Μια συζήτηση που δεν περιορίστηκε στις επετειακές αναφορές, αλλά ανέδειξε τη βαθύτερη αποστολή του Συλλόγου, που αφορά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και τη σύνδεσή της με τις σύγχρονες αναζητήσεις της τοπικής κοινωνίας, έγινε με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, στο Ράδιο ΈΝΑ 102,5, όπου ο Ηλίας Κουτσερής φιλοξένησε την Αγγελική Νικολάου, Αρχειονόμο των Γενικών Αρχείων του Κράτους Μαγνησίας και Πρόεδρο του Συλλόγου Ιστορίας και Μνήμης Εθνικής Αντίστασης (ΣΙΜΕΑ).
Μια δεκαετία προσφοράς στη Μνήμη
Ο ΣΙΜΕΑ, που ιδρύθηκε το 2016, συμπληρώνει με την είσοδο του νέου έτους, δέκα χρόνια δράσης. Με περισσότερα από 200 ενεργά μέλη, έχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο δραστήριους συλλόγους της Μαγνησίας στον τομέα της ιστορικής τεκμηρίωσης και της ανάδειξης της Εθνικής Αντίστασης. «Ο στόχος μας είναι η δεκαετία του ’40, αλλά ταυτόχρονα εξετάζουμε και τις ρίζες των γεγονότων στη δεκαετία του ’30, όπως και τις συνέπειες που αυτά άφησαν στις μεταπολεμικές δεκαετίες», τονίζει η κ. Νικολάου, επισημαίνοντας ότι ο Σύλλογος επιχειρεί μια συνολική ανάγνωση της Ιστορίας, με γνώμονα την επιστημονική τεκμηρίωση αλλά και τη συμμετοχή του κοινού.
Οι γυναίκες της Μαγνησίας στην Αντίσταση
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει η κ. Νικολάου στις γυναίκες της Μαγνησίας που συμμετείχαν ενεργά στην Αντίσταση· ένα θέμα που, όπως λέει, δεν είχε λάβει τη δημοσιότητα που του άξιζε. «Η γυναίκα ως κοινωνικό υποκείμενο αναδείχθηκε ουσιαστικά τη δεκαετία του ’40. Ήταν μια εμβληματική περίοδος, καθώς για πρώτη φορά, στις εκλογές της 10ης Μαρτίου 1944, στο πλαίσιο του ΕΑΜ, οι γυναίκες ψήφισαν και συμμετείχαν ενεργά στα κοινά», αναφέρει. Από τις νεαρές της ΕΠΟΝ έως τις μαχήτριες του ΕΑΜ, οι γυναίκες βγήκαν από το σπίτι και συνέβαλαν καθοριστικά στην εθνική υπόθεση, ενώ αρκετές αργότερα ανέλαβαν ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας.
Η συμβολή των επιστημόνων και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Σημαντική παράμετρος της δράσης του ΣΙΜΕΑ είναι η συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Μέσα από αυτή τη συνέργεια πραγματοποιούνται ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων και ιστορικές εκδηλώσεις, με τη συμμετοχή κορυφαίων ιστορικών όπως ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, η Βασιλική Λάζου, ο Χάρης Αθανασιάδης, ο Πολυμέρης Βόγλης, η Ιωάννα Λαλιώτου, η Μαρία Καβάλα, η Ελένη Πασχαλούδη, ο Στράτος Δορδανάς, ο Γιώργος Μαργαρίτης, ο Χρήστος Χατζηιωσήφ και πολλοί ακόμη. Οι δύο κεντρικές εκδηλώσεις του Συλλόγου πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, στις 25 Νοεμβρίου Μέρες Εθνικής Αντίστασης και στις 9 Μαΐου Ημέρα Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών, αποτελώντας πλέον θεσμούς πολιτιστικής και ιστορικής αναφοράς για τη Μαγνησία.
Η τοπική μνήμη και οι άγνωστες πτυχές του Βόλου
Ως Αρχειονόμος των ΓΑΚ Μαγνησίας, η κ. Νικολάου υπογραμμίζει τη σημασία του τεκμηριωτικού υλικού και της προφορικής ιστορίας στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης. «Βλέπουμε ολοένα και περισσότερο κόσμο, πέρα από ερευνητές, να ενδιαφέρεται για το παρελθόν του, να ψάχνει τις ρίζες του, να ανακαλύπτει μέσα από τα αρχεία τη συμμετοχή προγόνων του στην Αντίσταση», λέει. Από το 2017, τα ΓΑΚ Μαγνησίας καθιέρωσαν τον εορτασμό της 19ης Οκτωβρίου 1944, ημέρα απελευθέρωσης του Βόλου, παρουσιάζοντας κάθε χρόνο αρχειακό υλικό και ντοκιμαντέρ που φωτίζουν λιγότερο γνωστές πλευρές της πόλης κατά την Κατοχή. «Μέσα από τις εκθέσεις μας και τα εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, βλέπουμε πόσο έντονο είναι το ενδιαφέρον των νέων να γνωρίσουν αυτή την εποχή. Οι άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα λιγοστεύουν· η δουλειά μας είναι να προλάβουμε να διασώσουμε τη μνήμη τους», επισημαίνει.
Η ιστορία ως γέφυρα με το σήμερα
Στην πορεία της συζήτησης, η κ. Νικολάου αναφέρεται και σε θέματα που στο παρελθόν θεωρούνταν «ταμπού», όπως οι δοσίλογοι ή οι μεταπολεμικές αντιπαραθέσεις γύρω από την ερμηνεία της Εθνικής Αντίστασης. «Σήμερα τόσο οι ιστορικοί όσο και οι πολίτες ανοίγουν τη συζήτηση, αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες. Αυτά τα ζητήματα καθόρισαν και συνεχίζουν να καθορίζουν τις ζωές μας», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Ο ΣΙΜΕΑ, μέσα από δέκα χρόνια δράσης, κατάφερε να δώσει λόγο και υπόσταση στη συλλογική μνήμη της Μαγνησίας. Με επίκεντρο τη δεκαετία του ’40, αλλά ανοιχτός και σε άλλες ιστορικές περιόδους, συνεχίζει να λειτουργεί ως ζωντανός φορέας Ιστορίας και Πολιτισμού, φέρνοντας κοντά την έρευνα, την τοπική κοινωνία και τη νέα γενιά. «Η Ιστορία δεν είναι παρελθόν. Είναι τρόπος να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε σήμερα», λέει η Αγγελική Νικολάου και σε αυτή τη φράση συνοψίζεται ολόκληρη η αποστολή του Συλλόγου.
Απόδοση ραδιοφωνικής συνέντευξης: Μαριάνθη Λίκαϊ
