Ο Γιώργος Σκρέτας, χημικός μηχανικός, διευθυντής του Ινστιτούτου Βιοκαινοτομίας του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών “Αλεξανδρος Φλέμινγκ”, συνεργαζόμενος ερευνητής στο Ινστιτούτο Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και συν-ιδρυτής και CEO της ελληνικής εταιρείας βιοτεχνολογίας,ResQ Biotech, μιλά στο «ΕΥ ΖΗΝ» για την αναδίπλωση των πρωτεϊνών, για τους στόχους της εταιρείας, για τη διπλή χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), για την επένδυση από τον συνιδρυτή των Google Maps, Λαρς Ράσμουσεν, για την Έδρα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA Chairs) που κατέχει, και για τα μελλοντικά του σχέδια.
Συνέντευξη στον Ηλία Κουτσερή
ΕΥ ΖΗΝ: Ας ξεκινήσουμε από την ιδέα σύστασης ενός κόμβου (hub) αριστείας για τις “τσαλακωμένες πρωτεΐνες” στην Ελλάδα
Γ. Σκρέτας: Οι πρωτεΐνες μας «τσαλακώνονται» και μας δημιουργούν ένα σωρό προβλήματα. Ένα πλήθος παθογόνων καταστάσεων (περίπου 100!) όπως η νόσος Alzheimer, η νόσος Parkinson, ο διαβήτης τύπου 2, η πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση, η κυστική ίνωση, η συστημική αμυλοείδωση κ.ά., σχετίζονται με αυτό το «τσαλάκωμα» (προβληματική αναδίπλωση) των πρωτεϊνών. Εκτός από την «εγγενή τάση» των πρωτεϊνών για «τσαλάκωμα», η προβληματική αναδίπλωσή τους μπορεί επίσης να οφείλεται σε γενετικές μεταλλαγές, σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η έκθεση σε φυτοφάρμακα, χημικά ή τοξίνες καθώς και στη γήρανση. Οι θεραπευτικές επιλογές για αυτές τις νόσους, είναι περιορισμένες έως ανύπαρκτες με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα της ερευνητικής κοινότητας να επιδίδεται αποκλειστικά στην αναζήτηση νέων.
Ανάμεσά τους και εμείς με το ευρωπαϊκό έργο Twin4Promis «Twinning for Excellence in Research, Training and Innovation in Protein Misfolding Diseases», (Aδελφοποίηση για την Aριστεία στην Έρευνα, στην Κατάρτιση και στην Καινοτομία για νόσους που οφείλονται σε προβληματική αναδίπλωση πρωτεϊνών), το οποίο ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022 και συντονίζεται από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (EIE) της χώρας μας.
Το πρόγραμμα, που συγκεντρώνει μια “dream team” στο συγκεκριμένο πεδίο, έχει στόχο να μετατρέψει την Ελλάδα σε κόμβο αριστείας στην έρευνα, στην εκπαίδευση νέων ερευνητών και στην καινοτομία σε επιστημονικά πεδία που σχετίζονται με ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Οι συνεργάτες μας στο έργο είναι το Κέντρο για τις Νόσους που αφορούν την προβληματική αναδίπλωση πρωτεϊνών (Centre for Misfolding Diseases) του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ στη Μεγάλη Βρετανία, το μοναδικό τέτοιο εξειδικευμένο ερευνητικό κέντρο στην Ευρώπη, στο οποίο ηγείται ο ειδικός στην πρωτεϊνική αναδίπλωση καθηγητής Μικέλε Βεντρούσκολο, το Κέντρο για την Έρευνα των Νόσων του Εγκεφάλου του VIB-KU Leuven στο Βέλγιο με τους καθηγητές Γιοστ Σίμκοβιτς και Φρεντερίκ Ρουσό και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης στη Δανία με τον διακεκριμένο Έλληνα βιοχημικό Σωτήρη Καμπράνη.
ΕΥ ΖΗΝ: Είστε συνιδρυτής της εταιρείας-τεχνοβλαστού ResQBiotech, την οποία το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Nature επέλεξε ανάμεσα στις πιο συναρπαστικές spin-offs από όλον τον κόσμο στο πλαίσιο του διαγωνισμού καινοτομίας “The Spinoff Prize 2020”. Επίσης, έχετε βραβευθεί στους διαγωνισμούς καινοτόμου επιχειρηματικότητας «MIT Enterprise Forum Greece 2020» και «MIT Global startup Workshop 2023». Τι ακριβώς κάνει η εταιρεία σας;
Γ. Σκρέτας: Η ResQ Biotech ιδρύθηκε το 2019 στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών και αποτελεί την πρώτη ελληνική εταιρεία μέχρι στιγμής-και τη μοναδική ανάμεσα σε 240 από όλη την Ευρώπη-που έλαβε ERC Proof of Concept Grant 2023(«επιχορήγηση απόδειξης ιδέας») ύψους 150.000 ευρώ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας. Το χρηματοδοτικό αυτό σχήμα, υποστηρίζει πρωτοποριακές ιδέες που έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε πραγματική καινοτομία, προωθώντας τη μετάφραση της καινοτομίας αυτής σε πολύτιμα προϊόντα και υπηρεσίες για τους πολίτες.
Η εταιρεία ResQ Biotech εφαρμόζει καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για την ανακάλυψη και την προκλινική ανάπτυξη φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από την προβληματική αναδίπλωση. Η τεχνολογία και τα πρώτα μόρια-δυνητικά φάρμακα που εμπορεύεται η εταιρεία βασίζονται σε τροποποιημένα βακτήρια που λειτουργούν ως μια αυτόνομη και υψηλής απόδοσης πλατφόρμα ανακάλυψης ενώσεων-‘οδηγών’ με εν δυνάμει θεραπευτικές ιδιότητες εναντίον ασθενειών προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Η ERC PoC χρηματοδότηση θα υποστηρίξει τη ResQ Biotech στη μελέτη και αποτίμηση των μορίων που έχει ανακαλύψει και αναπτύσσει ως δυνητικά φάρμακα για νευροεκφυλιστικές νόσους, όπως η πλάγια μυατροφική σκλήρυνση, σε μοντέλα ποντικού που προσομοιάζουν την ανθρώπινη ασθένεια, ώστε να επιλέξει τα πλέον αποτελεσματικά για περαιτέρω ανάπτυξη και να ξεκινήσει η προετοιμασία για χορήγηση, σε πειραματικό επίπεδο, σε ασθενείς στο πλαίσιο κλινικών μελετών στο προσεχές μέλλον.
ΕΥ ΖΗΝ: Τη ResQ Biotech επέλεξε για να επενδύσει και ο γνωστός “επενδυτικός άγγελος” και συνιδρυτής των Google Maps, Lars Rasmussen. Τι νομίζετε ήταν αυτό που τον οδήγησε σε αυτή την επένδυση;
Γ. Σκρέτας: Ο Δανός επιχειρηματίας που θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους μηχανικούς λογισμικού στον κόσμο, επικεντρώνεται στον κλάδο των deep-tech startups και επενδύει και σε νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ελλάδα που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της υγείας όπως η ResQ Biotech. Η επένδυση του Lars Rasmussen είναι η δεύτερη ιδιωτική χρηματοδότηση στην εταιρεία μετά από αυτή της Blue Dome Capital το 2022. Ο Lars είναι μια εξέχουσα φυσιογνωμία της παγκόσμιας καινοτομίας, το έργο του οποίου έχει επηρεάσει θετικά την καθημερινή ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Αποτελεί τεράστια πηγή έμπνευσης για εμάς. Είναι μεγάλη χαρά και τιμή για τη ResQ Biotech που πίστεψε στην ομάδα και στο όραμά μας. Ο στόχος της εταιρείας μας είναι να συνεισφέρουμε στην βελτίωση της ζωής των ασθενών μέσω της ανακάλυψης νέων θεραπειών. Η συνεργασία μαζί του μας κάνει ακόμα πιο δυνατούς και μας δίνει αισιοδοξία για το ότι η σκληρή ομαδική δουλειά που αποσκοπεί στην αξιοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων της βιοτεχνολογίας μπορεί να αποφέρει, στο σχετικά εγγύς μέλλον, λύσεις σε αυτές τις τεράστιες προσκλήσεις για την υγεία και την κοινωνία.
ΕΥ ΖΗΝ: Είστε και ένας από τους κατόχους ERA Chairs στην Ελλάδα. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Γ. Σκρέτας: Μέσω του προγράμματος HORIZON-WIDERA και της προκήρυξης ERA Chairs, δίνεται η δυνατότητα στις υπό σύγκλιση χώρες-μέλη της ΕΕ να προσελκύσουν στα πανεπιστημιακά και ερευνητικά τους ιδρύματα διακεκριμένους καθηγητές/τριες και ερευνητές/τριες από το εξωτερικό. Ο στόχος είναι να συσταθούν ερευνητικές ομάδες σε επιστημονικά πεδία αιχμής, να προωθηθεί η ερευνητική αριστεία και να καθιερωθούν στην Ελλάδα καλές πρακτικές, που εφαρμόζονται σε διακεκριμένα ακαδημαϊκά ιδρύματα του εξωτερικού, αναφορικά με τη διαχείριση της έρευνας, τη μεταφορά τεχνολογίας, την επικοινωνία της επιστήμης και την εκπαίδευση των νέων ερευνητών.
Η προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού υψηλού επιπέδου και η εγκαθίδρυση νέων ερευνητικών κατευθύνσεων-αιχμής υπό την καθοδήγηση του ή της κατόχου της έδρας (ERA Chair holder), καθώς και η εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών στον φορέα υλοποίησης του έργου μέσα σε ένα βιώσιμο πλαίσιο, είναι ο απώτερος σκοπός των έργων. Η χρηματοδότηση για τη δημιουργία νέων ERA Chairs από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και τιμητική και ανέρχεται σε 2,5 εκατομμύρια ευρώ για 5 χρόνια ανά έργο ERA Chair.
Η Ελλάδα σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία στις δύο πρώτες προκηρύξεις (2022 και 2024) του προγράμματος ERA Chairs. Συγκεκριμένα, εγκρίθηκαν για χρηματοδότηση δώδεκα (12) έδρες ERA Chair σε εφτά (7) διαφορετικά ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας, ανάμεσα σε αυτά μια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) και δυο στο Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών “Αλέξανδρος Φλέμινγκ”. To ΕΚΕΒΕ Φλέμιγκ, μέσω του προγράμματος ERA Chairs “Boost4Bio, στελεχώνει το νέο Ινστιτούτο Βιοκαινοτομίας με άμεση φιλοδοξία τη δημιουργία της Βιοτεχνόπολης, του πρώτου ολοκληρωμένου κόμβου βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα. Το Κέντρο έχει θέσει ως στρατηγική προτεραιότητά του για τα επόμενα χρόνια να επιδιώξει την αξιοποίηση της αποδεδειγμένα Άριστης Ακαδημαϊκής Έρευνας στις Βιοϊατρικές Επιστήμες που διενεργείται εκεί, ώστε να μπορέσει να τη μεταφράσει σε πραγματική Καινοτομία που θα οδηγήσει σε ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, εμπορεύσιμων προϊόντων και εταιρειών-τεχνοβλαστών, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας.
ΕΥ ΖΗΝ: Πόσο εύκολο είναι για κάποιον/κάποια στο τέλος ή και παράλληλα του επιτυχημένου ταξιδιού της έρευνας να αρχίσει ένα εξίσου συναρπαστικό ταξίδι καινοτομίας και επιχειρηματικότητας σήμερα στην Ελλάδα;
Γ. Σκρέτας: Η χώρα μας προσφέρεται για επιχειρηματικές καινοτομίες και φαίνεται να είναι σχετικά «ανοιχτή» σε νέες ιδέες, αλλά υστερεί στο τελικό αποτέλεσμα που είναι η εφαρμογή αυτών των ιδεών. Συνήθως στην Ελλάδα υπάρχει ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στο «γνωρίζω» και στο «πράττω». Αδιαμφισβήτητα διαθέτουμε εξαιρετικά πανεπιστήμια, που όμως τους λείπει η κατάλληλη κουλτούρα, η νοοτροπία να αντιληφθούν ότι μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα μητρώο που ενθαρρύνει και ευνοεί τη δημιουργία startups και spin-offs. Η χώρα μας υστερεί στη διασύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα. Δεν λέω ότι είναι εύκολο, αλλά νομίζω πως υπάρχουν τρόποι να φέρουμε σε μια δημιουργική τριβή αυτές τις δυο σφαίρες, τους δυο τρόπους σκέψης. Θεωρώ πως υπάρχουν αρκετές γνώσεις πάνω σε αυτό το θέμα. Το ζήτημα είναι αν θέλουν να ασχοληθούν κάποιοι για να αντιληφθούν τους παράγοντες που συντελούν σε μια ανάπτυξη προς αυτή την κατεύθυνση. Το σίγουρο είναι πως η εκάστοτε πρόοδος σε κάθε ερευνητικό πεδίο, η πρόοδος στη βιοτεχνολογία εν προκειμένω είναι αυτή που διαμορφώνει τις επιχειρηματικές στρατηγικές.
ΕΥ ΖΗΝ: Τι θα συμβουλεύατε τους νέους/νέες επιστήμονες που θέλουν να ασχοληθούν με την επιχειρηματικότητα;
Γ. Σκρέτας: Να στοχεύουν ψηλά, να τολμούν, να ξέρουν ότι επιτυχία χωρίς αποτυχία δε μπορεί να υπάρξει, και να έχουν υπόψη τους ότι πάντα υπάρχει εκεί έξω κάποιος, που μπορεί και θέλει να τους βοηθήσει σε αυτό που τους απασχολεί αρκεί να ρωτήσουν και να ζητήσουν βοήθεια.
EY ZHN: Ποιο είναι το προσωπικό σας όραμα για τα επόμενα χρόνια;
Γ. Σκρέτας: Να τοποθετήσουμε την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη της βιοτεχνολογίας στο εγγύς μέλλον.
Πηγή: Περιοδικό ΕΥ ΖΗΝ του Ομίλου Καρεκλίδη
