Παρακολουθώντας με ιδιαίτερη ανησυχία την εξέλιξη της πανδημίας στην Ελλάδα, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι οι υψηλές προσδοκίες, η αισιοδοξία και το κλίμα ευφορίας μετά το τέλος του πρώτου κύματος έχουν διαψευσθεί πλήρως.
Η αποτυχία των μέτρων που ελήφθησαν το προηγούμενο διάστημα και μια στρατηγική που οφείλει ΠΑΝΤΑ να αναλύει τόσο τα δυνητικά οφέλη όσο και τις αρνητικές επιπτώσεις των μέτρων, που όμως δεν υπήρξε. Αρνητικές επιπτώσεις που δεν αφορούν μόνο τη νόσο COVID-19 αλλά την υγεία του πληθυσμού στο σύνολό της (κοινωνική, ψυχική και σωματική ευεξία), συμπεριλαμβανομένων και πολλών άλλων νοσημάτων πέρα από τη νόσο COVID-19.
Δεν είναι όμως τώρα η ώρα για στείρα κριτική και απόδοση ευθυνών. Αντιθέτως, σήμερα είναι ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη για στοχευμένες, εξειδικευμένες δράσεις. Δράση δεν μπορεί είναι μόνο το οριζόντιο και καθολικό lockdown, που έχει καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει οριστικά αλλά μόνο να παρατείνει το πρόβλημα. Ηταν η μοναδική επιλογή εδώ που φτάσαμε , αλλά οφείλουμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο των επαναλαμβανόμενων περιόδων απομόνωσης και οριζόντιας καραντίνας υγιών και ασθενών.
Η επιστημονική κοινότητα αλλά και οι αρχές θα πρέπει επιτέλους να είναι ειλικρινείς προς την κοινωνία, να μην δημιουργούν υπερβολικές και μη-ρεαλιστικές προσδοκίες, και να αναλάβουν με θάρρος τις ευθύνες για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες στη διαχείριση της πανδημίας και να μην ρίχνουν τα πάντα στο ενδεχόμενο εμβόλιο..
Η εμπειρία από χώρες με καταστροφικό πρώτο επιδημικό κύμα κατέδειξε ξεκάθαρα πως ο αγώνας για τον περιορισμό της πανδημίας δεν κερδίζεται μέσα στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ.
Αντιθέτως, είναι καθοριστικό να προληφθεί η πίεση στα νοσοκομεία με ένα οργανωμένο σχέδιο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και κοινοτικής υγείας. Αναλύω πάλι τρία σημεία της επιστολής που δημοσιεύσαμε με συναδέλφους .
1. Άμεση ενεργοποίηση και στήριξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, τόσο σε κρατικό επίπεδο (κέντρα υγείας, ΠΕΔΥ, περιφερειακά ιατρεία) όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο (ιδιώτες ιατροί συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ). Οφείλουμε να διδαχθούμε από τα λάθη και τις καταστροφές του πρώτου κύματος σε άλλες χώρες. Όπως εύστοχα παρατήρησαν σε δημοσίευσή τους Ιταλοί επιστήμονες από το Μάρτιο, πρέπει να κρατήσουμε τους προσβεβλημένους από τον ιό εκτός νοσοκομείων και να εμποδίσουμε την προσβολή ευαίσθητων ομάδων. Απαιτείται λοιπόν στρατηγική πρωτοβάθμιας και κοινοτικής υγείας, που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της πανδημίας. Αν υπήρχαν τέτοιες δομές έγκαιρα , οι ασθενείς στα νοσοκομεία θα ήταν λιγότεροι. Οι περισσότεροι δεν θα έφταναν καν στα νοσοκομεία. Θα πήγαιναν σπιτι τους από το κέντρο υγείας . Αντίθετα τώρα τα νοσοκομεία γεμίζουν με πλειοψηφία ατόμων που δεν έχουν σημαντικά προβλήματα, αλλά μεταδίδουν τον ιό σε ολο τον κόσμο μέσα στο νοσοκομείο.
2. Άμεση απεμπλοκή των νοσοκομείων από την δειγματοληψία, τον διαγνωστικό έλεγχο και την αντιμετώπιση ατόμων προσβεβλημένων με SARS-CoV-2 που δεν χρήζουν νοσοκομειακής φροντίδας. Είναι αδιανόητο να εξαντλούνται νοσοκομειακοί πόροι και προσωπικό σε διαδικασίες που δεν θα έπρεπε να πραγματοποιούνται σε νοσοκομεία.
3. Άμεσος σχεδιασμός τυχαιοποιημένων ή αντιπροσωπευτικών δειγματοληψιών με συγκεκριμένα επιδημιολογικά πλάνα, χρησιμοποιώντας rapid tests αντιγόνου, σε τακτά χρονικά διαστήματα και σε κάθε νομό της χώρας, ώστε να παρακολουθείται συστηματικά η επιδημιολογική εικόνα και να λαμβάνονται έγκαιρα και στοχευμένα μέτρα σε τοπικό επίπεδο. Πρέπει να σταματήσει άμεσα η σπατάλη πόρων σε τυφλές και ανούσιες δειγματοληψίες που έχουν μόνο κοινωνική προσφορά αλλά δεν προσφέρουν καμία επιδημιολογική πληροφορία και δημιουργούν ψευδείς εντυπώσεις και παραπληροφόρηση.
Όλα αυτά πρέπει να γίνουν ΧΘΕΣ. Πρέπει να μας βρουν έτοιμους. Γιατί ο ιός θα ξανάρθει.
*Είναι καθηγητής στο Τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
