Κάθε χρόνο για μας του Μακεδόνες η 13η Οκτωβρίου είναι μια μέρα Μνήμης αφιερωμένη σ΄αυτούς που αγωνίστηκαν κι έπεσαν για τη λευτεριά της Μακεδονίας μας. Και ένας απ΄αυτούς ήταν ο Υπλγός (ΠΒ) Παύλος Μελάς, γόνος αρχοντικής οικογένειας που έπεσε ηρωικά στα 34 του χρόνια στο χωριό Στάτιστα στην περιοχή της Καστοριάς.
Η Μακεδονία από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρξε ο προμαχώνας του Ελληνισμού. Αυτή αντιμετώπισε όλες τις επιδρομές που δεχθήκαμε από το Βορρά. Υπήρξε όμως και μια περίοδος που δεχθήκαμε μια ύπουλη και άνανδρη πρόκληση η οποία κράτησε τριάντα ολόκληρα χρόνια και ονομάστηκε Μακεδονικός Αγών.
Ξεκίνησε το 1878, κορυφώθηκε το 1904 με το θάνατο του Παύλου Μελά και τελείωσε το 1908.
Την περίοδο εκείνη στη Μακεδονία βασίλευε η Σλαβική τρομοκρατία. Βλέποντας οι Σλάβοι πως οι Τούρκοι αργά ή γρήγορα θα αποσύρονταν από τα Βαλκάνια είχαν βάλει στόχο να προσαρτήσουν τη Μακεδονία στο δικό τους μπλοκ. Και γι΄αυτό δημιούργησαν αντάρτικα σώματα τους λεγόμενους Κομιτατζήδες που άρχισαν να λυμαίνονται τις πόλεις και τα χωριά. Αντιμέτωποι μ΄αυτούς ήρθαν οι Μακεδόνες ιερείς και δάσκαλοι που ουκ ολίγοι δολοφονήθηκαν και όσοι έφερναν αντίσταση στα σχέδιά τους.
Και τότε η κυβέρνηση των Αθηνών που έως τότε αδιαφορούσε αναγκάστηκε να πάρει μέτρα. ΄Εστειλε στη Μακεδονία τον Υπλγό (ΠΒ) Παύλο Μελά για να προπαρασκευάσει τον Μακεδονικό Αγώνα.
Μετά από δύο αποστολές στη Μακεδονία ο νεαρός Υπλγός Παύλος Μελάς περνά για τρίτη φορά από τη μεθόριο με το ψευδώνυμο Καπετάν ΖΕΖΑΣ τον Αύγουστο του 1904 με σκοπό ν΄αρχίσει τον αγώνα. Πίσω του αφήνει τη γυναίκα του Ναταλία , τα δυο του παιδιά, πλούτη και ανέσεις με διάθεση να τα θυσιάσει όλα για τον ιερό αγώνα.
Ο αγώνας ήταν σκληρός, άνισος εξοντωτικός. Τα Μακεδονικά βουνά ριγούσαν από την ελληνική λεβεντιά, αντιλαλούσαν από τις ντουφεκιές των Μακεδονομάχων που τιμωρούσαν τα ύπουλα, άτιμα και υποχθόνια σχέδια των Κομιτατζήδων.
Την βροχερή νύχτα της 12-13 Οκτωβρίου 1904 ο Παύλος Μελάς και οι σύντροφοί του περικυκλώνονται από τουρκικό απόσπασμα μετά από προδοσία της βουλγαρικής συμμορίας του Μήτρου – Βλάχου σ΄ένα φτωχόσπιτο στο χωριό ΣΤΑΤΙΣΤΑ στην περιοχή της Καστοριάς. Επειδή βρέθηκε σε δύσκολη θέση αποφάσισε κι έκανε έξοδο. Πληγώθηκε όμως θανάσιμα και άφησε την τελευταία του πνοή το βράδυ της 13 Οκτώβρη 1904.
Ο θάνατός του έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία στο πανελλήνιο και αφύπνισε τους Μακεδόνες τους απογόνους του Μεγαλέξανδρου, αλλά και Ελληνόπουλα απ΄όλες τις γωνιές της Ελεύθερης Ελλάδας (Κρήτες, Πηλιορείτες, Μανιάτες και πολλοί άλλοι) τρέχουν από το κάλεσμα του θανάτου του για να συνεχίσουν τον αγώνα του.
Ο Μακεδονικός Αγώνας τελείωσε το 1908 αλλά η λευτεριά τη Μακεδονία ήρθε τον Οκτώβριο του 1912.
Ας είναι αιωνία η μνήμη όλων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για τη γη αυτή που λέγεται Μακεδονία και είναι Ελληνική.
