Γυρνώντας πίσω στις αρχές του 20ου αιώνα και στο επηρεασμένο ακόμα από το Βυζάντιο Μελένικο, Έλληνες, Τούρκοι και Βούλγαροι μάχονται για τον τόπο, αλλά και για την καρδιά της Θεοφανώς. Το βιβλίο «Νυφικό από Πορφύρα», είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα το οποίο ξεκίνησε το δικό του ταξίδι τον Απρίλιο του 2021 από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Είναι ένα «σκληρό βιβλίο» αναφέρει η συγγραφέας, Σοφία Βόικου, ως καλεσμένη στο Ράδιο ΕΝΑ και στον Ηλία Κουτσερή, καθώς πραγματεύεται την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα με το στοιχείο της ωραιοποίησης των εικόνων, να λείπει εξολοκλήρου.
Θέλω να πούμε δύο λόγια για το βιβλίο, πώς «γεννήθηκε» η ιδέα και πώς προέκυψε η αναφορά στο Μελένικο;
Το βιβλίο είναι κατά κύριο λόγο ένα ιστορικό μυθιστόρημα και βασίζεται σε αληθινά ιστορικά γεγονότα. Οι ήρωες όμως, ανήκουν στη μυθοπλασία και κινούνται μέσα στο ιστορικό πλαίσιο. Η βασική ιστορία ξεκινά το 1906 με το Μελένικο να είναι μια πόλη στην εσχατιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αμιγώς ελληνική, η οποία όμως έχει κρατήσει την βυζαντινή της παράδοση, καθώς ήταν τόπος εξορίας βυζαντινών αρχόντων και ευγενών. Σε αυτό το πλαίσιο το Μελένικο ναι μεν είναι μια πλούσια πόλη, λόγω του εμπορίου και των κρασιών, αλλά επίσης μια πόλη περιτριγυρισμένη και από τους Τούρκους, αλλά και από τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες που εκείνη την εποχή λυμαίνονται την περιοχή. Θα μπορούσα να πω, ότι είναι ένα σκληρό βιβλίο γιατί και οι εποχές που περιγράφω είναι σκληρές. Ο αναγνώστης θα βιώσει τον Μακεδονικό Αγώνα, τις αγριότητες που βίωσαν σε όλες τις πλευρές, από τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες που μάλωναν και μεταξύ τους, από τους Τούρκους, αλλά και από το Ελληνικό Κράτος που κώφευε εκείνη την εποχή στις εκκλήσεις των ελληνικών πληθυσμών. Το βιβλίο τελειώνει με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, στην οποία το Μελένικο περνάει στη Βουλγαρία και όχι στην Ελλάδα. Είναι μια χαμένη πατρίδα που δεν έχει σχέση με τις χαμένες πατρίδες του 1922. Οι κάτοικοί του θέλουν να δώσουν ένα διαφορετικό τέλος από αυτό που αναγκάστηκαν να δώσουν οι κάτοικοι της Σμύρνης το ’22.
Ποιοι είναι οι βασικοί ήρωες του μυθιστορήματος;
Βασική ηρωίδα του βιβλίου είναι η Θεοφανώ, μια όμορφη 16χρονη κοπέλα και από πλούσια οικογένεια του Μελένικου, η οποία θεωρεί ότι θα έχει την προδιαγεγραμμένη μοίρα των προγόνων της. Η Θεοφανώ περιτριγυρίζεται από τρεις άντρες που την επιθυμούν. Ο πρώτος είναι έμπορος της Βιέννης, Έλληνας στην καταγωγή και ο οποίος θέλει να επιστρέψει στην Ελλάδα. Ο δεύτερος είναι ο Βούλγαρος κομιτατζής Πέτκο, ο οποίος, αν και φυσικός της εχθρός, είναι ερωτευμένος μαζί της. Ο τρίτος είναι ο δόκιμος μοναχός Λάζαρος, ο οποίος παλεύει με την συνείδησή του ανάμεσα στην ανάγκη του να ακολουθήσει το δρόμο του Θεού ή τις επίγειες απολαύσεις. Ταυτόχρονα, ενώ η Θεοφανώ περιτριγυρίζεται από αυτούς τους τρεις άντρες, η ίδια έχει δώσει την καρδιά της στον δάσκαλο, ο οποίος όμως δεν έχει την ίδια άποψη με την ηρωίδα. Μέσα σε όλο αυτό το κουβάρι φυλετικών και θρησκευτικών αντιπαλοτήτων και σχέσεων διαδραματίζεται η ιστορία του Μελένικου μέχρι και το τραγικό τέλος. Επίσης, μέσα στο βιβλίο υπάρχουν και δευτερεύοντες ρόλοι, όπως τα αδέρφια της Θεοφανώς, ο Κωνσταντίνος και ο Μανασής, που βρίσκονται στη Βιέννη, όπου και ο αναγνώστης θα πάρει μία ιδέα πώς ήταν εκείνη την εποχή. Άλλα πρόσωπα είναι ο Κομνηνός Λάσκαρης και η γυναίκα του η Ευγενία Λάσκαρη, γονείς της Θεοφανώς, οι οποίοι δίνουν την εικόνα του χρέους προς την πατρίδα και τον τόπο τους. Τα στοιχεία που μπορεί να βρει ο αναγνώστης είναι πάρα πολλά.
Ο τίτλος του βιβλίου, «Νυφικό από Πορφύρα», πώς προέκυψε;
Ο τίτλος του βιβλίου είναι διττός. Από την μία πλευρά είναι ρεαλιστικός γιατί οι κάτοικοι του Μελένικου ακολουθούσαν το βυζαντινό τελετουργικό με τις γυναίκες να φορούν πορφυρά- κόκκινα νυφικά. Από την άλλη πλευρά είναι συμβολικός, με την Θεοφανώ να κάνει ένα ματωμένο γάμο.
Τα πρόσωπα, όπως είπατε, δεν είναι υπαρκτά, αλλά τα ονόματα των χαρακτήρων πώς τα επιλέξατε; Ήταν δική σας έμπνευση ή είναι πραγματικά και τα βρήκατε από την έρευνα που έγινε για το βιβλίο;
Για το συγκεκριμένο βιβλίο έχει γίνει πάρα πολύ μεγάλη ιστορική έρευνα και προσπάθησα στο πλαίσιο του δυνατού να δώσω όλο το κλίμα της εποχής και του τόπου. Ταυτόχρονα, σεβάστηκα και τα ονόματα που είχαν οι κάτοικοι της εποχής. Η βυζαντινή συνέχεια του τόπου και των κατοίκων υπήρχε σε όλους τους κλάδους της ζωής, ακόμα και στα ονόματά τους. Αν και σε εμάς μπορεί τα ονόματα να φαίνονται βαρύγδουπα, για εκείνους ήταν συνηθισμένα και χρησιμοποιούνταν κατά κόρον στο Μελένικο.
Πραγματεύεστε ένα δύσκολο ιστορικό σημείο πάντως, το Μακεδονικό. Ήταν εξίσου δύσκολη και η συγγραφή του βιβλίου;
Πραγματικά, ήταν μια πρόκληση. Να επισημάνω βέβαια πάλι, ότι είναι μυθιστόρημα και όχι ιστορία. Παρ’ όλα αυτά θέλησα, όσο ήταν δυνατόν, να δείξω τις απόψεις όλων των λαών που πολεμούσαν εκείνη την εποχή στην Μακεδονία, ακόμα και των εχθρών, όπως είναι ο Πέτκο. Μάλιστα, και για τον Πέτκο το Μελένικο και η Μακεδονία ήταν η γη του. Βέβαια, όσο και να θέλεις να κρατήσεις ίσες αποστάσεις, δεν είναι εφικτό, πόσο μάλλον για εμένα που είμαι Μακεδόνισσα.
Μία από τις κριτικές που διάβασα για το βιβλίο, είναι σχετικά με τις εικόνες που δημιούργησε η πένα σας και οι οποίες δεν φεύγουν εύκολα από το μυαλό. Μια από αυτές είναι το κόκκινο ποτάμι που έβαψε το Μελένικο…
Όσο και να θέλεις, κάποια γεγονότα δεν μπορείς να τα λειάνεις. Είναι τόσο άγρια που θεωρώ ότι δεν πρέπει να τα ωραιοποιείς, αλλά να τα λες όπως είναι. Οι περιγραφές είναι άκρως ρεαλιστικές ακόμα κι αν είναι άγριες. Όταν μιλάς για ξυραφιάσματα και σκοτωμούς δεν μπορείς να τα ωραιοποιείς.
