Αύριο, Σάββατο στις 10:15 στην εκπομπή του Ράδιο ΕΝΑ 102,5 «Βιβλίο και Πολιτισμός» η Σοφία Νικολάου, που επιμελείται και παρουσιάζει την εκπομπή, θα παρουσιάσει συντροφιά με τον Ωρίωνα Αρκομάνη το «Κοινωνικό Ευαγγέλιο», όπως αποκαλούνταν σε μια παλιότερη εποχή, το εμβληματικό βιβλίο του Βίκτωρος Ουγκώ «Οι Άθλιοι», σε πρόσφατη μετάφραση του Ω. Αρκομάνη που κυκλοφόρησε από τις εκ. Gutenberg σε 2 τόμους από τη σειρά Orbis Literae.
Το κλασσικό λοιπόν αριστούργημα του Hugo είναι από τα πιο σκληρά και τρυφερά ταυτόχρονα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, έργο που δεν είναι απλώς λογοτεχνικό μνημείο, αλλά καθρέφτης της ανθρώπινης συνθήκης. Στους Άθλιους, ο Βίκτωρ Ουγκώ μας θυμίζει πως «η κοινωνική αδικία γεννά την αθλιότητα» – όχι ως ηθικό δίδαγμα, αλλά ως κραυγή. Μια κραυγή που ακούγεται ακόμη πάνω από τα σοκάκια του Παρισιού, πάνω από τις ζωές εκείνων που δεν είχαν φωνή των αντρών που υφίσταντο προλεταριοποίηση, των γυναικών που εξαχρειώνονταν από την πείνα των παιδιών που μαράζωναν από την πείνα και την αμορφωσιά.
Ο Γιάννης Αγιάννης, κυνηγημένος για ένα κομμάτι ψωμί, φυλακίζεται για 19 έτη, και γίνεται κατόπιν σύμβολο της δυνατότητας του ανθρώπου να μεταμορφωθεί όταν του δοθεί η ευκαιρία. Φιγούρα μεγάλης ευαισθησίας, ενσάρκωση του ρομαντικού ιδεώδους. Ο επιθεωρητής Ιαβέρης ενσαρκώνει τον άκαμπτο νόμο, που σπάνια βλέπει τον άνθρωπο πίσω από την πράξη, είναι ο εμμονικός με την επιβολή του νόμου, ορκισμένος εχθρός του Γιάννη Αγιάννη. Και ανάμεσά τους, φιγούρες όπως η Φαντίν, η Τιτίκα και ο Μάριος και οι εξεγερμένοι των οδοφράγματων που υψώνουν τη δική τους ιστορία απέναντι στη φτώχεια, την εκμετάλλευση, την κοινωνική αδιαφορία. Ο Φεγί, ο εργάτης, προλετάριος, διεθνιστής που σκιαγραφείται στο βιβλίο ως ορφανός που κέρδιζε μόλις 3 φράγκα τη μέρα, ενώ ζούσε μόνο με τη σκέψη να ελευθερώσει τον κόσμο και να μορφωθεί. Γεγονός που το ονόμαζε απελευθέρωση, τα χαμίνια του δρόμου και ο Γαβριάς επί το ελληνικότερον, τις γυναίκες και τις συνθήκες αθλιότητας μέσα στις οποίες εργαζόταν, σε μια εποχή φθηνής εμπορευματοποίσησης της σεξουαλικότητας.
Οι Άθλιοι δεν είναι απλώς ένα μυθιστόρημα για μια άλλη εποχή. Είναι ένας μεγάλος, διαχρονικός στοχασμός πάνω στην αξιοπρέπεια, την κοινωνική ανισότητα και τη δύναμη της αλληλεγγύης. Μας θυμίζουν πως όταν μια κοινωνία αφήνει ανθρώπους στο περιθώριο, η αθλιότητα δεν είναι αποτέλεσμα «μοιραίου πεπρωμένου», αλλά συλλογικής ευθύνης. Ανακαλύπτουμε ένα φιλοσοφικό, πολιτικό και κοινωνικό δοκίμιο σε πίσω από την ιστορία του Γιάννη Αγιάννη. Ένα έργο επίκαιρο, που όσο θα υπάρχει αδικία, θα υπάρχουν και άθλιοι και όσο υπάρχουν άθλιοι, θα έχουμε λόγους να αλλάξουμε τον κόσμο.
Στο δεύτερο μέρος η Σοφία Νικολάου μιλάει με την Αγγελική Νικολάου αρχειονόμο, φιλόλογο με την οποία θα μιλήσει για την έκθεση αρχειακού υλικού που διοργανώνουν φέτος τα Γ.Α.Κ με τη συμπλήρωση 52 χρόνων από την εξέγερση της φοιτητικής νεολαίας στο Πολυτεχνείο.
Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή ως και τη Δευτέρα, 17 Νοεμβρίου, 9:30 π.μ. – 5:30 μ.μ. Επίσης θα μιλήσουμε για την έκθεση “Στα Σύρματα”: Μαγνησιώτες στα κάτεργα του Τρίτου Ράιχ που διοργανώνεται από το Μουσείο Πόλης του Βόλου από τις 5 Νοεμβρίου – 12 Δεκεμβρίου 2025. Η έκθεση αυτή αναδεικνύει μία αποσιωπημένη πτυχή της Τοπικής και Ευρωπαϊκής ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στηρίζεται σε μακρόχρονη έρευνα της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Βόλου (Ο.Π.Ι.ΒΟ.), που την επιστημονική ευθύνη έχει η καθηγήτρια του Π.Θ. Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν.
