Έπειτα από 26 χρόνια στο τιμόνι του Θεάτρου «Πορεία» και 20 χρόνια ως σκηνοθέτης, ο Δημήτρης Τάρλοου αποφάσισε για πρώτη φορά να «βουτήξει» στα βαθιά νερά του αρχαίου δράματος. Με οδηγό το προσωπικό του βίωμα, τη συγκυρία του πένθους για τη μητέρα του Μαρίνα Καραγάτση και την καθοριστική συνάντηση με τη Λουκία Μιχαλοπούλου, ο σκηνοθέτης επιλέγει να ανεβάσει την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή. Μια ηρωίδα αινιγματική, ακίνητη, φορτισμένη από πένθος και εμμονή. Ένα έργο που δεν χαρίζεται συναισθηματικά και θέτει θεμελιώδη ερωτήματα για το δίκιο, τη μνήμη και την ηθική. Ο Δημήτρης Τάρλοου μοιράστηκε με τον Ηλία Κουτσερή στο Ράδιο Ένα 102.5, τη φιλοσοφία της παράστασης, τη σκηνοθετική πρόκληση αλλά και το «ευτύχημα» ενός ικανού και αφοσιωμένου θιάσου. Μια συνομιλία για τη βαθιά ουσία της τραγωδίας και την αναγκαία σύνδεση του θεατή με αυτό που (ίσως) δεν τολμά να δει μέσα του.
«Δεν θεωρώ καθόλου αυτονόητο…»
«Δεν θεωρώ καθόλου αυτονόητο, ούτε εύκολο, να αγγίξει κανείς το αρχαίο δράμα χωρίς να “βραχεί” άσχημα», δηλώνει με αφοπλιστική ειλικρίνεια ο Δημήτρης Τάρλοου, εξηγώντας γιατί όλα αυτά τα χρόνια επέλεξε να μείνει μακριά του. Η απόφασή του να σκηνοθετήσει την Ηλέκτρα του Σοφοκλή γεννήθηκε σχεδόν οργανικά, έναν χρόνο μετά τον θάνατο της μητέρας του, Μαρίνας Καραγάτση. Η προσωπική του απώλεια και το υπαρξιακό φορτίο του έργου συναντήθηκαν στην κατάλληλη στιγμή.
Μια δεύτερη, καθοριστική αφορμή, ήταν η γνωριμία του με τη Λουκία Μιχαλοπούλου, μια ηθοποιό που –όπως λέει– «δεν είναι τηλεοπτική σταρ, αλλά φέρει μια σπάνια προσήλωση στη θεατρική λειτουργία». Η Ηλέκτρα είναι ένας ρόλος για την ωριμότητα, την καλλιτεχνική ετοιμότητα, την εσωτερική δύναμη. Και η Μιχαλοπούλου, κατά τον Δημήτρη Τάρλοου, τον έχει –όλο αυτό.
Το ίδιο το έργο περιστρέφεται γύρω από το πένθος. Όχι όμως ένα πένθος που λυτρώνει, αλλά μια παγίδευση. Η Ηλέκτρα είναι ακινητοποιημένη συναισθηματικά, καθηλωμένη έξω από το παλάτι, σε μια μόνιμη στάση διαμαρτυρίας και θυμού απέναντι στη μητέρα της, Κλυταιμνήστρα, την οποία κατηγορεί για τον φόνο του πατέρα της, Αγαμέμνονα.
Τι σημαίνει «δίκιο»;
Αλλά ο Δημήτρης Τάρλοουδεν βλέπει την Κλυταιμνήστρα ως απλό σύμβολο κακίας. «Έχει τα δίκια της. Ο άντρας της σκότωσε την κόρη της, την Ιφιγένεια, για να ικανοποιήσει το λαϊκό αίσθημα με πρόσχημα τη θεϊκή βούληση». Και η Ηλέκτρα, εγκλωβισμένη σε έναν αμείλικτο ηθικό πόλεμο, υπερασπίζεται ακόμη και αυτήν την πράξη. Έτσι γεννιέται το μεγάλο ερώτημα του έργου: ποιος έχει δίκιο; Ή μάλλον: τι σημαίνει «δίκιο» όταν όλοι έχουν τις πληγές τους;
Σε αντίθεση με την Αντιγόνη, η οποία εκπροσωπεί ένα ξεκάθαρο αξιακό σύστημα απέναντι στην εξουσία, η Ηλέκτρα κινείται στη γκρίζα ζώνη των ανθρώπινων αντιφάσεων. «Είναι ένα σκοτεινό πρόσωπο», λέει ο σκηνοθέτης, «και το κοινό καλείται να βρει τον εαυτό του μέσα σε αυτή τη σύγκρουση». Δεν είναι μια παράσταση που δίνει απαντήσεις. Είναι μια παράσταση που σκάβει ερωτήματα.
Κομβικός παράγοντας της επιτυχίας
Η προσέγγιση του Δημήτρη Τάρλοου στηρίζεται στο να γίνει η τραγωδία οικεία. Να μην μείνει ο θεατής απ’ έξω. «Η αρχαία τραγωδία είναι λαϊκό είδος. Έχει πολλά επίπεδα ανάγνωσης, από το πιο απλό μέχρι το βαθιά ψυχαναλυτικό», σημειώνει. Με αυτή τη σκέψη, επιλέγει να εντάξει στοιχεία από την ελληνική εικαστική παράδοση του 20ού αιώνα. Ο Τσαρούχης, ο Σπαθάρης, ο Καραγκιόζης, όλα περνούν σαν ίχνη στην παράσταση. «Δεν έχουμε, όπως οι Ιάπωνες, το Θέατρο Νο για να συνδεθούμε με το παρελθόν μας. Ο δικός μας τρόπος είναι μέσα από τις μορφές που μας είναι οικείες».
Κομβικός παράγοντας της επιτυχίας, για τον σκηνοθέτη, είναι ο θίασος. «Η σωστή σύνθεση είναι η μισή επιτυχία», λέει. Δίπλα στη Μιχαλοπούλου, η Γρηγορία Μεθενίτη ως Χρυσόθεμις, η Ιωάννα Παππά, ο Νικόλαος Παπαγιάννης, ο Γιάννης Αναστασάκης, ο Αναστάσης Ροϊλός και ο Περικλής Σιούντας συνθέτουν ένα σφιχτό, ηθικά αφοσιωμένο και σωματικά έτοιμο σύνολο.
Η μουσική υπογραφή του Φώτη Σιώτα δίνει στον ήχο το ίδιο βάθος που η σκηνοθεσία αποδίδει στους χαρακτήρες. «Φέρει μέσα του όλη την παράδοση, αλλά και το σύγχρονο άκουσμα. Δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα για ένα έργο που κινείται ανάμεσα στο μύθο και την προσωπική εξομολόγηση».
Ο Δημήτρης Τάρλοου δηλώνει βαθιά ικανοποιημένος. Όχι μόνο από το αποτέλεσμα, αλλά και από τη διαδικασία. «Νιώθω ευγνώμων. Όχι μόνο για τον θίασο αλλά και για το ότι μπορέσαμε να προσεγγίσουμε αυτό το υλικό με σεβασμό, βάθος και γενναιότητα».
Το κοινό του Βόλου είχε ήδη ανταποκριθεί με ένα γεμάτο θέατρο. ΗΗλέκτρα δεν είναι απλώς μια παράσταση. Είναι μια εμπειρία. Μια κατάδυση στο πένθος και την ηθική ασάφεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια υπενθύμιση πως η τραγωδία δεν είναι κάτι μακρινό. Είναι δική μας ιστορία…
Απόδοση ραδιοφωνικής συνέντευξης Μαριάνθη Λίκαϊ
