματικών και επιβατικών αυτοκινήτων είναι πολύ μεγάλη. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητο να ανακατασκευαστεί άμεσα ως κλειστός αυτοκινητόδρομος με Ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Ιδιαίτερη μέριμνα απαιτείται στη διευθέτηση του κόμβου εισόδου στη Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, ο οποίος κατά την παρούσα περίοδο έχει έργα σε εξέλιξη.
6. Εύζωνοι- κάθετοι οδικοί άξονες στην Εγνατία οδό
Ο μεθοριακός σταθμός των Ευζώνων αποτελεί μια από τις κύριες εισόδους και εξόδους από τη χώρα μας, και κατ’ επέκταση οι συγκεκριμένοι οδικοί άξονες αποτελούν τη σύνδεση με Διευρωπαϊκά οδικά δίκτυα. Για το λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητο η εικόνα που δίνεται να αποπνέει ασφάλεια και λειτουργικότητα. Παρόλα αυτά οι οδικοί άξονες που συνδέουν τους Ευζώνους με την Εγνατία οδό δίνουν την εικόνα της πλήρης εγκατάλειψης, και οι οδηγοί αντιμετωπίζουν ποικίλα προβλήματα κατά τη διέλευση τους από αυτούς. Από τα οδικά αυτά δίκτυα εισέρχεται και εξέρχεται κάθε χρόνο μεγάλος αριθμός εμπορευματικών και επιβατικών αυτοκινήτων από και προς τις Βαλκανικές χώρες και την υπόλοιπη Ευρώπη. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο, να ανασχεδιαστούν ως αυτοκινητόδρομοι, καθώς ταυτόχρονα θεωρούνται από τον εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό ως οι κύριοι άξονες ανάπτυξης που επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό το χωρικό πρότυπο οργάνωσης της χώρας.
Ο κάθε οδικός άξονας στην Ελλάδα κρίνεται απαραίτητο να μελετηθεί τμηματικά ανάλογα με τις ανάγκες, να επισημανθούν οι επικίνδυνες θέσεις, να διαπιστωθούν οι τοπικές αιτίες που δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο και να ελεγχθεί η επίδραση των στοιχείων των οδών που επισημαίνονται παραπάνω, φυσικά λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλομορφία του εδάφους, ώστε να καταστεί εφικτή η απαραίτητη μετατροπή των παραπάνω οδικών αξόνων σε σύγχρονους αυτοκινητόδρομους, για την αποφυγή ατυχημάτων και τη διευκόλυνση του συνόλου των διερχομένων».
