Τη Σοφία Μπεκατώρου τη θαυμάσαμε όλοι όταν το 2004 και το 2008 στέφθηκε Ολυμπιονίκης στην ιστιοπλοΐα, υψώνοντας τη χώρα στο μεγαλύτερο βάθρο του παγκόσμιου αθλητισμού. Χαμηλών τόνων πάντα, με μια εσωτερική ευγένεια και με μια φυσιογνωμία που μας παρέπεμπε στον δικό μας άνθρωπο. Νιώθαμε ότι τη γνωρίζουμε, ότι είναι μια γυναίκα αφιερωμένη στον αθλητισμό. Σε συνέντευξη της που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 2020 και στα πλαίσια διαδικτυακής ημερίδας τον Ιανουάριο του 2021, κατήγγειλε για σεξουαλική κακοποίηση το 1998, παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας. Η αποκάλυψή της σόκαρε όλη την ελληνική κοινωνία. Η Σοφία Μπεκατώρου κατάφερε και με τη δημοσιοποίηση της δικής της ιστορίας, που τόσα χρόνια έμενε ως πληγή ανοιχτή στην καρδιά της να γίνει η φωνή των γυναικών. Αν κι εκείνη δεν το πιστεύει αυτό, η Ελληνίδα Ολυμπιονίκης έφερε στο προσκήνιο, μέσα από τη δική της τραυματική εμπειρία, το θέμα της κακοποίησης και έδωσε κουράγιο σε χιλιάδες γυναίκες ώστε να διώξουν το φόβο και να μιλήσουν. Έγινε η γυναίκα που ξεκίνησε το metoo στην Ελλάδα και σήμερα δίνει έναν άλλο, διαφορετικό αγώνα και στέκεται δίπλα στο πλευρό κακοποιημένων γυναικών με την πλατφόρμα menowmetoo.
Συνέντευξη: Δήμητρα Παλαιοδημοπούλου
Τη στιγμή που η πλειοψηφία των γυναικών στην Ελλάδα επί δεκαετίες θεωρούσε ντροπή να αποκαλύψει τη βία που δέχεται, εσείς κάνετε μια γενναία προσωπική αποκάλυψη και ανοίξατε τον δρόμο για το ελληνικό metoo. Γιατί τα στόματα των γυναικών ήταν κλειστά όλα αυτά τα χρόνια; Πως αισθανθήκατε για τη δική σας αποκάλυψη;
Πιστεύω ότι οι επιζώντες και επιζώσες δεν επιδίωκαν να μιλήσουν για διάφορους λόγους. Θα αναφερθώ σε μερικούς από αυτούς: συχνά το περιβάλλον δεν είναι υποστηρικτικό ή προτρεπτικό ώστε να καταγγείλει κάποιος ειδικά σε περιστατικά που αφορούν στο παρελθόν. Επικρατεί η αντίληψη, ότι εφόσον δεν μπορεί να τιμωρηθεί (αν έχει παραγραφεί το αδίκημα) ο θύτης, δεν αξίζει να μπει ο επιζών ή επιζώσα σε μια τόσο χρονοβόρα, επίπονη και κοστοβόρα διαδικασία. Επίσης συχνά ο επιζών ή η επιζώσα δεν φτάνει στο σημείο να μπορεί να επεξεργαστεί το τραύμα και να ζήσει με αυτό οπότε προτιμά να συνεχίσει να το καλύπτει χωρίς δυστυχώς αυτό να είναι ποτέ πραγματικά εφικτό. Στις περιπτώσεις που η κακοποίηση αφορά στο εργασιακό περιβάλλον και γενικότερα όταν ο θύτης έχει θέση εξουσίας σε σχέση με το θύμα, υπάρχει πάντα ο άμεσος κίνδυνος να «τιμωρηθεί» το θύμα και να απομακρυνθεί από τα καθήκοντά του λόγω της καταγγελίας. Επίσης καθώς είναι στη φύση του αδικήματος να υπάρχουν σπάνια μάρτυρες τα θύματα αμφιβάλλουν για τη δυνατότητα απόδειξης του αδικήματος που σε συνδυασμό με τις σκέψεις ενοχής, το χρόνο εκδίκασης και το οικονομικό κόστος της δικαστικής διαδικασίας αποτελούν τροχοπέδη στην απόφαση των θυμάτων να καταγγείλουν. Σύμφωνα με τα στατιστικά αποτελέσματα που συλλέξαμε στην πλατφόρμα καταγγελιών https://menowmetoo.gr/ ένα 22% του ποσοστού των περιστατικών αφορά σε ενδοοικογενειακή βία και 19% αφορά σε χώρους εργασιακούς ή εκπαίδευσης. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς πόσο δύσκολο και τραγικό είναι για έναν άνθρωπο να πρέπει να έρθει αντιμέτωπος με άτομα της οικογένειας του που αντί να τον προστατεύουν τον κακοποιούν. Αντίστοιχα στο περιβάλλον της εργασίας και της εκπαίδευσης γίνεται αντιληπτό πόσο άμεσα δημιουργείται ρήγμα όταν ένα άτομο που έχει δεχθεί βία καταγγέλλει. Οι συνέπειες είναι άμεσες και κυρίως επιβαρύνεται το θύμα.
Προσωπικά ένιωσα πολύ καλά με την αποκάλυψή μου κυρίως γιατί γνώριζα ότι μετά από τόσα χρόνια πάλευα τον ίδιο μου τον εαυτό. Αντί δηλαδή να προστατεύσω τον εαυτό μου μιλώντας και αποδίδοντας τις ευθύνες στον θύτη εσωτερίκευσα τη μη δράση μου και τη διοχέτευα με τιμωρητικό τρόπο στον εαυτό μου. Όταν κατάφερα και έκανα τη συνειδητοποίηση αυτή ήταν για μένα μονόδρομος η αποκάλυψη. Η αφορμή βεβαίως να προχωρήσω στην καταγγελία ήταν ένα τυχαίο σχόλιο που έπεσε στην αντίληψή μου όπου υποδείκνυε ότι το άτομο αυτό πιθανώς πείραζε παιδιά.
Περιμένατε ότι με τη δική σας αρχή θα ακολουθούσαν όλες αυτές οι καταγγελίες γυναικών;
Όχι, δεν είχα ιδέα για το πόσο μεγάλο βάθος υπάρχει στην κακοποίηση.
“Προσωπικά ένιωσα πολύ καλά με την αποκάλυψή μου κυρίως γιατί γνώριζα ότι μετά από τόσα χρόνια πάλευα τον ίδιο μου τον εαυτό”
Τι είναι αυτό που φοβίζει ένα θύμα βίας, ή σεξουαλικής κακοποίησης να μιλήσει;
Με τη μέχρι σήμερα εμπειρία μου εκτός από τα εμφανή που είναι μια πιθανή αγωγή συκοφαντικής δυσφήμισης (είναι κατανοητό ότι τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν μάρτυρες), ο χρόνος τέλεσης του αδικήματος, ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι και μια ατέρμονη δικαστική διαδρομή που φέρνει το θύμα επανειλημμένως ξανά στην τραυματική του εμπειρία με αποτέλεσμα όχι μόνο να τραυματίζεται δευτερογενώς από τη διαδικασία, αλλά και να ξαναζεί κυριολεκτικά τις στιγμές της βίας. Δεν είναι εύκολο μετά από μια επιλογή απώθησης που βοηθά τα θύματα έστω και προσωρινά να ξαναζήσουν, να επιλέγουν να ξαναμπούν στο σκοτάδι για να δικαιωθούν. Τις περισσότερες φορές όταν γίνεται αυτό οφείλεται κυρίως στη διάθεση των θυμάτων να προφυλάξουν τους υπόλοιπους ανθρώπους από τον κακοποιητή τους και όχι γιατί αποζητούν την προσωπική τους δικαίωση. Άλλωστε μέχρι προσφάτως η σεξουαλική παρενόχληση είχε μόνο ένα τρίμηνο ως διορία καταγγελίας διάστημα μικρό για να μπορέσει ένα θύμα να συνειδητοποιήσει τι έχει συμβεί και να καταγγείλει.
Πολλοί λένε γιατί τώρα κι όχι εκείνη τη στιγμή. Τι απαντάτε σε όλους αυτούς;
Είναι ερωτήματα που τα έχουμε απαντήσει πολλές φορές. Στην επιστήμη της ψυχολογίας αναφέρεται ότι το τραύμα δεν έχει χρόνο( άχρονο) και για αυτό ο επιζών/ώσα χρειάζεται στο δικό του /της υποκειμενικό χρόνο να το αντιμετωπίσει. Η απάντηση λοιπόν είναι γιατί τώρα μπορεί!
-
Στοιχεία από τις τελευταίες 250 μαρτυρίες που καταγράφηκαν στην πλατφόρμα https://menowmetoo.gr/
Πρόσφατα δημιουργήθηκε η πλατφόρμα menow_metoo, στην οποία συμμετέχετε. Ποιος είναι ο σκοπός της;
Στόχος μας με την πρωτοβουλία #MeNow_MeToo είναι να στηρίξουμε έμπρακτα όσα άτομα είναι ήδη έτοιμα να καταγγείλουν, αλλά και εκείνα που ακόμα προσπαθούν να απαλλαχθούν από την ντροπή, την ενοχή και το φόβο που εμείς, η κοινωνία, έχουμε φροντίσει να καλλιεργήσουμε σε εκείνα και όχι στους δράστες».
Στο #MeNow_MeToo 1) δημοσιοποιούμε τις εμπειρίες σας ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΑΝΩΝΥΜΑ και λίστες με τα πλαίσια όπου συνέβησαν, ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΑ, 2) διευκολύνουμε τη «διασύνδεση» όσων κακοποιήθηκαν στο ίδιο πλαίσιο και/ή από τον ίδιο δράστη, που τώρα δεν έχουν τρόπο να το κάνουν και 3) καταγράφουμε τις ελλείψεις, τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες και διατυπώνουμε προτάσεις. Στόχος μας είναι να διεκδικήσουμε: α) ανάπτυξη μηδενικής ανοχής σε όλα τα οργανωμένα πλαίσια, β) θεσμοθετημένη πρόληψη και προστασία, στήριξη και ενδυνάμωση θυμάτων και απρόσκοπτη πρόσβασή τους στη δικαιοσύνη και γ) έγκαιρο εντοπισμό των δραστών, ο οποίος αποσκοπεί και στην αποτροπή μελλοντικών εγκλημάτων τους.
Απόσπασμα από την πλατφόρμα menow_metoo
«Έχει έρθει η στιγμή που τα θύματα μιλούν δυνατά και καθαρά επειδή πλέον ξέρουν ότι αυτός που πρέπει να ντρέπεται είναι ο δράστης! Κι εμείς οφείλουμε να καλλιεργήσουμε στην καθημερινότητά μας μηδενική ανοχή στη βία, παρέχοντας στα θύματα α) διαδικασίες αναφοράς και προστασίας τους (απλές, γρήγορες, με συγκεκριμένα βήματα) και β) πρόσβαση στη Δικαιοσύνη οποτεδήποτε το επιλέξουν, παρέχοντας άμεση ιατροδικαστική εξέταση και συλλογή στοιχείων τεκμηρίωσης και ταυτοποίησης του δράστη, πλήρως αποσυνδεδεμένη από την υποβολή καταγγελίας και νομικές διαδικασίες που δεν θα είναι τόσο χρονοβόρες, κοστοβόρες και ψυχοφθόρες» δήλωσε η Πρόεδρος του Ε.Δ.κ.Β., Κική Πετρουλάκη, Ψυχολόγος, Ph.D.
«Στηρίζουμε τα επιζώντα άτομα που έχουν υποστεί κακοποίηση, και καλώ τα θύματα να μιλήσουν και να καταθέσουν τις εμπειρίες τους στην πλατφόρμα #MeNow_MeToo. Συλλέγουμε τις μαρτυρίες προστατεύοντας την ανωνυμία και στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε τις ολοκληρωμένες παρεμβάσεις. Είμαστε δίπλα σε κάθε άτομο όταν επιλέξει να μιλήσει με στόχο προσφέρουμε κατευθύνσεις και στήριξη με ολιστική προσέγγιση» δήλωσε η Σοφία Μπεκατώρου, Χρυσή Ολυμπιονίκης της Ιστιοπλοΐας, Ψυχολόγος Bsc., Υπεύθυνη υλοποίησης προγράμματος S.O.F.I.A. project.
“Η δική μου κατάθεση ψυχής ήταν μια υπενθύμιση ότι αξίζει να είμαστε ο εαυτός μας και να ακούμε το ένστικτό μας ακόμη και αν δεν είναι αποδεκτό ή κατανοητό από το περιβάλλον μας διότι πρωτίστως πορευόμαστε με το δικό μας δυναμικό”
Πως πιστεύετε ότι μπορεί να σταματήσει η βία, η σεξουαλική κακοποίηση ανθρώπου σε ανθρώπου και κυρίως στις γυναίκες;
Είμαι πεπεισμένη, ότι η παιδεία είναι αυτή που θα επιφέρει την ουσιαστική αλλαγή της κακοποιητικής κουλτούρας που έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία μας και είναι αποτέλεσμα της πατριαρχίας και της ιστορίας μας. Τα μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία δεν είναι ένα μοντέρνο καπρίτσιο, είναι μια αναγκαία συνθήκη για να μάθουν τα παιδιά μας από τη νηπιακή κιόλας ηλικία να σέβονται τους συνανθρώπους τους αποδεχόμενα κάθε είδους διαφορετικότητα. Εμείς μεγαλώσαμε δείχνοντας με το δάκτυλο κάθετί διαφορετικό από εμάς και οι γονείς μας είχαν περιορισμένες γνώσεις και πληροφορίες για να κρίνουν επιστημονικά, πολιτισμικά και ανθρωπιστικά τη σημασία της ύπαρξης της διαφορετικότητας και της αποδοχής. Μεγαλώσαμε εν τέλει σε ένα κόσμο που τα ίδια μας τα στερεότυπα έρχονται τώρα να μας στραγγαλίσουν, διότι δεν είναι ρεαλιστικά, αλλά αποτέλεσμα δικών μας κοινωνικών αναπαραστάσεων. Νομίζω έχει έρθει η στιγμή να αγκαλιάσουμε τους συνανθρώπους μας, ώστε πιο συνειδητά να ζούμε μια ζωή με αξίες, σεβόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναπτύσσοντας τη δική μας ενσυναίσθηση αλλά και των παιδιών μας. Τότε θα έχουμε περισσότερες πιθανότητες να συρρικνωθεί η βία και να βιώσουμε την απλότητα της ευτυχίας.
“Η παιδεία είναι αυτή που θα επιφέρει την ουσιαστική αλλαγή της κακοποιητικής κουλτούρας που έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία μας και είναι αποτέλεσμα της πατριαρχίας και της ιστορίας μας”
Η δική σας η ζωή έχει αλλάξει από τη στιγμή της δημόσιας εξομολόγησής σας; Αισθάνεστε ως η φωνή των γυναικών που δεν είχαν την δύναμη εκείνες να μιλήσουν;
Η δική μου ζωή έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Δυστυχώς αναβίωσα όλο το τραύμα, όπως ήταν αναμενόμενο, ήταν ιδιαίτερα επιβαρυντικό και συνεχίζει αν είναι, απλά έχω πλέον τη δυνατότητα να το δω από μια άλλη πλευρά, ώστε να μην με καταδιώκει. Δίνω έμφαση στην ψυχική μου ισορροπία και χώρο στον εαυτό μου να ανακαλύψει και άλλες πτυχές της ζωής που μέχρι σήμερα λόγω πρωταθλητισμού δεν είχα βιώσει. Προτεραιότητα έχουν πάντα τα δύο μου παιδιά και οι πολύτιμες στιγμές καθώς μεγαλώνουν. Είναι σημαντικό για μένα να αντιληφθούν, ότι κάθε στιγμή στη ζωή μας κάνουμε επιλογές οι οποίες έχουν μεν συνέπειες, αλλά μαθαίνουμε από αυτές. Δεν υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι. Το βασικότερο εφόδιο που πιστεύω θα τα βοηθήσει στη ζωή τους είναι η αντίληψη και προσαρμοστικότητα.
Δεν πιστεύω ότι είμαι η φωνή των γυναικών. Απλώς έκανα μια αρχή. Κάθε επιζών/ωσα έχουν την αληθινή δύναμη να κατευθύνουν τη ζωή τους. Η δική μου κατάθεση ψυχής ήταν μια υπενθύμιση ότι αξίζει να είμαστε ο εαυτός μας και να ακούμε το ένστικτό μας ακόμη και αν δεν είναι αποδεκτό ή κατανοητό από το περιβάλλον μας διότι πρωτίστως πορευόμαστε με το δικό μας δυναμικό.
Στις 8 Μαρτίου εορτάζεται η Ημέρα της Γυναίκας. Είναι μια κοινότυπη εορτή ή θα μπορούσε να σταθεί αφορμή για μια νέα αρχή για όλες τις γυναίκες;
Η ημέρα είναι αδιαμφισβήτητα συμβολική καθώς μέσα από τη διαμαρτυρία εργατριών (8 Μαρτίου 1917) σηματοδοτήθηκε η αρχή της ρωσικής επανάστασης και απαιτήθηκε η λήξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. 7 μέρες αργότερα παραιτείται ο αυτοκράτορα Νικόλαος ο Β’ και χορηγείς τις γυναίκες δικαίωμα ψήφου. Τα Ηνωμένα Έθνη ξεκίνησαν να γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στο Διεθνές Γυναικείο Έτος του 1975. Το 1977, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κάλεσε τα κράτη μέλη να ανακηρύξουν την 8η Μαρτίου ως Ημέρα του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των γυναικών και την παγκόσμια ειρήνη.
Αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχει μια ιστορική σημασία σε αυτή την επέτειο που αναδεικνύει τη δύναμη των γυναικών σε δύσκολες συνθήκες και την αέναη μάχη υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σήμερα επίκαιρη όσο ποτέ αυτή η επέτειος λόγω τη Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη μια ανθρωπιστικής πολιτικής βασισμένη στο διάλογο και το σεβασμό στα άλλα κράτη με στόχο την παγκόσμια ειρήνη.
