Δυναμική κριτική με επιστημονική όμως ματιά, έκανε η ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Βιοϊατρικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και μέλος του ΔΣ της Πανελλήνιας Ένωσης Βιοεπιστημόνων κ. Αθηνά Μαυρίδου μιλώντας στο «Ράδιο ΕΝΑ 102,5» και στον Ηλία Κουτσερή για τα μέτρα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, χαρακτηρίζοντάς τα οριζόντια, ιατροκεντρικά με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εφαρμοστούν από τον κόσμο. Η έμπειρη καθηγήτρια εξήγησε πως τα μέτρα για την προστασία από τον κορωνοϊό θα πρέπει να έχουν κοινωνικά και ψυχολογικά κριτήρια, ενώ μίλησε για την ουσιαστική σημασία και σπουδαιότητα της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και όχι μόνο.
Πως θεωρείτε ότι εξελίσσεται το θέμα του κορωνοϊού, τόσο από την πλευρά της αντιμετώπισης όσο και από την προσαρμογή των πολιτών στα μέτρα;
Η μεγάλη διαφορά πλέον, είναι πως έχουν αρχίσει οι εμβολιασμοί. Το θέμα του εμβολίου εξακολουθεί να έχει πολλά ερωτηματικά και στην επιστημονική κοινότητα και στην κοινή γνώμη. Το άλλο θέμα είναι πως με τον σημερινό ρυθμό οι εμβολιασμοί πηγαίνουν σχετικά αργά. Πρέπει, ακούγοντας και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, να περιμένουμε μέχρι το καλοκαίρι για να έχουμε την περίφημη εμβολιαστική κάλυψη και ανοσία αγέλης στο 70%. Αυτό δεν είναι ευχάριστο. Σημαίνει ότι ακόμη κι αν έχουν αρχίσει οι εμβολιασμοί, ακόμη κι αυτοί που εμβολιάζονται πρέπει να συνεχίσουν να κρατούν τα βασικά μέτρα προφύλαξης, δηλαδή αποστάσεις, μάσκες, απολυμάνσεις και αερισμοί στον χώρο. Εξακολουθούν να ισχύουν απολύτως τα ίδια, σαν να μην έχει εμβολιαστεί κανείς.
Αυτό σημαίνει ότι πηγαίνει προς τα πίσω η προστασία του πληθυσμού άρα και εξακολουθεί να είναι το ίδιο έντονο, το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όλοι;
Βεβαίως. Και το άλλο πρόβλημα που υπάρχει είναι πως τα εμβόλια δεν αρκούν. Το εμβόλιο είναι μία από τις προστασίες, δεν είναι η απόλυτη προστασία. Το να εμβολιάσουμε τον πληθυσμό δεν αρκεί για να λυθεί το θέμα, ούτε του κορωνοϊού, ούτε των παλαιότερων λοιμώξεων που εξακολουθούν να τρέχουν, ούτε και των μελλοντικών. Χρειάζονται ευρύτερα μέτρα δημόσιας υγείας για να μπορέσουμε να πούμε ότι αντιμετωπίζουμε αυτό το θέμα. Παράλληλα, ένα άλλο θέμα που συζητούμε πολύ το τελευταίο διάστημα μεταξύ μας οι επιστήμονες και το τονίζω ότι αφορά συζητήσεις στην επιστημονική κοινότητα. Η έμφαση όλη έχει δοθεί στον βιοϊατρικό κλάδο δεν αρκεί. Η δημόσια υγεία είναι πολυεπιστημονική. Υπάρχει ψυχολογική και κοινωνική επίπτωση αυτής της κατάστασης στον καθένα και στην κοινωνία. Πράγματα που δεν μπορεί να υποστηρίξει ο κόσμος, δεν είναι μέτρα. Αυτό το ζούμε κάθε μέρα. Όταν προτείνεις μέτρα, όταν εφαρμόζεις μέτρα, αυτά τα εφαρμόζεις για έναν συγκεκριμένο πληθυσμό, δεν τα εφαρμόζεις για ένα ιδεατό και ιδανικό μοντέλο που έχεις στα χαρτιά ή στο κεφάλι σου.
Πιστεύετε πως υπάρχουν άλλα μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν και να έχουν μεγαλύτερο αποτέλεσμα και δεν έχουν αποφασιστεί ή δεν έχουν προταθεί ή από την άλλη, όσα έχουν θεσπιστεί δεν έχουν επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα;
Δεν έχουν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα γιατί ο κόσμος, έτσι όπως εφαρμόζονται τα μέτρα, πολύ ιατροκεντρικά, δεν μπορεί να τα υποστηρίξει. Ήδη έγκριτοι συνταγματολόγοι μιλούν για πολιτικά δικαιώματα, για προσωπικά δικαιώματα, για θέματα συντάγματος -δικαίου. Δεν είναι τόσο αυτονόητα αυτά τα πράγματα. Όταν ξεκινήσαμε πέρυσι μιλούσαμε για δύο εβδομάδες και έναν μήνα. Τώρα θα φτάσουμε πιθανόν στα δύο χρόνια. Δεν είναι αυτονόητο να είναι κλειστά τα σχολεία, δεν είναι αυτονόητο να είναι κλειστά τα πανεπιστήμια, δεν είναι αυτονόητη η απαγόρευση κυκλοφορίας. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται μία διεπιστημονικότητα, να ρωτήσει κανείς και τις άλλες ειδικότητες. Αυτό που λέει ο τάδε και ο δείνα γιατρός, που υποκλίνομαι στις γνώσεις τους μπορεί να εφαρμοστεί κοινωνικά; Κι εδώ θέλω να πω κάτι που ο κόσμος ίσως δεν το έχει καταλάβει. Για να εφαρμόσει κανείς κάποια μέτρα δημόσιας υγείας φτιάχνει ένα μοντέλο. Μέσα στο μοντέλο, μία από τις παραμέτρους που υπολογίζει, γιατί όλα είναι μετρήσιμα, πρέπει να βάλει κανείς και κοινωνικές παραμέτρους και ψυχολογικές για να αποφασίσει για παράδειγμα εάν μέσα σε έναν χώρο επιτρέπονται εννέα ή πέντε άτομα. Δεν μπορούμε να λέμε συνέχεια ατομική ευθύνη του κόσμου. Για τον κόσμο είναι τα μέτρα, άρα πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στις δυνατότητες και τις ανάγκες του κόσμου. Δεν είναι μόνο να βάλεις τον κόσμο με τεντωμένο το δάχτυλο να εφαρμόσει κάποια μέτρα, που πιθανόν να είναι ανεφάρμοστα.
Βέβαια, αυτά ισχύουν για όλο τον κόσμο. Μην νομίσουμε ότι μόνο στην Ελλάδα κάνουμε λάθη. Όπως βλέπουμε κι από άλλες χώρες, που ίσως τα έχουν πάει λίγο καλύτερα, υπάρχουν και τα θέματα των υπόλοιπων ασθενειών. Διαβάζω καθημερινά συναδέλφους μου, επιφανείς επιστήμονες του εξωτερικού οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε άλλες νόσους, άλλες λοιμώξεις, σε σύγχρονη ιατρική τεχνολογία για νέα φάρμακα, σε καρκίνους κτλ, έχουν εγκαταλειφθεί τα παντα και αυτή τη στιγμή, όλοι οι ερευνητές ασχολούνται με τον covid. Εκεί είναι τα χρήματα, εκεί είναι η αιχμή κι έχουν όλοι προσανατολιστεί εκεί. Τι γίνεται όμως με τις άλλες ασθένειες; Άκουσα μια κυρία προ ημερών, η οποία εκπροσωπεί ανθρώπους με αυτοάνοσα νοσήματα. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι στην Ελλάδα έχουν αυτοάνοσα. Αυτό είναι ένα τεράστιο νούμερο. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους ακόμη δεν έχουμε απάντηση, εάν μπορούν να εμβολιαστούν ή όχι. Δεν μπορούμε να αγνοούμε ότι υπάρχουν άνθρωποι με χρόνια νοσήματα.
Άρα υπάρχουν πολλά ακόμη θέματα που δεν έχουν εξεταστεί ή δεν έχει δοθεί η πρέπουσα σημασία…
Το γιατί πρέπει να απαντηθεί και υπάρχει απάντηση. Δεν σημαίνει ότι υπάρχει κακή βούληση. Δυστυχώς σ’ αυτή τη χώρα με αυτή την τραγική ευκαιρία, προβάλουμε ένα ζήτημα, που προσπαθούσαμε να προβάλουμε εδώ και πολλά χρόνια, αλλά επειδή δεν υπήρχε η ανάγκη, που υπάρχει τώρα, δεν είχαμε την ευκαιρία να το προβάλλουμε με την έμφαση που μπορούμε τώρα. Αυτό είναι η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Να έχουν όλοι τον οικογενειακό γιατρό, ο οποίος θα είχε μία πλατφόρμα και ο οποίος θα έβαζε τα ιατρικά στοιχεία και θα μπορούσαμε να ξέρουμε ποιοι είναι οι άνθρωποι με χρόνια νοσήματα στο Παγκράτι, στον Βόλο, στη Δράμα κτλ.. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους πια, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας προστρέχει με ιδιαίτερη έμφαση είτε στο σπίτι τους, είτε όταν χρειαστούν νοσηλεία για covid. Γιατί κάνουμε Lockdown σε κάποια νησιά των Κυκλάδων που δεν υπάρχουν κρούσματα; Τι φταίνε να κλειδώνονται εκεί οι άνθρωποι και να φορούν μάσκες. Επειδή δεν έχουμε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, δηλαδή δεν έχουμε εικόνα του πληθυσμού, σε ποιες περιοχές είναι οι περισσότεροι με χρόνια προβλήματα, που είναι οι πιο ηλικιωμένοι, που είναι τα γηροκομεία. Εφαρμόζουμε τα οριζόντια μέτρα, που είναι άδικα και οικονομικά δυσβάσταχτα.
Θα μπορούσε δηλαδή όλο αυτό να είχε προβλεφθεί και να μην είχαμε αυτά τα οριζόντια μέτρα;
Αυτό ακριβώς. Έχει αναγγελθεί στο σαιτ του ΕΟΔΥ υπάρχει μία ωραία εφαρμογή για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Αλλά δυστυχώς είναι όλα στα χαρτιά. Που έπρεπε να υπάρχουν πριν από χρόνια και τώρα να είμαστε έτοιμοι. Έπρεπε να υπάρχει οικογενειακός γιατρός, να υπάρχει ηλεκτρονική πλατφόρμα ώστε ο πολίτης και στον ιδιώτη γιατρό να πάει, θα βάλει τα ιατρικά δεδομένα που είδε στην πλατφόρμα, άρα ο επόμενος γιατρός με δύο κλικ θα δει ποια είναι η κατάσταση του ασθενούς. Δεν θα πρέπει εσείς να θυμηθείτε εάν κάνατε ένα εμβόλιο όταν ήσασταν 5 ετών.
Αυτά υπάρχουν σε χώρες του εξωτερικού κι έτσι θα μπορούσαμε να παρακολουθούμε πιο στενά τους ανθρώπους που είναι πιο ευαίσθητοι στον covid, δηλαδή τους ανοσοκατασταλμένους, τους ηλικιωμένους, τους υπέρβαρους κτλ και δεν θα κάναμε αυτό το δυσβάσταχτο lockdown που είναι αβάσταχτο κοινωνικά, ψυχολογικά, αλλά και στην οικονομία. Γιατί τα μαγαζάκια στις Κυκλάδες να είναι κλειστά και οι άνθρωποι να καταστρέφονται; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μιλά για ενιαία υγεία. Ένας άνθρωπος που είναι καταπονημένος οικονομικά, που είναι στο όριο της οικονομικής του επιβίωσης δεν μπορεί να είναι υγιής. Καταρχήν δεν μπορεί να είναι ψυχιατρικά υγιής, έχει κατάθλιψη που είναι δεύτερη παγκόσμια νόσος.
Έχει αλλάξει η εικόνα των γνώσεων σε ότι αφορά τον ιό, την επιβίωσή του στο περιβάλλον και τις συνθήκες που αναπτύσσεται;
Αρχικά να πω πως ποτέ στην ιστορία της ιατρικής δεν έχει παραχθεί τόση πολλή γνώση σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Έχουμε 76.000 δημοσιευμένες εργασίες σε έναν χρόνο, όταν για 50 χρόνια πολιομυελίτιδα έχουμε 10.000 εργασίες. Η γνώση που έχει παραχθεί είναι τεράστια. Έχουμε το τεράστιο επίτευγμα της ανθρωπότητας που είναι η αποκωδικοποίηση των γονιδιωμάτων, άρα αυτή τη στιγμή ξέρουμε πολύ καλά το γονίδιο του ιού, το δημοσίευσαν τον Ιούνιο, μόλις δηλαδή μερικούς μήνες μετά την έναρξη της επιδημίας οι Κινέζοι και με βάση αυτό, απαντώ και στο ερώτημα του κόσμου που λέει πως τόσο γρήγορα βγήκε το εμβόλιο, δημιουργήθηκαν τα mRNA εμβόλια. Και ο κόσμος να μην είναι καχύποπτος. Ο ιός ευτυχώς μας έδειξε το πρόσωπό του σε σχέση με την επιβίωσή του στο περιβάλλον αρκετά γρήγορα και η εικόνα που είχαμε για την επιβίωσή του στο περιβάλλον είναι εν πολλοίς η ίδια, παρόλο που οι μελέτες έχουν πολλαπλασιαστεί. Απλώς οι νεότερες μελέτες επιβεβαίωσαν τις παλαιότερες. Ένα θέμα στο οποίο εξακολουθεί να υπάρχει αμφιβολία είναι ότι πέρυσι πριν αρχίσει το καλοκαίρι ελπίζαμε ότι με την άνοδο της θερμοκρασίας η επιδημία θα ήταν σε ύφεση. Κανονικά οι ιοί δεν αντέχουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες, όμως αυτό προς το παρόν δεν έχει επιβεβαιωθεί γιατί είχαμε τεράστιες εξάρσεις σε όλες τις τροπικές χώρες με πολύ αυξημένη θερμοκρασία και υγρασία. Άρα εκεί έχουμε ακόμη μία αμφιβολία και για το καλοκαίρι που θα έρθει σύντομα εάν μπορούμε να στηριζόμαστε στην αύξηση των θερμοκρασιών. Φαίνεται όμως πως όχι.
Ευχή πάντως είναι να κυκλοφορήσει και το φάρμακο αντιμετώπισης της νόσου πέρα από το εμβόλιο, έτσι;
Εξίσου σημαντικό θέμα είναι τα φάρμακα και δεν μιλάμε πολύ και κακώς. Υπάρχουν πάρα πολλά φάρμακα που είναι ήδη σε μελέτη και πάρα πολλά που έχουν ήδη δοθεί (με το παράδειγμα του Τραμπ), που έχουν δοθεί και είναι πολύ αποτελεσματικά. Περιμένουμε να πάρουν εγκρίσεις από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Φάρμακα υπάρχουν, όμως ποτέ δεν θα μιλήσουμε για ένα ενιαίο φάρμακο, όπως το Tamiflu για τον Η5Ν1. Εδώ έχουμε φάρμακα, τα περίφημα αντισώματα ανάλογα σε ποιο στάδιο είναι ο ασθενής, εάν είναι στην ήπια φάση, εάν έχει πάει στη ΜΕΘ, ανάλογα με την ηλικία του κι ανάλογα με άλλα χαρακτηριστικά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί η θεραπεία θα είναι πιο στοχευμένη. Φυσικά η έμφαση δίνεται στην κατηγορία του φαρμάκου που θα εμποδίζει τον ασθενή να πάει στη ΜΕΘ,όχι να μην νοσήσει, αλλά να νοσήσει ελαφρά.
