Tα κοιμητήρια αποτελούν μία πολύ σημαντική όψη της πολιτισμικής κληρονομιάς και προσελκύουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον επιστημόνων, καλλιτεχνών και επισκεπτών, καθώς κοσμούνται με αξιόλογα μνημεία- έργα τέχνης και προσφέρουν πλήθος ιστορικών μαρτυριών. Για το λόγο αυτό έχουν χαρακτηριστεί ως «ανοικτά μουσεία» και εντάσσονται στην Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Διαδρομή των Κοιμητηρίων, που εκφράζεται από τον Οργανισμό των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης -Association of Significant Cemeteries of Europe (ASCE). Ο ASCE πραγματοποιεί εδώ και 17 χρόνια, διοργανώνει σε μια πόλη της Ευρώπης, το Ετήσιο Συνέδριό του. Για το 2017 επελέγη η Ελλάδα, μετά από πρόταση που κατέθεσε η κα Ευαγγελία Γεωργιτσογιάννη, καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο και ανέλαβε τη διοργάνωση του Συνεδρίου. Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε 5-7 Οκτωβρίου με θέμα, «Ancient Greek Art and European Funerary Art (Αρχαία Ελληνική Τέχνη και Ευρωπαϊκή Κοιμητηριακή Τέχνη)».
Παρουσιάστηκαν29 ανακοινώσεις από 36 επιστήμονες που προέρχονται από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών έγκριτοι ακαδημαϊκοί, ερευνητές, αρχαιολόγοι, μελετητές, Διευθυντές των σπουδαιότερων κοιμητηρίων της Ευρώπης, όπως Cimitero Monumentale (Μιλάνο), Highgate Cemetery (Λονδίνο), Père Lachaise (Παρίσι), Wiener Zentralfriedhof (Βιέννη). Στο πλαίσιο του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκαν διάφορες δράσεις, όπως παρουσίαση ντοκιμαντέρ για το κοιμητηριο Sisli της Κωνσταντινούπολης, επίσκεψη στο Αρχαίο Κοιμητήριο του Κεραμεικού, στο Α΄ Κοιμητήριο της Αθήνας, στο Μουσείο της Ακρόπολης, καθώς και στο Κοιμητήριο της Κηφισιάς. Το Συνέδριο τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Δήμου Αθηναίων και τη στήριξη των Δήμων Κηφισιάς, Τρίπολης, Βόλου, Σύρου- Ερμούπολης και Ν. Κυνουρίας, καθώς και της Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος & Πολιτισμού, του Πολιτιστικού Συλλόγου ‘Η Σκιάθος’ και των χορηγών Aegean Airlines και Εκδόσεις Πόλις.
Έντονη ήταν η συμμετοχή από ελληνικής πλευράς, με την ένταξη των νέων μελών του κοιμητηρίου της Νότιας Κυνουρίας και της Κηφισσιάς, και την ανακοίνωση των υπό ένταξη κοιμητηρίων του Βόλου και της Ερμούπολης-Σύρου, αλλά και με τη συμμετοχή Ελλήνων Συνέδρων, όπως των καθηγητών του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Ευαγγελίας Γεωργιτσογιάννη και Γιώργου Κρητικού, του Γιώργου Σπυρόπουλου αρχαιολόγου του ΥΠΠΟΑ, μελετών και αρχαιλόγων όπως Σοφία Μπονάνου, Μαρία Γαβριήλ, Γιάννης Πολυμενίδης (κοιμητήριο Βόλου), Πέπη Γαβαλά (κοιμητήριο Ερμούπολης-Σύρου), Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Αμαλία Παπαϊωάννου, Μαρία Σάλτα (κοιμητήριο Νότιας Κυνουρίας), Άννα Καραπαναγιώτη (κοιμητήριο Τρίπολης), Κατερίνα Τσατούχα (Α’ κοιμητήριο Αθηνών), Γιώργος Δερμιτζόγλου (κοιμητήριο Πειραία), Μαρία Δανιήλ, Λεωνίδας Αργυρού, Μαρία Αθανασέκου, και Ειρήνη Πολίτη (κοιμητήριο Κηφισιάς).
Του Συνεδρίου προηγήθηκε η Ετήσια Γενική Συνέλευση του Οργανισμού, όπου μέρος του ετήσιου απολογισμού παρουσίασε ο Θοδωρής Τζούμας, ως μέλος του Διοκητικού Συμβουλίου του Οργανισμού, και εκπρόσωπός του Οργανισμού για τη χώρα μας.
Το Ιστορικό
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος ‘Η Σκιάθος’, έχει αναλάβει πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της δράσης του για την προστασία και ανάδειξη της πολτιστικής κληρονομιάς της Σκιάθου, μεταξύ αυτών, ο χαρακτηρισμός του νοτίου τμήματος του κοιμητηρίου ως ‘Ιστορικός Τόπος’ από το Υπουργείο Πολιτισμού, με το ΦΕΚ 357/9-10-2013 και η ένταξή στο Δίκτυο των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης. Ο Σύλλογος έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάδειξη και προστασία του κοιμητηρίου, μιας και εκεί βρίσκονται τα σημαντικότερα γλυπτά της Σκιάθου. Αρχικά με το αίτημα του προς την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας, υποβάλοντας την άρτια και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη της Ιστορικού-Αρχαιολόγου και Επίτιμου Μέλους του Συλλόγου, κας Συραϊνώς Κορωνιού-Διονυσίου, όπου στη συνέχεια ακολούθησε ο χαρακτηρισμός του νοτίου τμήματος ως ‘Ιστορικός Τόπος’ από το Υπουργείο Πολιτισμού. Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, όπου λήφθηκε η απόφαση του χαρακηρισμού του Νεκροταφείου της Σκιάθου, η κυρία Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου Επίτιμη Δ/ντρια της Εθνικής Πινακοθήκης ανέφερε εκτός των άλλων τα εξής, “Όλο το σύνολο είναι μια μικρογραφία της αστικής ταφικής αρχιτεκτονικής από τα τέλη του 19 ου αιώνα έως τις αρχές του 20ου. Μου κάνει πραγματικά τρομερή εντύπωση πως σε ένα χωριό, χωριό του τέλους του 19ου αιώνα, υπάρχει όλο αυτό.”
Μετά την ένταξη ακολούθησε η παρουσίαση του κοιμητηρίου στο Ετήσιο Συνέδριο του Οργανισμού, τον Σεπτέμβριο του 2015 στο Βουκουρέστι. Στο πρώτο μέρος του Συνεδρίου, η κα Συραϊνώ Κορωνιού-Διονυσίου, παρουσιάσε το Κοιμητήριο της Σκιάθου, κάνοντας αναφορές στα σημαντικά του μνημεία, δίνοντας μια συνολική εικόνα μέσα από μια ιστορική αναδρομή από την ίδρυση του Κοιμητηρίου, (1829), έως σήμερα. Στο δεύτερο μέρος, η κα Κορωνιού-Διονυσίου, συμμετείχε, με ανακοίνωση στη θεματική του Συνεδρίου “Foreigners in Significant Cemeteries”. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κα Κορωνιού-Διονυσίου επιλέχθηκε να είναι στους 11 εισηγητές του Συνεδρίου, από τις αιτήσεις που δέχθηκαν οι διοργανωτές από τα 179 μέλη του Δικτύου.Η ανακοίνωσή της είχε θέμα την ανθεμωτή στήλη του Κοιμητηρίου της Σκιάθου, το μνημείο του Γεώργιου Ιωάννου, το οποίο, σύμφωνα με τη μελέτη της Κας Κορωνιού-Διονυσίου:“Χαρακτηρίζεται από την ωραία επεξεργασία, τη χάρη των αναλογιών, τη ραδινότητα ( κοψότητα, λεπτότητα) και την εκπληκτική ζωντάνια του ανθεμίου, που, στην περίπτωση των στηλών αυτών, συμβολίζει τη νέα ζωή. Στο σχολιασμό της, αναφορικά με την παρουσίαση της Κας Κορωνιού-Διονυσίου, η Πρόεδρος του Δικτύου, Κα Lidija Pliberšek, αναφέρθηκε με ιδιαίτερα θερμά και κολακευτικά λόγια, λέγοντας πως: “Η παρουσίαση είναι υποδειγματική και χαρακτηρίζεται από επιστημονική πληρότητα” καταλήγοντας με το σχόλιο : “nonverbal presentation”.
Η συμμετοχή του Πολιτιστικού Συλλόγου ‘Η Σκιάθος’, στο Συνέδριο, πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υπουργείου Πολιτισμού. Σε σχετική επιστολή προς το Σύλλογο, η Διεύθυνση, ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου των Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης, κρίνει ως ιδιαίτερα σημαντική την ένταξη. Στη συνέχεια ο Σύλλογος ανέπτυξε μια στενή συνεργασία με τη Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υπουργείου Πολιτισμού, δια του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού και προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Ή Σκιάθος’, με στόχο τη συμμετοχή στο Δίκτυο Δήμων με κηρυγμένα ως ιστορικά κοιμητήρια, μεταξύ αυτών του Βόλου, Κεφαλλονιάς, Τρίπολης, Ερμούπολης-Σύρου, Ναυπλιέων, Νότιας Κυνουρίας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννιτών, Χαλκιδέων και Λέσβου. Στο ίδιο Συνέδριο πραγματοποιήθηκαν οι εκλογές του Διοικητικού Συμβουλίου, όπου εξελέγει ο Θοδωρής Τζούμας μέλος του, και εκπρόσωπος του για την Ελλάδα.
Στο πλαίσιο της εκπροσώπησης του Οργανισμού σε εθνικό επίπεδο, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο ‘Η Σκιάθος’ , στις 11 και 12 Μαΐου 2017, πραγματοποιήθηκαν στη Σκιάθο, οι Συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης_Association Significant Cemeteries Europe (ASCE) http://www.significantcemeteries.org με τη συμμετοχή του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, μετά από πρόσκληση του Πολιτιστικού Συλλόγου ‘Η Σκιάθος’ στο συνεδριακό χώρο του ξενοδοχείου Skiathos Palace στη Σκιάθο, και την υποστήριξη των Skiathos Palace Hotel, Olympic Air/Aegean, Dolphin of Skiathos, Islea Hospitality Group και Hellenic Seaways.
Η Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης προσκλήθηκε από τον Οργανισμό των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης, να παρουσιάσει τις πρωτοβουλίες και τη δράση της στο πλαίσιο των Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης και ειδικότερα της Διαδρομής των Κοιμητηρίων. Ο Οργανισμός επαίνεσε την Διεύθυνση για τις ενέργειές της χάριν στις οποίες δέκα Δήμοι της χώρας με κηρυγμένα ως ιστορικούς τόπους κοιμητήρια πρόκειται να συμμετέχουν στη Διαδρομή. Ο Οργανισμός παρουσίασε το παράδειγμα στους Υπουργούς Πολιτισμού των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενθαρρύνοντάς τους να ενεργήσουν αντίστοιχα, με πρότυπο τη μεθοδευμένη και αποτελεσματική δράση της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων & Ε.Ε. του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Στις Συνεδριάσεις πήραν μέρος μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου από τις εξής χώρες: Νορβηγία, Αυστρία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ρουμανία και Ελλάδα.
Από πλευράς Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού συμμετείχε η κα Μαριάνθη Αναστασιάδου Προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία παρουσίασε την ενεργή δράση και συμμετοχή της Διεύθυνσης στο Πρόγραμμα των Πολιτιστικών Διαδρομών δίνοντας έμφαση στην Διαδρομή των Κοιμητηρίων, την οποία έμπρακτα και αδιάλειπτα έχει στηρίξει στην προσπάθειά της να αναδειχθούν τα κοιμητήρια ως σημαντικοί χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς. Σημαντική άλλωστε είναι η υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού στο Ετήσιο Συνέδριο του Οργανισμού, με θέμα: Ancient Greek Art and European Funerary Art» το οποίο έχει τεθεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου, με την Απόφαση Ω5ΛΝ4653Π4-ΓΨ2/13-2-2017.Στις συνεδριάσεις συμμετείχε και η κα Ευαγγελία Γεωργιτσογιάννη, καθηγήτρια του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, που με πρωτοβουλία της προτάθηκε η διοργάνωση του Συνεδρίου στην Αθήνα, η οποία παρουσίασε το πρόγραμμα του Συνεδρίου όπως και τις παράλληλες δράσεις που για πρώτη φορά συμπεριριλαμβάνονται σε πρόγραμμα αντίστοιχου Συνεδρίου.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού συνεχάρη στο πρόσωπο της κυρίας Αναστασιάδου το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την εξαιρετική και υποδειγματική συνεργασία, και επαίνεσε την κα Γεωργιτσογιάννη για την πρόοδο στις εργασίες οργάνωσης του Συνεδρίου.
Το πρόγραμμα των Συνεδριάσεων περιελάμβανε ξενάγηση στο Κοιμητήριο της Σκιάθου, η οποία έγινε από την Ιστορικό-Αρχαιολόγο και Επίτιμο Μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Σκιάθος»,κα Συραϊνώ Κορωνιού-Διονυσίου η οποία καθήλωσε και εντυπωσίασε με την επιστημονική και αναλυτική παρουσίαση των μνημείων, στη συνέχεια έγινε επίσκεψη στο ναό της Παναγίας Λιμνιάς, στο Σπίτι-Μουσείο Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και στο Μουσείο Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου.
Με αφορμή τις Συνεδριάσεις ο Σύλλογος εξέδωσε μια ειδική έκδοση, μέρος της μελέτης της κας Κορωνιού για το Κοιμητήριο της Σκιάθου.
Η Πολιτιστική Διαδρομή των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων πιστοποιήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2010 και εκτός της Ελλάδας μετέχουν οι εξής χώρες: Αυστρία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβενία, Σουηδία. O Οργανισμός Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE), είναι ο φορέας διαχείρισης της Διαδρομής. Ο Οργανισμός που ανήκει στο Συμβούλιο της Ευρώπης, αποτελεί μία ευρωπαϊκή προσπάθεια να αναδειχθούν τα κοιμητήρια ως σημαντικοί χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς, περιλαμβάνει 179 κοιμητήρια σε 22 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Η χώρα μας εντάχθηκε στην παραπάνω Πολιτιστική Διαδρομή το 2011 μέσω του Α’ Κοιμητηρίου Αθηνών. Το 2014 εντάχθηκε στον Οργανισμό Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE), κατόπιν πρωτοβουλίας του Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Σκιάθος» και συγκεκριμένα του Προέδρου κ. Θεόδωρου Τζούμα, ο οποίος στο πλαίσιο της Ετήσιας Γενικής Συνάντησης της ASCE (Βουκουρέστι, 24-25 Σεπτεμβρίου 2015), εξελέγη μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου αυτού και του ανατέθηκε η εκπροσώπηση του Οργανισμού στη χώρα μας. Το 2017 εντάχθηκαν στον ως άνω Οργανισμό και στη Διαδρομή το κοιμητήριο Δραπάνου του Δήμου Κεφαλλονιάς, καθώς και το Κοιμητήριο του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Δήμου Τρίπολης.
Το Κοιμητήριο της Σκιάθου
Το Κοιμητήριο της Σκιάθου, τα “Μνημούρια” όπως αναφέρεται στα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη βρίσκεται στο νοτιοδυτικό όριο της Χώρας, «… μετά δέκα λεπτών της ώρας δρόμον έφθανεν εις τα Μνημούρια. Ωραία εξοχή, παντοτινή άνοιξις, θάλουσα βλάστη, αγριολούλουδα, εμύριζε κήπος. Ιδού ο περίβολος των νεκρών!” Αλ. Παπαδιαμάντης “Φόνισσα”.
Η ίδρυσή του ανάγεται στις αρχές της δεκαετίας του 1830, όταν, με την αποχώρηση των Τούρκων, οι Σκιαθίτες εγκατέλειψαν το Κάστρο και επανεγκαταστάθηκαν στο λιμάνι του νησιού.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ή Σκιάθος’, έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάδειξη και προστασία του κοιμητηρίου, μιας και εκεί βρίσκονται τα σημαντικότερα γλυπτά της Σκιάθου. Με αίτημά του προς την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας, υπέβαλλε άρτια και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη της Ιστορικού-Αρχαιολόγου και Επίτιμου Μέλους του Συλλόγου, κας Συραϊνώς Κορωνιού-Διονυσίου και ακολούθησε ο χαρακτηρισμός του νοτίου τμήματος ως ‘Ιστορικός Τόπος’ με το ΦΕΚ 357/9-10-2013 από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
