Η κατάπτυστη «δημοσιογραφία» (η λέξη σε πολλά εισαγωγικά) της κλειδαρότρυπας την οποία διακονούν διάφορα δύσοσμα (η λέξη χωρίς εισαγωγικά) σάιτ αποδεικνύει με τρόπο εκκωφαντικό πόσο επιτακτική και επείγουσα είναι η ανάγκη ρύθμισης του μιντιακού τοπίου.
Το πρόβλημα δεν είναι τόσο αυτά τα λίγα (ή ίσως όχι και τόσο λίγα) λαθρόβια και περιθωριακά μέσα της εντυπωσιοθηρίας, της παραπληροφόρησης και των εκβιασμών. Το πρόβλημα είναι, κυρίως, ότι αυτοί οι λίγοι κατορθώνουν συχνά να διαμορφώνουν κοινωνικά ήθη και επαγγελματικές πρακτικές.
Δηλαδή, όχι μόνον εθίζουν το κοινό σε σκουπίδια, αλλά εξωθούν και τα λεγόμενα σοβαρά (εντός ή εκτός εισαγωγικών) μέσα ενημέρωσης σε ένα race to the bottom, σε συνεχείς εκπτώσεις από τις αρχές της αντικειμενικής πληροφόρησης και τη δημοσιογραφική δεοντολογία.
Θλιβερό παράδειγμα υπήρξε τις προηγούμενες μέρες η διαχείριση της «είδησης» για την «απόφαση» (και οι δύο λέξεις σε εισαγωγικά) του Συμβουλίου της Επικρατείας στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών.
Ακούσαμε και διαβάσαμε, με όρους αθλητικού ρεπορτάζ (το «σκορ», μάθαμε, ήταν 16-9), ότι βγήκε μια απόφαση -και μάλιστα, όπως μας λένε, «κεκλεισμένων των θυρών»– που δικαίωσε τους καναλάρχες. Η αλήθεια, όπως φαίνεται, χάθηκε κάπου στη μετάφραση. Πολλοί «ξέχασαν» να μας πουν ότι:
Καμιά απόφαση δεν εκδόθηκε, αλλά απλώς το δικαστήριο, μετά τη συζήτηση της υπόθεσης σε δημόσια συνεδρίαση, συνήλθε σε μη δημόσια διάσκεψη, προκειμένου οι δικαστές να διασκεφτούν, δηλαδή να συζητήσουν μεταξύ τους όσα άκουσαν κατά τη συνεδρίαση και όσα μελέτησαν από τον φάκελο της υπόθεσης.
Τα δικαστήρια εκδίδουν τις αποφάσεις τους πάντα σε δημόσια συνεδρίαση. Για να έχουμε απόφαση, θα πρέπει να περιμένουμε πρώτα να ολοκληρωθεί η διάσκεψη -ή, αν χρειαστεί, περισσότερες διασκέψεις- και να γραφτεί η απόφαση. Γι’ αυτό απαιτούνται, στην καλύτερη περίπτωση, εβδομάδες, ίσως και μήνες.
Η διάσκεψη είναι μη δημόσια, δηλαδή μυστική – και όχι βεβαίως «κεκλεισμένων των θυρών», έκφραση που χρησιμοποιούμε για συνεδριάσεις χωρίς ακροατήριο, π.χ. σε δίκες ανηλίκων. Η μυστικότητα της διάσκεψης διασφαλίζει ότι οι δικαστές, πριν αποφασίσουν, κάποια στιγμή βρίσκονται μόνοι τους, χωρίς την παρουσία τρίτων (δικηγόρων, διαδίκων, ακροατηρίου), ενώπιον της συνείδησής τους και μόνο.
Το αποτέλεσμα της διάσκεψης αποτυπώνεται στην απόφαση, και μόνο με τη δημοσίευσή της γίνεται γνωστό.
Μέχρι τότε, καμιά έννομη συνέπεια δεν έχει η διάσκεψη και, πλην των δικαστών που συμμετέχουν, δεν (πρέπει να) σημαίνει τίποτε για κανέναν άλλο. Ας αφήσουμε τους δικαστές να κάνουν τη δουλειά τους!
Ισως το κυριότερο, η διαρροή του αποτελέσματος της ψηφοφορίας συνιστά παραβίαση της μυστικότητας της διάσκεψης, δηλαδή είναι παράνομη. Ανεξαρτήτως των ευθυνών που βαρύνουν τους δράστες της διαρροής, ευθύνες έχουν και όσοι τις αναπαράγουν.
Ακόμα κι αν επικαλούνται τη δημοσιογραφική αποστολή τους, δηλαδή την ανάγκη πληροφόρησης του κοινού, ας έχουν τουλάχιστον την εντιμότητα, που αποτελεί και δεοντολογική επιταγή, να διευκρινίζουν ότι η πληροφορία που αναπαράγουν προέρχεται από παράνομη διαρροή μιας μυστικής διαδικασίας.
Τέλος, ακόμα κι αν είναι ακριβείς οι πληροφορίες που διέρρευσαν (κάτι, πάντως, που δεν μπορεί ούτε να επιβεβαιωθεί ούτε να διαψευσθεί), η πραγματική σημασία τους είναι μηδαμινή. Αυτό που (υποτίθεται ότι) συζητήθηκε και κρίθηκε στη διάσκεψη είναι απλώς και μόνο το ζήτημα του παραδεκτού των προσφυγών.
Κρίθηκε δηλαδή ότι αυτές δεν έχουν κάποιο τυπικό έλλειμμα και επομένως η διάσκεψη θα συνεχιστεί, προκειμένου να συζητηθούν επί της ουσίας, οπότε και θα εξεταστούν οι λόγοι ακυρώσεως (η έμφαση στο «θα»), δηλαδή αν είναι ή δεν είναι αντισυνταγματικός ο νόμος Παππά.
Αυτό είναι μια στάνταρτ διαδικασία. Κάθε φορά που το Συμβούλιο της Επικρατείας κρίνει μια προσφυγή, πρώτα εξετάζει αν έχει νόημα ν’ ασχοληθεί μ’ αυτήν και μετά «μπαίνει στην ουσία», όπως λέμε. Τίποτα παράξενο, τίποτα ασυνήθιστο.
Η εξαχρείωση του δημόσιου λόγου και η εργαλειοποίηση της δημόσιας πληροφορίας από τα ΜΜΕ, είτε για λόγους δημιουργίας εντυπώσεων είτε και για ευθέως εγκληματικούς σκοπούς, αποτελούν μια βόμβα στα θεμέλια της δημοκρατίας.
Η πολιτεία δεν έχει την πολυτέλεια να στερείται μηχανισμούς ρύθμισης των ΜΜΕ, με κορυφαίο ανάμεσά τους το ΕΣΡ. Η άμεση συγκρότησή του αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την κοινωνία και τη δημοκρατία. Κάθε περαιτέρω καθυστέρηση ισοδυναμεί με εθνικό έγκλημα.
*Επίκ. καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή ΑΠΘ
