Αυτό το Σάββατο στην εκπομπή του Ράδιο Ένα 102,5 «Βιβλίο και Πολιτισμός» που επιμελείται και παρουσιάζει η Σοφία Νικολάου θα φιλοξενήσουμε τον Θόδωρο Μεγαλοοικονόμου και το βιβλίο του «Δρομοκραϊτειο, Λέρος, Δαφνί. Ο ένας τοίχος μετά τον άλλο» που κυκλοφόρησε από τις «Εκδόσεις των Συναδέλφων». Ένα βιβλίο που αφορά στον τομέα της ψυχιατρικής μεταρρύθμιση κι αν υπήρξε τελικά ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας. Η μεταρρύθμιση στην Ελλάδα επιχειρήθηκε καθυστερημένα και σε μια περίοδο βαθιάς κοινωνικοοικονομικής κρίσης Ο όρος «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» είναι, ως προς το δίπολο των διαμετρικά αντίθετων σημασιών και περιεχομένων που εκφράζει, από τους πιο αμφιλεγόμενους. Έγινε ποτέ κάποια πραγματική μεταρρύθμιση του συστήματος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, της κουλτούρας και της πρακτικής τους ή το αποτέλεσμα των περίπου 30 χρόνων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ήταν απλώς ένα νεοϊδρυματικό μόρφωμα, που αναπαρήγαγε αμετάβλητη τη λειτουργία του παραδοσιακού ψυχιατρικού κυκλώματος;
Σήμερα, ποια ήταν η αλληλεπίδραση μιας έξωθεν επιβαλλόμενης «μεταρρύθμισης», με αφορμή το «πρόβλημα Λέρος», με τους στόχους, τα οράματα και τις πρακτικές όσων αναζητούσαν διαδρομές «πέρα και έξω» από το κυρίαρχο ψυχιατρικό παράδειγμα, μοιάζει για τους νέους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και τους άμεσα ενδιαφερόμενους ανθρώπους με ψυχιατρική εμπειρία, καθώς και για όλη την κοινωνία, σαν να είναι εκτός της όποιας δυνατότητας τους να το δουν, ν’ ακουμπήσουν, να «πατήσουν» πάνω σ’ αυτή την εμπειρία –τις αναζητήσεις, τις δυσκολίες, τους ανεπίτευκτους στόχους της– ως υλικό αναστοχασμού για τη μορφή και τα περιεχόμενα μιας χειραφετητικής πρακτικής στον χώρο της ψυχικής υγείας, στο παρόν και στο μέλλον που έρχεται. Ο Μεγαλοοικονόμου εξετάζει το αν υπήρξε ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, μέσα από μια τεκμηριωμένη ιστορική αναδρομή, κατά την οποία αναδεικνύονται οι προβληματικές διαστάσεις εννοιών όπως το «ακαταλόγιστο» και η «επικινδυνότητα», αναλύει το τι θα πρέπει να επιδιώκουμε όταν κάνουμε λόγο για «κοινωνική επανένταξη» και ολοκληρώνει το βιβλίο του μ’ ένα επίμετρο για την κληρονομιά του Φράνκο Μπαζάλια.
Ο Μπαζάλια γράφει, και πολύ σωστά, «ότι ο εγκλεισμός έχει μια πολιτική λειτουργία, να αναγκάσει σε κοινωνικό έλεγχο όλα τα κοινωνικά στρώματα που αρνούνται την προσαρμογή στον καταμερισμό της εργασίας… Η απόκρυφη λειτουργία του ψυχιατρικού ιδρύματος είναι κοινωνική και πολιτική…. Είναι εν τέλει ταξική η λειτουργία του γιατί είναι ο φτωχός, ο απόκληρος αυτός ο οποίος δεν έχει τη διαπραγματευτική δύναμη ν’ αντιταχθεί στη βία και υποκύπτει οριστικά στην εξουσία του ιδρύματος που η αποστολή του είναι ακριβώς αυτή ο έλεγχος τους ασθενή. Όταν το συνειδητοποιήσουμε αυτό κάθε συζήτηση παύει … Τι σημασία έχει να φτιάξουμε μια νέα επιστημονική ιδεολογία στο χώρο της ψυχιατρικής, αν, εξετάζοντας την αρρώστια, συνεχίζουμε να προσκρούουμε στον ταξικό χαρακτήρα της επιστήμης που θα έπρεπε να την μελετήσει και να τη θεραπεύσει;»
Στο δεύτερο μέρος της εκπομπής θα αναστοχαστούμε τη χρονιά που φεύγει με τα σημαντικότερα βιβλία, εκπομπές και βιβλία που μας άρεσαν περισσότερα από άλλες και με λίστα βιβλίων για μικρούς και μεγάλους για τα Χριστούγεννα.
