Η οικονομία και οι αγορές υπέφεραν από δύο τραγωδίες την περασμένη εβδομάδα: το θάνατο του νομπελίστα Τζον Νας και της συζύγου του σε ένα φρικτό αυτοκινητικό δυστύχημα και τις περισσότερες καθυστερήσεις στις διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ελλάδος και των πιστωτών της.
Αυτό αναφέρει σε σημερινό του άρθρο στο Bloomberg ο Μοχάμεντ Ελ Εριάν, επικεφαλής σύμβουλος στην Allianz, στο οποίο ισχυρίζεται μεταξύ άλλων ότι μια αμοιβαία επωφελής λύση θα ανακουφίσει τη μακρά ταλαιπωρία των Ελλήνων πολιτών, που έχουν πληγεί από την ανεργία, τη συρρίκνωση των εισοδημάτων τους και την αύξηση της φτώχειας. Επίσης, θα ενισχύσει την αξιοπιστία, την ακεραιότητα και την ευρωστία της ζώνης του ευρώ ως μια βιώσιμη οικονομική, χρηματοπιστωτική και πολιτική οντότητα. Τέλος, θα αφαιρέσει μία από τις αβεβαιότητες που εμποδίζουν την παγκόσμια οικονομία να ενισχύσει την ανάκαμψή της.
Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να συνδέονται οι δύο τραγωδίες. Ωστόσο, οι ιδέες της θεωρίας παιγνίων, στις οποίες ο Τζον Νας πρωτοστάτησε, μπορούν να ρίξουν φως στο τι συμβαίνει στην Ελλάδα, και να βοηθήσουν στο να εξηγηθεί γιατί το δράμα αυτό είναι μάλλον απίθανο να έχει ευτυχές τέλος σύντομα.
Σύμφωνα με τη θεωρία του «συνεργατικού παιγνίου», οι παίκτες συντονίζονται προκειμένου να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που πιθανώς να είχαν, αν απουσίαζε αυτός ο συντονισμός. Αν το παίγνιο παιχτεί χωρίς συνεργασία, το αποτέλεσμα θα είναι ατυχές για όλους τους παίκτες. Αυτή η απλή ιδέα περιγράφει με ακρίβεια το παρατεταμένο ελληνικό «δράμα», αναφέρει ο Ελ Εριάν.
Στο απλούστερο επίπεδο της ανάλυσης, η Ελλάδα επιδιώκει να επανέλθει σε αναπτυξιακούς ρυθμούς, να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να αποκαταστήσει την οικονομική βιωσιμότητά της. Οι Ευρωπαίοι, από τη μεριά τους, σε συνεργασία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, συμμερίζονται αυτούς τους στόχους, εφ ‘όσον όμως για την επίτευξή τους δεν επιβάλλεται δυσανάλογα βαρύ φορτίο στα άλλα κράτη της Ευρωζώνης.
Το πρόβλημα, σύμφωνα με τη θεωρία, είναι ότι ένα παίγνιο που πρέπει να παιχτεί συνεργατικά για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, συνεχίζει να παίζεται χωρίς συνεργασία. Οι λόγοι για αυτή την ατυχή κατάσταση είναι:
– Υπάρχει ελάχιστη εμπιστοσύνη ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της
– Δεν υπάρχει μια κοινή κατανόηση του προβλήματος από τις δύο πλευρές
– Υπάρχει αποσπασματική τήρηση των δεσμεύσεων. Η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει να γίνει φανεί ως υποταγμένη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και οι χώρες αυτές δεν θέλουν να θεωρούνται ως όμηροι στην ανεπάρκεια των ελληνικών πολιτικών.
– Δεν υπάρχει κοινή γραμμή μεταξύ των πιστωτών.
Σύμφωνα μάλιστα με τον οικονομολόγο και νομπελίστα Μάικλ Σπενς, ο οποίος έχει επεκταθεί στη έννοια του συνεταιριστικού παιγνίου, εάν δεν υπάρχει συνεργασία αυξάνονται οι πιθανότητες παράπλευρων απωλειών και απρόβλεπτων συνεπειών.
Όμως υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις τρόποι για τη μετατροπή των μη συνεργατικών παιγνίων σε συνεργατικά. Δυστυχώς, αυτές οι προσεγγίσεις θα ήταν αναποτελεσματικές στην περίπτωση της Ελλάδας.
Ποιοι είναι αυτοί οι τρόποι;
Πρώτον, να υπάρχουν αμοιβαία υποστηρικτικές προϋποθέσεις στον μετασχηματισμό των δρώντων. Για παράδειγμα, επιβραβεύοντας την εφαρμογή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων από την Ελλάδα με την άμεση διαθεσιμότητα της εξωτερικής χρηματοδότησης. Αυτό έχει δοκιμαστεί στην Ελλάδα, αλλά τα αποτελέσματα ήταν κατώτερα των προσδοκιών.
Δεύτερον, να υπάρχει μια αποφασιστική εξωτερική ώθηση. Στην περίπτωση της Ελλάδας και των πιστωτών της, ο ρόλος αυτός έχει παιχτεί από το φόβο, ιδιαίτερα τον φόβο ότι η ελληνική οικονομία θα καταρρεύσει, αναγκάζοντας τη χώρα να βγει από την Ευρωζώνη.
Τρίτον, να υπάρχει η δυνατότητα για την είσοδο νέων παικτών που είναι πρόθυμοι και ικανοί να δώσουν λύσεις. Στη σημερινή Ευρώπη, ωστόσο, η πολιτική πραγματικότητα είναι ότι οι νέοι παίκτες τείνουν να είναι ακόμη πιο επιφυλακτικοί από τους προκατόχους τους. Η εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα είναι μια τέτοια περίπτωση.
Τέλος, να υπάρχει μια αμοιβαία επωφελής προοπτική, ώστε να πειστούν οι δύο πλευρές να συνεργαστούν πιο στενά. Δυστυχώς, αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση της Ελλάδας και των Ευρωπαίων εταίρους της.
Αξιολογώντας το ελληνικό δράμα μέσα από το φακό της θεωρίας των παιγνίων, εξηγείται γιατί η κρίση δεν είναι κοντά στο να επιλυθεί. Εφαρμόζοντας τη θεωρία του Νας βλέπουμε ότι το καλύτερο που μπορούμε ρεαλιστικά να αναμένουμε είναι μια ακόμη προσπάθεια να αναβληθούν οι επώδυνες αποφάσεις. Αλλά ακόμη και αυτό το ανεπαρκές αποτέλεσμα αποδεικνύεται όλο και πιο δύσκολο, καθώς οι καθυστερήσεις οδηγούν σε ακόμα πιο δύσκολη κατάσταση, εκτός και αν οι παίκτες αποφασίσουν να συνεργαστούν πολύ σύντομα.
