Ορθόδοξοι ακαδημαϊκοί Θεολόγοι απ’ όλον τον κόσμο προχώρησαν στη σύνταξη Διακήρυξης και στη δήλωση ότι η ρωσική ιδεολογία περί «Russkii mir» ή αλλιώς «Ρωσικός Κόσμος», που εκκολάπτεται εδώ και 20 χρόνια, είναι εσφαλμένη, με αφορμή τις πρόσφατες δηλώσεις του Πατριάρχη της Ρωσίας, Κυρίλλου, με τις οποίες ο ίδιος, δεν καταδίκασε τον πόλεμο. Ποια είναι, όμως, η βαθύτερη σημασία της Διακήρυξης και τι είναι ο «Ρωσικός Κόσμος»; Υπάρχει ανάμειξη της Ρωσικής Εκκλησίας στον πόλεμο της Ουκρανίας; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα απαντά ο κ. Παντελής Καλαϊτζίδης, Δρ.Θ., Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, και εκ των Συντονιστών (μαζί με τον Διάκονο Brandon Gallaher από το Πανεπιστήμιο του Exeter) της Συντακτικής Επιτροπής της Διακήρυξης (μιας δωδεκαμελούς ομάδας Ορθοδόξων θεολόγων απ’ όλο τον κόσμο).
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΗΛΙΑ ΚΟΥΤΣΕΡΗ
Πως «γεννήθηκε» κ. Καλαϊτζίδη καταρχήν, η ιδέα της Διακήρυξης;
Ήταν μια αυθόρμητη αντίδραση ορθόδοξων θεολόγων απ’ όλο τον κόσμο, με πρωτοβουλία της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, η οποία έχει ένα πολύ ισχυρό δίκτυο διεθνών επαφών και συνεργασιών. Σχηματίστηκε άμεσα μια συντακτική ομάδα συνεργατών της Ακαδημίας, Θεολόγων από την Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία, αλλά ταυτόχρονα από συναδέλφους και φίλους του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών της Νέας Υόρκης. Στην ομάδα, επίσης, προστέθηκαν μεμονωμένοι θεολόγοι από τον Καναδά και την Ευρώπη. Έτσι, σχηματίστηκε μια δωδεκαμελής ομάδα, η οποία επεξεργάστηκε τη σύνταξη και προώθηση της Διακήρυξης ενάντια στη θεωρία και τη διδασκαλία του «Ρωσικού κόσμου».
Τι εννοείται όταν λέτε «Ρωσικός κόσμος»;
Αρχικά, θέλω να διευκρινίσω ότι η Διακήρυξη, αν δεν κάνω λάθος έχε φτάσει τις 50.000 προβολές σε όλο τον κόσμο, συγκέντρωσε σχεδόν 800 υπογραφές θεολόγων και έχει μεταφραστεί σε περίπου 12 γλώσσες, μέσα σε 48 ώρες (σ.σ. με στοιχεία ως το μεσημέρι της Τετάρτης 16 Μαρτίου). Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό, ότι σε όλο αυτό το εγχείρημα αναφέρεται το όνομα του Βόλου.
Πρόκειται για ένα θεολογικό κείμενο, το οποίο ασχολείται με τον πόλεμο και με τα όσα τραγικά συμβαίνουν γύρω μας, οπότε αναπόφευκτα έχει πολιτικές παραμέτρους και διαστάσεις. Αυτό που θέλουμε να αναδείξουμε είναι αφενός η επικινδυνότητα και οι πολιτικές συνέπειες της ιδεολογίας του «ρωσικού κόσμου», και αφετέρου ο αιρετικός χαρακτήρας του. Από το 2009 και την άνοδο στον Πατριαρχικό θρόνο της Ρωσίας του σημερινού Πατριάρχη Κυρίλλου, αλλά και με την ενδυνάμωση και την εδραίωση του Πούτιν, ως ισχυρού άνδρα της Ρωσίας, που ποτέ δεν αποδέχτηκε την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η ρωσική αυτοκρατορική ιδεολογία ενισχύθηκε.
Μάλιστα, πήρε τη μορφή ενός επίσημου κειμένου το οποίο θεωρεί ότι ασχέτως με το αν οι Ρώσοι ζούνε σε διαφορετικά κράτη, υπάρχει μια βαθύτερη ενότητα, η οποία συνδέει αναπόσπαστα τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και εν μέρει τη Μολδαβία και το Καζακστάν. Ισχυρίζεται επίσης, ότι πνευματική πρωτεύουσα αυτού του κόσμου είναι το Κίεβο, πολιτική πρωτεύουσα είναι η Μόσχα, θρησκευτικό κέντρο είναι το Πατριαρχείο της Μόσχας και γλώσσα του ενιαίου αυτού κόσμου είναι η ρωσική. Από αυτόν τον κόσμο κανείς δεν μπορεί να αποσκιρτήσει, καθώς, εάν αποσκιρτήσει, θα καταστραφεί όλο το «οικοδόμημα». Γι’ αυτό σήμερα λένε στους Ουκρανούς ότι δεν μπορούν να φύγουν, ότι δεν μπορούν να αποσχιστούν, ότι δεν μπορούν να κοιτούν προς τη Δύση. Σε αυτό το σημείο, θέλω να αποφύγουμε να δούμε τα λεγόμενά μου ως μια σύγκρουση Ελλήνων και Ρώσων. Όχι! Δεν είναι αυτό, καθώς υπάρχουν φωνές και μέσα στην Ρωσία που καταδικάζουν την συγκεκριμένη ιδεολογία.
Ποιος είναι ακριβώς ο στόχος της Διακήρυξης;
Με αφορμή τα δεινά της Ουκρανίας, η Διακήρυξη θέλει να καταδείξει ότι από χριστιανική σκοπιά δεν μπορεί να σταθεί κανένας εθνοφυλετισμός, καμία αξίωση περιούσιου λαού και καμία υπερύψωση του φυλετικού στοιχείου πάνω από το χριστιανικό και το εκκλησιαστικό.
Με όλα αυτά που μας λέτε, έρχεται μοιραία στο νου το ερώτημα, πώς οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί μπορούν να εξαπολύουν τόση βία, αλλά και ποιος είναι ο ρόλος της ηγεσίας της Ρωσικής Εκκλησίας;
Από εκκλησιαστική σκοπιά, όλο αυτό που συμβαίνει αποτελεί τραγωδία. Ας θυμηθούμε την αρχετυπική εικόνα του Κάιν και του Άβελ. Έτσι και σήμερα, Χριστιανός σκοτώνει Χριστιανό, άνθρωπος σκοτώνει άνθρωπο. Φταίει ο φθόνος, ο επεκτατισμός, η ζήλεια, η απληστία, είναι η ιδεολογία που πολλές φορές θολώνει την κρίση μας. Εν μέσω, όμως, μιας τραγωδίας, έχουμε και την απίστευτη ηθική χρεωκοπία της Ρωσικής Εκκλησίας, που απέφυγε να καταδικάσει την εισβολή, που δεν έστειλε ένα μήνυμα με νόημα και ουσία. Ο Πατριάρχης Κύριλλος αρκέστηκε να πει ότι για όλα αυτά ευθύνεται η Δύση και οι παρελάσεις των ομοφυλόφιλων! Το απαράδεκτο κήρυγμα του Πατριάρχη Κυρίλλου διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο την Κυριακή της Συγχωρήσεως και σκανδάλισε τους πάντες. Ήταν σοκ, ακόμα και για τους πλέον καλοπροαίρετους και για όσους βρίσκονται κοντά στις ρωσικές εκκλησιαστικές απόψεις, καθώς όσα είπε, δεν είχαν ίχνος χριστιανικής ευαισθησίας. Αντί για την καταδίκη του πολέμου, αντί για την καταδίκη του Κάιν, μίλησε για τις gay parades.
Άρα, η μη καταδίκη του πολέμου από την πλευρά της Ρωσικής Εκκλησίας μας οδηγεί στην σκέψη της στήριξης των πρωτοβουλιών του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας, σωστά; Άρα, εάν δεν υπήρχε αυτή η στήριξη, άμεσα ή έμμεσα, θα ξεκινούσε εξίσου ο πόλεμος; Θα μπορούσε η εκκλησία να έχει παίξει ρόλο σε όλο αυτό;
Πιστεύω πως ναι, αν ο Πατριάρχης Κύριλλος και η Εκκλησία της Ρωσίας είχαν ορθώσει εγκαίρως το ανάστημά τους, δεν θα είχε δημιουργηθεί όλο αυτό. Η Ρωσία αυτή τη στιγμή χάνει τη μια ελευθερία μετά την άλλη και η Εκκλησία είναι απόλυτα ταυτισμένη με το κράτος. Η Ρωσική Εκκλησία εδώ και 20 χρόνια βρίσκεται σε μια πορεία σταδιακής ταύτισης με το κράτος και ουσιαστικά διαπράττει τα ίδια λάθη που διέπραξε πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Είναι σαν να μην διδάχθηκε τίποτα. Η απαξίωση της Ρωσικής Εκκλησίας στην κοινωνία και ειδικά στους διανοούμενους της χώρας, είναι άνευ προηγουμένου. Όλα αυτά τα λέω, όχι μόνο για τους Ρώσους, αλλά και για εμάς, για τυχόν παραλείψεις παρόν και το μέλλον. Μην ξεχνάμε τη συνεργασία της Εκκλησίας μας με την Χούντα. Η έλλειψη θάρρους και ηγετικού χαρίσματος, η απουσία προφητικής μαρτυρίας και διερμηνείας του μηνύματος του Θεού στον κόσμο, είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα που χαρακτηρίζει την εποχή μας, και όχι μόνο την Ρωσική Εκκλησία. Το θετικό που μπορεί να προκύψει από αυτήν την ιστορία, είναι ότι τα στόματα άνοιξαν και οι άνθρωποι άρχισαν να μιλούν και έτσι ακούμε πράγματα που δεν μπορούσαμε ή δεν θέλαμε να ακούσουμε.
