Αειφόρες και με στόχο την μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα πρέπει να είναι οι επενδύσεις των χωρών παγκοσμίως, οι οποίες θα πρέπει να στοχεύουν σε μακροπρόθεσμα και όχι σε βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, τόνισε μιλώντας αποκλειστικά στο Ράδιο ΕΝΑ και τη ΜΑΓΝΗΣΙΑ και τον Ηλία Κουτσερή, ο κ. Στέφανος Φωτίου, Διευθυντής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Ασία και τον Ειρηνικό.
Ο ίδιος υπογράμμισε τη σπουδαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος, μέσω των επενδύσεων διαφορετικής προσέγγισης, λέγοντας χαρακτηριστικά πως με κάθε 1 ευρώ επένδυσης για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής, υπάρχει όφελος 5-6 ευρώ!
Αφορμή για τη συνέντευξη κ. Φωτίου, στάθηκε η τοποθέτησή σας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής, όπου είπατε μεταξύ άλλων, ότι μερικά από τα μαθήματα που λάβαμε από τον κορωνοϊό, ήταν πως η πλειοψηφία των θυμάτων του σε πολλές χώρες, ήταν άνθρωποι που δεν είχαν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και ζούσαν σε πολύ φτωχιές γειτονιές…
Απ’ ότι είδαμε αυτό που έκανε κάποιες χώρες να αντιδράσουν καλύτερα ή να μην αντιδράσουν στην κρίση του κορωνοϊού ήταν δύο πράγματα. Το ένα ήταν πόσο γρήγορα πήραν μέτρα και το δεύτερο πως τα συστήματα υγείας μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν. Όταν κάποιες χώρες πήραν γρήγορα μέτρα και δεν είχαν πολλά κρούσματα, σημαίνει ότι δεν είχαν πολλά, σοβαρά κρούσματα κι έτσι μπόρεσαν τα συστήματα υγείας να ανταπεξέλθουν. Είναι δεδομένο ότι σε πολλές χώρες, αυτοί οι οποίοι κυρίως επλήγησαν είναι άνθρωποι που δεν είχαν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ή ήταν άνθρωποι που ήταν σε γηροκομεία ή άλλα τέτοια ιδρύματα. Επίσης εμείς στην Ασία- Ειρηνικό που έχουμε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, είδαμε το μεγάλο πρόβλημα με φτωχογειτονιές, οι οποίες δεν έχουν πρόσβαση πολλές φορές σε τρεχούμενο νερό, δεν έχουν σωστή αποχέτευση, δεν έχουν πρόσβαση σε άλλες υπηρεσίες υγείας, που σημαίνει ότι οι άνθρωποι που ζουν σ’ αυτές τις φτωχογειτονιές, τις παραγκουπόλεις, οι οποίες φιλοξενούν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων, ήταν περιοχές που είχαν μεγάλο πρόβλημα. Και απ’ ότι βλέπουμε τώρα, που η κρίση μεγαλώνει στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική, άνθρωποι που ζουν σε φτωχά περιβάλλοντα, είναι τα περισσότερα θύματα.
Μπορεί ωστόσο η πανδημία του κορωνοϊού να μας δώσει τη δυνατότητα της επανεκκίνησης της οικονομίας, με βάση την αειφόρο ανάπτυξη;
Εμείς στον ΟΗΕ αυτό σκεφτόμαστε . Είδαμε ότι αυτή η πανδημία, ήταν ίσως ένα από μεγαλύτερα γεγονότα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τελευταία 40 χρόνια που θυμάμαι, θα έβαζα ως ένα τεράστιο γεγονός τη πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και της Σοβιετικής Ένωσης , ένα άλλο μεγάλο γεγονός, ήταν η 11η Σεπτεμβρίου κι ένα τρίτο είναι αυτό. Αλλά αυτή η πανδημία, δεν συγκρίνεται με τίποτα με τις επιπτώσεις που είχαν τα άλλα μεγάλα γεγονότα. Ίσως λοιπόν και θεωρούμε ότι είναι η ευκαιρία, επειδή ξέρουμε ότι μέχρι στιγμής το αναπτυξιακό μοντέλο που έχουμε σε διάφορες χώρες και παγκόσμια δεν είναι αειφορικό, που στηρίζει το περιβάλλον. Τουναντίον, καταστρέφει το περιβάλλον και ως αποτέλεσμα καταστρέφει και την υγεία των ανθρώπων. Θεωρούμε ότι βλέπουμε πολλές κυβερνήσεις , οι οποίες είδαν ποια είναι τα ρίσκα από την επικείμενη μεγαλύτερη καταστροφή που μπορεί να υπάρξει ποτέ, που είναι της κλιματικής αλλαγής. Και βλέπουμε ότι υπάρχουν αρκετές κυβερνήσεις και είναι προς τιμή τους που θέλουν να αλλάξουν το αναπτυξιακό μοντέλο που θα κοιτάει την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων, μέσα από την υγεία και την ευημερία του φυσικού περιβάλλοντος. Γιατί τα πράγματα είναι πάρα πολύ απλά. Το φυσικό περιβάλλον, είναι αυτό που στηρίζει όλες τις οικονομικές μας δραστηριότητες. Εάν δεν έχουν φυσικούς πόρους, εάν δεν έχουμε φυσικό περιβάλλον, το οποίο να παρέχει υπηρεσίες, δεν θα μπορέσουμε να έχουμε οικονομικές δραστηριότητες. Να το πω και λίγο διαφορετικά. Πριν από μερικά χρόνια είχα δώσει μία συνέντευξη σε ένα ελληνικό ραδιόφωνο για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Είχα πει ότι εν κατακλείδι κι αν δούμε τα πράγματα σε ορίζοντα εκατονταετιών αυτό το οποίο θα καταστραφεί είναι ο ανθρώπινος πολιτισμός, γιατί το περιβάλλον θα φτάσει σε ένα σημείο που να μην μπορεί να υποστηρίζει την ανθρώπινη δραστηριότητα, θα καταρρεύσει η ανθρώπινη δραστηριότητα και ο πολιτισμός και θα γυρίσουμε σ’ αυτά που βλέπουμε σε κάποιες ταινίες μελλοντολογικές και σκοτεινές.
Άρα αν το θέλουν πραγματικά οι λαοί και οι κυβερνήσεις μπορούν να υπάρξει μία κινητοποίηση ως προς το να υπάρξουν οικονομικοί πόροι για την αποφυγή της κλιματικής αλλαγής και όχι να εφαρμόζονται πολιτικές καταστροφής του περιβάλλοντος μέσα κι από επιδοτήσεις που ενδεχομένως τις στηρίζουν…
Ναι γίνεται και θα παραθέσω ένα πολύ απλό παράδειγμα. Οι χώρες της Ε.Ε. ως σύνολο, η οποία Ε.Ε. έχει από τα αυστηρότερα θεσμικά πλαίσια σχετικά με τις επιδοτήσεις στον άνθρακα και στο πετρέλαιο, σπαταλούν κάθε χρόνο 75 δις ευρώ ως επιδοτήσεις στο πετρέλαιο και τον άνθρακα. Έχουμε μία μελέτη που μας λέει , κάθε ένα ευρώ που σπαταλάμε για επιδοτήσεις στον άνθρακα και το πετρέλαιο προξενεί ζημιές ίσες με 6 ευρώ στην ανθρώπινη υγεία. Δηλαδή αυτά τα 75 δις είναι χρήματα που σπαταλούνται από τις χώρες της Ε.Ε. κι οδηγούν σε κατασπατάληση ακόμη 450 δις που χρειάζονται μετά για να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις που υπάρχουν από τη καύση πετρελαίου και άνθρακα.
Μόνο με την Ε.Ε. που είναι ένας πολιτικός φορέας που έχει τις καλύτερες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις παγκοσμίως, μισό τρις ευρώ κάθε χρόνο σπαταλιέται απλά, για να μπορέσουν κάποιες επιχειρήσεις του πετρελαίου και του άνθρακα να υφίστανται.
Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στο θέμα της υγείας… Η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει τον κίνδυνο θανάτων και περισσότερο κατά τη διάρκεια πανδημιών;
Ακριβώς έτσι είναι. Υπάρχουν κάποιες αρχικές μελέτες, που δείχνουν ότι η θνησιμότητα, σε πόλεις που είχαν αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση, από τον κορωνοϊό ήταν μεγαλύτερη.
Τι μπορεί να γίνει για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, το οποίο αφορά και τον Βόλο;
Ανήκω σε μια γενιά που θυμάται το νέφος της Αθήνας στη δεκαετία του 80, που δεν μπορούσαμε όταν την επισκεπτόμουν με τον πατέρα μου να αναπνεύσουμε. Το νέφος της Αθήνας αντιμετωπίστηκε με τρία πράγματα. Με τη θέσπιση πιο αυστηρών μέτρων για την κίνηση, με τη βελτιστοποίηση των καυσίμων, ήταν τότε που μπήκε η αμόλυβδη και με τη δημιουργία του ΜΕΤΡΟ, δηλαδή δημόσιες αειφορικές συγκοινωνίες. Σήμερα θα δούμε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση σε πολλά μέρη του κόσμου έχει επιπλέον λόγους επιβάρυνσης, δεν είναι δηλαδή μόνο από την κίνηση των αυτοκινήτων. Έχουμε δει ότι αυξάνεται η καύση του ξύλου, γιατί έχει γίνει πιο φθηνή καύσιμη ύλη.
Άρα η αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι και ταυτόχρονα αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Σαφώς και πρέπει να αντιμετωπιστεί γιατί ό,τι δαπάνες γίνονται μετά, για να μπορέσουν οι άνθρωποι οι οποίοι υποφέρουν από τις διάφορες ασθένειες να γίνουν καλά και να αντιμετωπιστούν, είναι πολλές φορές μεγαλύτερες από το κόστος της επένδυσης που χρειάζεται για να αντιμετωπιστεί η ατμοσφαιρική ρύπανση. Καλύτερα να επενδύσουμε πριν παρά να πληρώνουμε μετά. Κι επίσης έχουμε δει ότι με κάθε 1 ευρώ που θα επενδύουμε για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κλιματική αλλαγή, θα έχουμε όφελος τουλάχιστον 5-6 ευρώ, δηλαδή δεν είναι επενδύσεις που έχουν οικονομικό κόστος. Θα έχουν και οικονομικό όφελος κι αυτό πρέπει να πούμε ότι οι επενδύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος δεν προστατεύουν μόνο το φυσικό περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, αλλά θα είναι καλύτερες και για την οικονομία.
Θα είμαι ειλικρινής, γιατί δεν υπάρχει κάποιο μαγικό ραβδάκι που θα αρχίσει κάποιος να το χτυπάει και να γίνονται οι επενδύσεις. Θα πρέπει να βλέπουμε τις αποδόσεις των επενδύσεων, λίγο πιο μεσοπρόθεσμα κι όχι βραχυπρόθεσμα. Δεν μπορούμε να θέλουμε το 1 ευρώ που θα επενδύσουμε σήμερα για την ατμοσφαιρική ρύπανση, να αποσβεστεί σε ένα χρόνο. Δεν γίνεται και όλοι το ξέρουν. Θα πρέπει να δούμε μεσοπρόθεσμα κάποια πράγματα και ο μεσοπρόθεσμος ορίζοντας μπορεί να πηγαίνει κάποιες φορές και στα πέντε ή και στα έξι χρόνια. Γι’ αυτό φεύγει από τα όρια μιας τετραετίας που μια κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για κάποια πράγματα. Γι’ αυτό θέλει μεγάλη κοινωνική συνοχή και μεγάλη πολιτική συνεννόηση για να παρθούν αυτά τα μέτρα.
Αυτό που απασχολεί τη χώρα μας είναι η χρήση και καύση εναλλακτικών καυσίμων, που ναι μεν ίσως ακούγεται καλό, αλλά προβληματίζει, γιατί και στην περίπτωση του rdf/srf επιστήμονες φαίνεται ότι έχουν αντικρουόμενες απόψεις για τις επιπτώσεις. Παράλληλα, υπάρχουν κι άλλα καύσιμα, όπως το φυσικό αέριο κ.α. που μπορεί να διευκολύνει και τις βιομηχανίες. Ποια είναι η συμβολή των εναλλακτικών καυσίμων στην ρύπανση;
Καταρχάς η πολιτική συμβουλή που δίνουμε στον ΟΗΕ είναι μόνο εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Δηλαδή αιολικά, φωτοβολταϊκά, γεωθερμία, ενέργεια από κύματα. Το φυσικό αέριο, μπορεί να έχει λιγότερες εκπομπές ανά τόνο, ανά θερμιδική αξία από το πετρέλαιο, αλλά έχει εκπομπές. Δεν ξέρω αν μπορεί να είναι μία ενδιάμεση λύση, γιατί θα πρέπει να δούμε συνολικά το θέμα, σε μία συνάρτηση κόστους- οφέλους οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού.
Γνωρίζω ότι για τις ανανεώσιμες πηγές υπάρχουν μερικές φορές κάποιες τοπικές εξάρσεις και διαφωνίες για τα θέματα του τοπίου και της χρήσης γης. Όντως είναι ένα θέμα. Κανείς δεν λέει να λύσουμε ένα θέμα που είναι το πρόβλημα της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, δημιουργώντας ένα άλλο πρόβλημα που ίσως να είναι η καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων. Όμως η εμπειρία έχει αποδείξει, ότι με σωστό σχεδιασμό, με πολιτική σύμπνοια, βάζοντας τους επιστήμονες πρώτους κι έχοντας ολοκληρωμένες αναλύσεις, που κοιτούν όχι μόνο το οικονομικό, αλλά και το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος και όφελος, μπορούμε να βρούμε τη λύση. Η μακροχρόνια στόχευση πρέπει να είναι να μην εξαρτιόμαστε καθόλου από πηγές ενέργειες που δημιουργούν διοξείδιο του άνθρακα και άλλα αέρια του θερμοκηπίου. Η στόχευση πρέπει να είναι για ένα ενεργειακό μέλλον, το οποίο δεν έχει μέσα άνθρακα. Αυτή είναι η στόχευση για το 2050. Το πως θα φτάσουμε εκεί είναι θέμα εθνικών συνθηκών, αλλά τα μέτρα όπως η απολιγνιτοποίηση είναι μέτρα που θα πρέπει να παρθούν άμεσα. Ο Γεν. Γραμματέας του ΟΗΕ πριν μερικές ημέρες είπε τρία συγκεκριμένα μέτρα για όλες τις χώρες. Απολιγνιτοποίηση, φόρο άνθρακα και καμία επιδότηση σε ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες δεν δεσμεύονται στην τήρηση των στόχων.
Ένας Έλληνας σε μια θέση-κλειδί
του Ο.Η.Ε. για τον …μισό σχεδόν πλανήτη!
Ο κ. Στέφανος Φωτίου, είναι ένας Έλληνας σε μια θέση-κλειδί του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με βαριά ευθύνη να ασχολείται με όσα συμβαίνουν στον …μισό σχεδόν πλανήτη. Διευθυντής της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ασία και τον Ειρηνικό (UN-ESCAP).
Με αυτή την ιδιότητα σχεδιάζει, συντονίζει και διαχειρίζεται το έργο για την αειφόρο ανάπτυξη, την κλιματική αλλαγή, την ποιότητα της ανάπτυξης, την αστική ανάπτυξη, τη διαχείριση φυσικών πόρων και την Agenda 2030. Προηγουμένως, εργαζόταν για 10 χρόνια στο Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) σε διάφορες θέσεις, μεταξύ των οποίων ως επικεφαλής της μονάδας “Cities and Lifestyles”. Έχει εργαστεί σε Διεθνείς Οργανισμούς, στον ιδιωτικό τομέα και σε ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα. Καθ ‘όλη την επαγγελματική του πορεία, που ξεκίνησε στον τομέα της έρευνας έχοντας δώσει διαλέξεις σε ορισμένα από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια της Ελλάδας, έχει αναλάβει ηγετικούς ρόλους σε fora και πρωτοβουλίες διεθνούς επιπέδου, ενώ τα ατομικά και κοινά του πονήματα έχουν δημοσιευθεί ευρέως. Έχει συμμετάσχει ως επικεφαλής εμπειρογνώμονας στην ανάπτυξη πάνω από 50 εθνικών, περιφερειακών και τομεακών μελετών στρατηγικής για θέματα που σχετίζονται με την αειφόρο ανάπτυξη και έχει σχεδιάσει και διαχειριστεί πλήθος προγραμμάτων, πρωτοβουλιών και έργων σε περισσότερες από 40 χώρες. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στα Οικονομικά των Φυσικών Πόρων, MSc στα Πληροφοριακά Συστήματα και ενός συνδυαστικού πτυχίου και μεταπτυχιακού στη διαχείριση δασών και φυσικού περιβάλλοντος.
