Ελέγκω. Μια άγνωστη γυναίκα της ελληνικής επανάστασης. Μια γυναίκα σύμβολο της γυναικείας δύναμης και αγώνα για κατάκτηση των δικαιωμάτων. Η ιστορία αυτής της γυναίκας, ξετυλίγεται στις σελίδες του βιβλίου της κ. Χρύσας Μαρδάκη, το οποίο παρουσιάστηκε την Κυριακή στο αμφιθέατρο Σαράτση του κτηρίου Παπαστράτος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στον Βόλο.
Η κ. Μαρδάκη μίλησε στο magnesianews.gr και στη ΜΑΓΝΗΣΙΑ για το βιβλίο της και την ηρωίδα της η οποία άνοιξε τον δρόμο για τον φεμινισμό στην Ελλάδα. Αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου της, όπως ανέφερε η ίδια, ήταν η επερχόμενη γιορτή για τα 200 χρόνια από την εθνική παλιγγενεσία, το 2020. Τότε, η ίδια, μέσα στην καραντίνα, έψαχνε στο διαδίκτυο τα πάντα για την ελληνική επανάσταση.
Κάποια στιγμή στάθηκε μπροστά στην Ελέγκω, μια ξεχωριστή γυναίκα και μια δυναμική προσωπικότητα, που ήταν άγνωστη σε εκείνη, αλλά πολύ γρήγορα φάνηκε να τη συνεπαίρνει με την ιστορία ζωής της.
«Η Ελέγκω ήταν μία γυναίκα, η οποία έζησε τον αγώνα από τη μέση του, αλλά τον έζησε πολύ έντονα, γιατί είχε πολλές ιδιότητες. Ήταν μεταφράστρια, η πρώτη γιατρός στο πρώτο Νοσοκομείο της Ελλάδας στη Σύρο, ήταν γραμματέας του Καραϊσκάκη, ήταν πολύ δυναμικός άνθρωπος και ήταν πολύ δυναμικός ο τρόπος με τον οποίο μπαίνει στη δράση. Την απήγαγε ο μετέπειτα άνδρας της ο οπλαρχηγός Μαυροβουνιώτης, από τον πρώτο της σύζυγο τον Πάγκαλο, τον απόγονο των Παγκάλων. Την απαγάγει έγκυο και στην διάρκεια των γεγονότων πεθαίνει ο άνδρας της, μάλλον από στεναχώρια και την παντρεύεται. Ο πλέον άνδρας της ήταν Μαυροβούνιος, αλλά είχε ελληνική ταυτότητα ηθική, ηθικούς κώδικες ταυτόσημους με τους ελληνικούς, γιατί ήθελε να αγωνιστεί κατά των Τούρκων, ήταν διωκόμενος ο ίδιος, είχε κάνει και φυλακή και μπαίνουν μαζί στον αγώνα. Ο Μαυροβουνιώτης γίνεται και στρατηγός των ατάκτων και στη συνέχεια ήταν συνταγματάρχης του Όθωνα», ανέφερε η κ. Μαδράκη.
Η Ελέγκω όμως ήταν ένας άνθρωπος που δεν μάχονταν μόνο για τη λευτεριά της χώρας, αλλά πάλευε για τη λευτεριά των γυναικών και ίσως ήταν από τις πρώτες φεμινίστριες της χώρας. Διεκδικεί την ελευθερία της από τον Μαυροβουνιώτη, όπως γίνεται γνωστό από την αλληλογραφία τους και ίσως είναι το πρώτο διαζύγιο της εποχής, καθώς το 1841 εκδίδεται και επίσημα η λύση του γάμους τους.
Στη συνέχεια, όπως εξιστορεί τα γεγονότα η κ. Μαρδάκη, η ηρωίδα της γίνεται μία από τις αρχόντισσες της Αθήνα και πεθαίνει στην Αθήνα το 1890. Σύμφωνα με την κ. Μαρδάκη το βιβλίο της αποτελεί ένα μείγμα βιογραφίας με μυθιστορηματικά στοιχεία, καθώς όπως εξηγεί, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να γνωρίζουμε για την Ελέγκω.
«Δίπλα της υπάρχουν πολλές άλλες γυναίκες, απ’ όλο τον ελλαδικό χώρο, γνωστές όπως η Μπουμπουλίνα αλλά και άγνωστες , οι οποίες έρχονται σε επαφή μαζί της είτε πραγματικά, είτε μυθιστορηματικά, τις φέρνω κοντά, για να δούμε κι αυτές την παράλληλη δράση τους και τη συνέχεια του τι έγινε με τις γυναίκες αυτές», ανέφερε η κ. Μαρδάκη για την ηρωίδα της, η οποία της έδωσε έμπνευση να συνεχίσει στον ίδιο δρόμο, μιας και το επόμενο βιβλίο της είναι ολοκληρωμένο και θα έχει τίτλο «Οι Ελληνίδες» με υπότιτλο «η υποδόρια επανάσταση».
«Αναφέρεται σε άλλες αφανείς Ελληνίδες στο τέλος του αιώνα και ιδίως με τον πόλεμο τον ατυχή του 1897, που εμπλέκονται και δημόσια για πρώτη φορά και γυναίκες. Ο υπότιτλος αυτός χρησιμοποιείται γιατί από το 1821 μέχρι και σήμερα γίνεται μία υπόγεια επανάσταση των γυναικών με τη μόρφωσή τους, με τη συμβολή τους στις αποφάσεις άμεσα ή έμμεσα , με τον αγώνα τους, με τη διεκδίκηση δικαιωμάτων , την ψήφο τους», τόνισε χαρακτηριστικά η συγγραφέας.
Αναφερόμενη δε στις κατακτήσεις των γυναικών, με την χώρα μας να έχει για πρώτη φορά στην ιστορία της Πρόεδρο της Δημοκρατίας γυναίκα, η κ. Μαδράκη σχολίασε πως είναι μεν μία κατάκτηση, όχι όμως το άπαν. «Είναι σημειολογικό στοιχείο που μας οδηγεί ότι προχωράμε, αργά με πολλά προβλήματα, γιατί για παράδειγμα το θέμα των γυναικοκτονιών είναι μία οπισθοδρόμηση, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, δεν είναι κάποια τυχαία περιστατικά. Δείχνει από μέσα ότι ναι μεν οι γυναίκες έχουν φτάσει στα ανώτατα αξιώματα, αλλά στη βάση της κοινωνίας υπάρχει ακόμα πάρα πολύ ανισότητα και αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί πρωτίστως από την πολιτεία. Και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να κάνει πολλά σε αυτό», επεσήμανε η ίδια και τόνισε πως η νομοθεσία είναι ένα βήμα που πάει μπροστά από την κοινωνία, αλλά κι ένα στοιχείο που στέκεται και πίσω από την κοινωνία, πότε καθοδηγεί η κοινωνία και πότε η νομοθεσία, όμως όταν καταφέρνουν να συμπλέουν κιόλας, σύμφωνα με τη συγγραφέα, τότε έχουμε εξελίξεις θετικές.
Το βιβλίο «Ελέγκω» προλόγισε στην παρουσίασή του ο Αλέξανδρος Μεϊκόπουλος, Βουλευτής Μαγνησίας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ , ενώ την εκδήλωση συντόνισε ο Χρήστος Τρικαλινός, Ομότιμος Καθηγητής Φυσικής ΕΚΠΑ. Παρουσίασαν οι Σταύρος Κατσούρας, Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας και μέλος της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών και Δέσποινα Γεωργακοπούλου, πτυχιούχος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και μεταπτυχιακή φοιτήτρια του του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Αποσπάσματα διάβασε η Βιβή Χαμηλού Διευθύντρια Δημ. Σχολείου Ευξεινούπολης, εκπαιδευτικός Αγγλικής γλώσσας, ενώ υπεύθυνη για τη μουσική επιμέλεια ήταν η Φρόσω Γαρδικλή.
Αλ. Μεϊκόπουλος: «Η Χρύσα Μαδράκη δίνει φωνή στις βουβές γυναίκες της Επανάστασης»
Ο Βουλευτής Μαγνησίας του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αλέξανδρος Μεϊκόπουλος ήταν εκείνος που προλόγισε το βιβλίο της κ. Μανδράκη, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι δίνει φωνή στις βουβές γυναίκες της Επανάστασης.
Ειδικότερα, ο κ. Μεϊκόπουλος επεσήμανε στην τοποθέτησή του «Πριν από περίπου 1,5 χρόνο είχα την τύχη και την τιμή, να γνωρίσω τη Χρύσα Μαρδάκη. Είναι από τους ανθρώπους που αφήνουν αβίαστα το αποτύπωμα τους σε κάθε τους συναναστροφή και δραστηριότητα.. Ίσως να ακούγεται λίγο υπερβολικό, ίσως να εκληφθεί μόνο ως φιλοφρόνηση, ως κομπλιμέντο, όμως θα προσπαθήσω να εξηγήσω την αυθεντικότητα του ισχυρισμού μου, εξηγώντας την ιδιαιτερότητα αυτού του ανθρώπου, της Χρύσας Μαρδάκη.
Το 2021 ήταν ένα έτος ιδιαίτερο. Όχι μόνο λόγω της συγκυρίας του κορωνοϊού, αλλά ήταν το έτος όπου συμπληρώνονταν 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Παρευρέθηκα σε πολλές επετειακές εκδηλώσεις, σε διαλέξεις με θέμα τα γεγονότα και τα πρόσωπα εκείνης της εποχής.
Καραϊσκάκης, Κολοκοτρώνης, Μακρυγιάννης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος, Νικηταράς, Μπότσαρης, Υψηλάντης, Μιαούλης, η μάχη του Πέτα, η μάχη στα Δερβενάκια, η άλωση της Τριπολιτσάς, η έξοδος του Μεσολογγίου, η μάχη του Βαλτετσίου, η μάχη στο Χάνι της Γραβιάς, η μάχη της Αλαμάνας. Όμως τον Αύγουστο του 2021, στον Αλμυρό, πραγματοποιείται μια παρουσίαση βιβλίου, με θέμα την Επανάσταση του 1821, με μία όμως ασυνήθιστη διαφορά. Μια γυναίκα, άγνωστη στο ευρύ κοινό, ήταν η πρωταγωνίστρια, η ηρωίδα, το κεντρικό πρόσωπο γύρω από το οποίο εκτυλίσσονταν τα συνταρακτικά γεγονότα εκείνης της περιόδου. Η Ελένη, η Ελέγκω. Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, αυτή η παρουσίαση με ιντρίγκαρε, μου κίνησε αμέσως το ενδιαφέρον. Ποια ήταν η Ελέγκω, που θα επισκιάσει έναν Κολοκοτρώνη; Γιατί τα πάθη της Σιδερής από τον Αλμυρό και όχι η θυσία του Διάκου;
Για να είμαι ξανά ειλικρινής, οι περισσότεροι από εμάς , γνωρίζουμε κάποια βασικά πράγματα για την Επανάσταση του 1821, το ρόλο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, τη Φιλική Εταιρεία που την προετοίμασε, μερικά πολεμικά γεγονότα και τα ονόματα των κυριότερων οπλαρχηγών. Αυτό όμως που σίγουρα γνωρίζουμε λιγότερο για όλη εκείνη την περίοδο, είναι ο ρόλος των γυναικών σε αυτήν.
Δεν είναι παράλογο αν το καλοσκεφτείς, οι άνθρωποι και οι ρόλοι τους στα σημαντικά ιστορικά γεγονότα καθορίζονται από το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζουν. Μπορεί η εμπλοκή των γυναικών στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, στα δικά μας αυτιά να είναι ”αθόρυβη”, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν συνέβαλλαν κι εκείνες στη δημιουργία του κράτους που ζούμε σήμερα, με τον δικό τους τρόπο. Πως να μην είναι ”αθόρυβος” μέχρι και σήμερα ο ρόλος των γυναικών, όταν η εθνική μας ιστορία αφενός στέκεται κυρίως στις 2 πιο γνωστές γυναικείες θρυλικές μορφές της Επανάστασης, της Μπουμπουλίνας και της Μαυρογένους, της οποίες βέβαια παρουσιάζει ως συμπληρώματα το προτύπου του ανδρικού ηρωισμού, αφετέρου μαθαίνουμε για αυτές μόνο από το όνομα του τόπου καταγωγής και διαμονής τους. Πχ οι Σουλιώτισες.
Ο πόλεμος και η επανάσταση σε όποια εποχή κι αν συμβούν δεν ευνοούν τις γυναίκες. Η ίδια η έννοια της σύγκρουσης και του πολέμου έχει συγκεκριμένο φύλο. Ο πόλεμος δηλαδή θεωρείται ανδρική υπόθεση.
Στην Επανάσταση και στον μακροχρόνιο αγώνα που ακολούθησε, οι γυναίκες, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, ήταν αυτό που η εποχή τις όριζε να είναι, κυρίως θύματα.
Τα βιβλία της Ιστορίας ελάχιστα ασχολήθηκαν μαζί τους. Με την τύχη τους, με τα πάθη τους. Η συμβολή των γυναικών στριμώχτηκε σε μερικές σειρές στο κάτω μέρος της σελίδας. Με λίγα λόγια συναντούμε κυρίως σταγόνες από τη δική τους δράση και ζωή.
Στο πέρασμα των 200 χρόνων από το ξεκίνημα της Ελληνικής Επανάστασης, η γυναικεία συμμετοχή στον αγώνα, έχει κατά κύριο λόγο παρουσιαστεί ως μέρος μια συντηρητικής αντίληψης, που απλά συμπληρώνει την εικόνα του ανδρικού ηρωισμού.
Οι ιστορίες των γυναικών είναι σιωπηρές, αλλά και διαμεσολαβημένες. Στην ουσία ότι μαθαίνουμε για τις γυναίκες, είναι μέσα από τα γραπτά των ανδρών, που έζησαν τα γεγονότα ή έγραψαν για αυτά στα μετεπαναστατικά χρόνια. Πολύ απλά οι γυναίκες ήταν αθέατες.
Υπάρχει μια ιστορική αντίφαση που δεν αποτελεί μόνο ελληνική ιδιαιτερότητα. Η επανάσταση εξ ορισμού στην Ιστορία, συνοδεύεται από ρηξικέλευθες αλλαγές. Όμως ακόμα και στις πιο μεγάλες, στις πιο διάσημες επαναστάσεις της Ευρωπαϊκής Ιστορίας, στη Γαλλική και στην Οκτωβριανή, βλέπουμε ότι η θέση των γυναικών στο όραμα της μετεπαναστατικής κοινωνίας αποφεύγεται να τεθεί από τους πρωτεργάτες. Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση της Ελληνικής Επανάστασης. Η αλλαγή που συνέβη μετά την Επανάσταση είχε καθαρά εθνικό και πολιτικό πρόσημο. Η θέση λοιπόν της γυναίκας μετά την Επανάσταση του 1821 παρέμεινε η ίδια.
Κι εδώ εμφανίζεται ο παράγοντας, ο καταλύτης Χρύσα Μαρδάκη. Το βιβλίο της είναι ένας ικανός λόγος να στοχαστούμε πάνω στην ιστορία, να φωτίσουμε αθέατες πτυχές, να αναδείξουμε την αλληλεξάρτηση γεγονότων-ανθρώπων-συμπεριφορών. Η Χρύσα δίνει φωνή στις βουβές γυναίκες της Επανάστασης. Μια γυναίκα συγγραφέας γράφει για τις γυναίκες εκείνης της συγκλονιστικής περιόδου.
Διαβάζοντας το βιβλίο της Χρύσας, διαπίστωνα όλο και πιο έκπληκτος, πόσα λίγα πραγματικά γνώριζα για τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία εμπλέκεται συνολικά στην πολεμική προσπάθεια. Για το πως τα μέλη της, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, βίωσαν αφενός την οδυνηρή πραγματικότητα του πολέμου κι αφετέρου την ελπίδα, την προσδοκία, την ψυχική ανάταση της Επανάστασης.
Επειδή όμως αυτές ακριβώς οι αιματηρές, αυτές οι βίαιες καταστάσεις θεωρούνταν ανδρική υπόθεση, η Χρύσα Μαρδάκη αναδεικνύει τις γυναίκες εκείνης της περιόδου, είτε συμμετείχαν ενεργά, είτε παθητικά στον αγώνα. Κι αυτό το κάνει όχι μόνο επειδή αρνείται να συνηθίσει τις γυναίκες να καταγράφονται στο περιθώριο των μεγάλων αφηγήσεων, αλλά επειδή θέλει να εξετάσει την τύχη και τα πάθη των πολλών, δίνει σάρκα και οστά, δίνει όνομα, φέρνει στο προσκήνιο τους εν πολλοίς ανώνυμους πρωταγωνιστές της Ιστορίας.
Κάθε εποχή βάζει και διαφορετικά ερωτήματα στο παρελθόν. Έχουμε συνηθίσει να στεκόμαστε μόνο σε αυτούς που έχουν ξεχωρίσει, στους ήρωες, στους λίγους, σ αυτούς που επίσημη εθνική ιστορία ξεχωρίζει. Η Χρύσα τολμάει να σπάσει αυτή την σε εισαγωγικά κακή συνήθεια. Βλέπει διαφορετικά το παρελθόν. Μέσα από την Ελέγκω, την Ελένη Βάσσο Μαυοβουνιώτη, μας συστήνει με πολλές άλλες μαχόμενες γυναίκες, μας αφηγείται λοιπόν την ιστορία των πολλών… την ιστορία των γυναικών ως αναπόσπαστο κομμάτι του γένους… την ιστορία των γυναικών ως κομμάτι του λαού που δημιούργησε τα κοσμοϊστορικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης».
