Η διατήρηση των αυστηρών περιοριστικών μέτρων, τουλάχιστον μέχρι το τέλος της εορταστικής περιόδου, αλλά και η απώλεια του μεγαλύτερου τμήματος του εορταστικού τζίρου δημιουργούν ασφυκτικές συνθήκες λειτουργίας της οικονομίας, οι οποίες θα αποτυπωθούν στο ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου.
Στο πλαίσιο αυτό, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης όσον αφορά την πορεία της οικονομίας προετοιμάζεται για μια εξαιρετικά δύσκολη «εκκίνηση» το 2021, καθώς αναγκαστικά θα συνεχιστεί η στήριξη των πληγέντων της πανδημίας, δοκιμάζοντας τις αντοχές του προϋπολογισμού εν μέσω αβεβαιότητας και μείωσης του ΑΕΠ.
Για το διάστημα Ιανουαρίου-Μαρτίου το οικονομικό επιτελείο περιμένει συνέχιση της ύφεσης και μάλιστα με υψηλό ποσοστό, καθώς η σύγκριση θα γίνει με το ΑΕΠ του διαστήματος Ιανουαρίου-Μαρτίου 2019, κατά το οποίο η πανδημία δεν είχε προλάβει ακόμη να «χτυπήσει» το ΑΕΠ. Ενδεικτικό είναι ότι η ΕΛΣΤΑΤ αναθεώρησε το ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου του 2019 και έδειξε ανάπτυξη 0,5%, κάτι που σημαίνει ότι ο «πήχης» έχει ανέβει ακόμη ψηλότερα.
Όσο μεγαλύτερη θα είναι η ύφεση στο πρώτο τρίμηνο τόσο ισχυρότερη ανάκαμψη θα χρειαστεί στην υπόλοιπη διάρκεια του 2021 προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος για ανάκαμψη άνω του 4%.
Έτσι, επισπεύδεται η διαδικασία «εξειδίκευσης» του αποθεματικού των 3 δισ. ευρώ που έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς, προκειμένου κι αυτά τα χρήματα να πέσουν «εμπροσθοβαρώς» στην οικονομία, δηλαδή μέσα στις πρώτες εβδομάδες του νέου έτους.
Ένα πολύ μεγάλο τμήμα από το «μαξιλάρι» των 3 δισ. ευρώ είναι ήδη αποφασισμένο ότι θα διατεθεί για τη χρηματοδότηση των δύο φάσεων της επιστρεπτέας προκαταβολής:
* της 5ης, που θα καλύψει τις απώλειες εσόδων για το διάστημα Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου και
* της 6ης, που θα καλύψει τις απώλειες εσόδων κατά το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου.
Επιστρεπτέα προκαταβολή
Δεδομένου ότι το μέτρο της επιστρεπτέας προκαταβολής έχει κριθεί ως πολύ επιτυχημένο, ο προϋπολογισμός των δύο επόμενων φάσεων είναι δεδομένο ότι θα ξεπεράσει το 1,5 δισ. ευρώ (σ.σ.: ειδικά μετά την εξαγγελία του πρωθυπουργού ότι και στην 5η φάση θα υπάρχει ελάχιστο ποσό χορήγησης 1.000 ευρώ).
Πιθανή θεωρείται επίσης η ενίσχυση του κονδυλίου για την καταβολή των αποζημιώσεων ειδικού σκοπού στους εργαζόμενους που θα παραμείνουν σε καθεστώς αναστολής και στις αρχές της επόμενης χρονιάς. Ο προϋπολογισμός προβλέπει ένα κονδύλι της τάξεως των 439 εκατ. ευρώ, το οποίο μπορεί να δαπανηθεί μέσα στο 2021. Ωστόσο, μεγάλο μέρος αυτού θα πρέπει να δοθεί για να καλυφθούν οι αναστολές συμβάσεων κατά τον μήνα Δεκέμβριο.
Από το «αποθεματικό» του 2021 θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί και η αποζημίωση των ιδιοκτητών ακινήτων, οι οποίοι θα υποστούν το «κούρεμα» του 80% στο ενοίκιο που εισπράττουν κατά το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου. Προς το παρόν ο προϋπολογισμός του 2021 δεν έχει σχετική πρόβλεψη. Εκτιμάται όμως ότι θα χρειαστούν αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για την καταβολή της αποζημίωσης στους ιδιοκτήτες. Μάλιστα, πιθανή θεωρείται και η διεύρυνση του μέτρου με την καταβολή αποζημίωσης και σε νομικά πρόσωπα-ιδιοκτήτες τα οποία σήμερα εξαιρούνται των μέτρων στήριξης.
Ο προϋπολογισμός του 2021 προβλέπει ένα πακέτο μέτρων στήριξης συνολικού ύψους 7,5 δισ. ευρώ. Ωστόσο, τα 4,5 δισ. ευρώ έχουν ήδη διατεθεί ή για την ακρίβεια έχει προβλεφθεί πού θα διατεθούν. Τα 816 εκατ. ευρώ αφορούν τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες.
Επιπλέον 767 εκατ. ευρώ αφορούν την αναστολή της εισφοράς αλληλεγγύης για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, ενώ 322 εκατ. ευρώ θα δοθούν για τη χρηματοδότηση του προγράμματος 100.000 προσλήψεων που ήδη ξεκίνησε να «τρέχει». Με την αλλαγή του χρόνου θα ενεργοποιηθούν ακόμη περισσότερες αιτήσεις επιδότησης στεγαστικών δανείων μέσω του προγράμματος «Γέφυρα», κάτι για το οποίο έχει προϋπολογιστεί κονδύλι της τάξεως των 280 εκατ. ευρώ.
Ένα μεγάλο κονδύλι της τάξεως των 800 εκατ. ευρώ έχει δεσμευτεί επίσης για τη μη επιστρεπτέα επιχορήγηση σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που θα πέσει στην αγορά μέσω των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Συσσώρευση υποχρεώσεων
Στον προϋπολογισμό του 2021 έχει εγγραφεί πρόβλεψη για είσπραξη 175 εκατ. ευρώ από τους φόρους που ανεστάλησαν μετά τον Μάρτιο του 2020. Δεδομένων των συνθηκών, είναι αμφίβολο κατά πόσο θα καταστεί εφικτή η είσπραξη αυτού του ποσού. Όσο θα πλησιάζουμε στο τέλος του πρώτου τριμήνου τόσο θα πυκνώνουν τα αιτήματα για παροχή διευκολύνσεων όσον αφορά την καταβολή των συσσωρευμένων οφειλών από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Και αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν θα εισπραχθούν αυτά τα 175 εκατ. ευρώ, αλλά και ότι θα χρειαστεί να ανασταλεί και να μετατεθεί για αργότερα η καταβολή ακόμη περισσότερων υποχρεώσεων με προθεσμία καταβολής εντός του 2021.
Τέσσερα μέτωπα
Από το «μαξιλάρι» των 3 δισ. ευρώ, θα πρέπει να καλυφθεί:
1. Η εξαιρετικά πιθανή πλέον παράταση του μέτρου της αναστολής των συμβάσεων εργασίας και μέσα στο πρώτο τρίμηνο. Θεωρείται πλέον δεδομένο ότι και μετά τα Φώτα δεν θα καταστεί εφικτή η αυτόματη επανεκκίνηση της οικονομίας. Η αναστολή συμβάσεων εργασίας είναι δαπανηρό μέτρο από δημοσιονομικής άποψης, καθώς πέραν των 534 ευρώ (ή της αναλογίας) που δίδονται στους εργαζόμενους, πρέπει να πληρωθούν και οι ασφαλιστικές εισφορές. Επίσης, από τις αρχές του 2021 θα ξεκινήσει να «τρέχει» η υποχρέωση αναπλήρωσης του δώρου Πάσχα. Στον προϋπολογισμό του 2021 προς το παρόν δεν υπάρχει πρόβλεψη για το δώρο Πάσχα. Να σημειωθεί ότι τον προϋπολογισμό του 2021 θα «χτυπήσει» και η καταβολή της αναλογίας του δώρου Χριστουγέννων, που θα πρέπει να πληρώσει το κράτος για τις αναστολές συμβάσεων εργασίας μέσα στον Δεκέμβριο.
2. Η αποζημίωση των ιδιοκτητών ακινήτων για το υποχρεωτικό «κούρεμα» που θα υποστούν στα ενοίκια κατά το πρώτο δίμηνο του έτους. Με τον συντελεστή να φτάνει στο 60%, το πεδίο εφαρμογής του μέτρου είναι πολύ ευρύ δεδομένου ότι πρέπει να καλυφθούν τα ενοίκια κλάδων με χιλιάδες επιχειρήσεις, όπως είναι το λιανεμπόριο, η εστίαση και ο τουρισμός.
3. Η πιθανή νέα επέκταση των επιδομάτων ανεργίας. Συνέχιση της καραντίνας θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση τους ανέργους που έχουν ολοκληρώσει την περίοδο καταβολής του επιδόματος ανεργίας (έως 12 μήνες συν τις παρατάσεις), καθώς θα βρεθούν χωρίς εισόδημα μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες οικονομικά συνθήκες.
4. Το αυξημένο, μετά τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού, κονδύλι για την 5η φάση της επιστρεπτέας προκαταβολής. Δεδομένου πλέον ότι με το μέτρο έχουν εξοικειωθεί πάνω από 400 χιλιάδες επαγγελματίες, μόνο και μόνο η ανακοίνωση ελάχιστης καταβολής 1.000 ευρώ προκαλεί δημοσιονομικό κόστος 400 εκατ. ευρώ. Συνολικά, η 5η και η 6η φάση της επιστρεπτέας προκαταβολής θα χρειαστούν πάνω από 1,5 δισ. ευρώ, αν και το υπουργείο Οικονομικών θα επιχειρήσει να βάλει νέες δικλίδες ασφαλείας ώστε να περιοριστούν τα φαινόμενα καταστρατήγησης του μέτρου.
