Ο Χορός Ψαλτριών «Aι Άδουσαι», μετρά ήδη, αρκετά χρόνια δημιουργίας και παρουσίας, αφού ιδρύθηκε στον Βόλο τον Νοέμβριο του 2012 από την κα Σέβη Μαζέρα, διδάκτορα Βυζαντινής Μουσικολογίας, Πιανίστα και Διπλωματούχο Βυζαντινής – Εκκλησιαστικής Μουσικής, μαθήτρια του αείμνηστου Εμμανουήλ Χατζημάρκου. Υπό την διδασκαλία της Δομεστίκαινας, ως γυναίκας δηλαδή που είναι υπεύθυνη για την διδασκαλία και την διεύθυνση του γυναικείου χορού, «Aι Άδουσαι», έχουν καταφέρει να εδραιωθούν και να συναρπάζουν, όπου και να εμφανίζονται. Σίγουρα δεν είναι τυχαίο, καθώς η αγάπη και η συμμετοχή του κόσμου στις εκδηλώσεις, συναυλίες και ιδιαιτέρως στις ακολουθίες, είναι μεγάλη! Η κα Σέβη Μαζέρα, μιλά στο Volos Out για την Ψαλτική Τέχνη, την ιστορία και τα μηνύματά της, τη γυναικεία παρουσία, τις συνθέσεις που αποδίδονται, καθώς και μια σειρά από θέματα, που αφορούν στο πνεύμα της Αγίας Σαρακοστής και τη Μεγάλη Εβδομάδα…
Συνέντευξη στον Ηλία Κουτσερή
- Είναι πραγματικά τιμητικό θεωρώ για την περιοχή μας, να έχει συσταθεί εδώ και αρκετά πλέον χρόνια, ο Χορός Ψαλτριών «Aι Άδουσαι», καθώς έχει αφήσει ήδη το στίγμα του, ανεξίτηλα. Θέλετε να μας κάνετε καταρχήν τις «συστάσεις» στους αναγνώστες μας και να μας πείτε και την ανάγκη που οδήγησε στη δημιουργία του;
Ο Χορός Ψαλτριών «Aι Άδουσαι», ιδρύθηκε στον Βόλο τον Νοέμβριο του 2012, ενώ βασικό κίνητρο για τη δημιουργία γυναικείου Χορού, στάθηκε η ανάγκη για την από κοινού έκφραση της ψαλτικής γνώσης, καθώς και για την ενδελεχέστερη σπουδή των εκκλησιαστικών μελοποιημάτων. Η σπουδαιότητα του εγχειρήματος έγκειται στο ότι πρόκειται για γυναικείο Χορό, ο οποίος μέσα από την γνώση της Ψαλτικής Τέχνης ερμηνεύει, αποδίδει τις ψαλτικές συνθέσεις υπό την διδασκαλία μου. Είναι μία από τις πρώτες ανάλογες προσπάθειες που έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ στον Ελλαδικό χώρο. Κύριοι σκοποί του Χορού είναι η έρευνα, η σπουδή και η παρουσίαση στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, συνθέσεων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μελουργών.
- Πώς ξεκίνησε το δικό σας προσωπικό ενδιαφέρον για την ψαλτική; Δεν είναι σίγουρα κάτι συνηθισμένο…
Ως πρωτοετής φοιτήτρια στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Α.Π.Θ. διδάχτηκα τα πρώτα στοιχεία Βυζαντινής Μουσικής, η οποία αμέσως με κέρδισε με τον πλούτο των ηχοχρωμάτων και την τροπικότητά της και έτσι αποφάσισα να εντρυφήσω στον κόσμο της εκκλησιαστικής μας μουσικής έχοντας την μεγάλη τύχη να μαθητεύσω πλάι στον αείμνηστο πρωτοψάλτη Μανώλη Χατζημάρκο οπότε παράλληλα με τις σπουδές μου στην Μουσικολογία απόκτησα το Πτυχίο και το Δίπλωμα Βυζαντινής και Εκκλησιαστικής Μουσικής. Η παρότρυνση για την δημιουργία του Χορού όσο και η ονοματοθεσία του – κατά το βυζαντινό τυπικό – ανήκουν στον ομότιμο καθηγητή βυζαντινής Μουσικολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κύριο Γρηγόριο Στάθη πλάι στον οποίο είχα την χαρά και την τιμή να μαθητεύσω, κάνοντας την διδακτορική μου διατριβή που ολοκληρώθηκε το 2005 και εκδόθηκε από το Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας και επί της ουσίας ήταν ένα αναπόφευκτο ιστορικό βήμα καθοδηγούμενο από τον αυθεντικό τρόπο οργάνωσης του χορωδιακού συστήματος της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη που απετέλεσε το πρότυπο για την οργάνωση άλλων μεγάλων ναών της επικράτειας κατά τα βυζαντινά χρόνια.
Από μέρους μου, η σύσταση των Αδουσών ως ερευνήτριας διδάκτορος βυζαντινής μουσικολογίας, διπλωματούχου βυζαντινής μουσικής ψάλτριας και διδάσκουσας σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες ήταν ιστορικό και επιστημονικό καθήκον μου. Ο ίδιος ο καθηγητής Στάθης μου απέδωσε τον ορισμό Δομεστίκαινα, καθώς είναι ο μόνος που απαντάται στα βυζαντινά χειρόγραφα για γυναίκα που είναι υπεύθυνη για την διδασκαλία και για την διεύθυνση γυναικείου χορού, κατά απόλυτη αντιστοιχία με τον βυζαντινό Δομέστικο στους ανδρικούς βυζαντινούς χορούς.
- Είναι αλήθεια βέβαια, ότι στο μυαλό των περισσότερων, η τέχνη της ψαλτικής έχει συνδυαστεί με την ανδρική παρουσία… Οι γυναίκες περιορισμένες μεν, αλλά όχι ανύπαρκτες και στο ψαλτήρι, γιατί; Μπορεί να αλλάξει μελλοντικά;
Η Ψαλτική Τέχνη, ο μακροβιότερος μουσικός πολιτισμός όσον αφορά στην γραπτή ομοιογένειά του, έχει να επιδείξει στον ρου των αιώνων ελάχιστα ονόματα γυναικών μελουργών.
Κατά την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πριν φυσικά την Άλωση, «αι Άδουσαι» ήταν γυναικείος χορός που απαρτιζόταν από επαγγελματίες αμειβόμενες ψάλτριες στο άρτια οργανωμένο χορωδιακό σύστημα των βυζαντινών χρόνων στην Αγία Σοφία αλλά και αλλού, γεγονός επιβεβαιωμένο από την επιστημονική έρευνα και μαρτυρείται από διάφορες πηγές. Η μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας αναδιοργάνωση των ναών, οδηγήθηκε στην κατά ανάγκη ατομική παρουσία στα αναλόγια των ιερών ναών.
Η ίδρυση τις τελευταίες δεκαετίες οργανωμένων μουσικών σχολών βυζαντινής μουσικής, αλλά και άλλων εκπαιδευτικών δομών σε όλα τα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος μαρτυρεί την παρουσία πολλών μαθητριών ψαλτριών οι οποίες ολοκληρώνουν τις σπουδές τους λαμβάνοντας Πτυχία και Διπλώματα αναγνωρισμένα από το Κράτος.Η εμφάνιση γυναικών διακονούντων ως ψάλτριες σε κατά τόπους σε αναλόγια είναι ολοένα και πιο συνήθης.
- Στο πέρασμα αυτών των χρόνων, με την παρουσία πλέον της χορωδίας, εντός αλλά και εκτός Μαγνησίας, τι έχετε διαπιστώσει, τόσο για την ανταπόκριση του κόσμου ακούγοντάς σας, όσο και για την επιθυμία της γυναίκας να ψάλλει;
Ήδη εδώ περισσότερο από μία δεκαετία από την σύσταση μας ‘Αι Άδουσαι’ έχουμε προσκληθεί και με χαρά δεχτεί να συμμετάσχουμε για τέλεση εκκλησιαστικών ακολουθιών (Εσπερινό, Όρθρο, Θεία Λειτουργία) συχνά με την παρουσία του σεβασμιότατου μητροπολίτη μας κ.κ. Ιγνατίου, (ο οποίος είναι ιδιαίτερα υποστηρικτικός και μας ενθαρρύνει σε κάθε μας νέο βήμα).
Ο Χορός Ψαλτριών Άδουσαι είναι ήδη πολύ γνωστός και περιζήτητος μπορώ να διαβεβαιώσω για την τέλεση της ακολουθίας των Χαιρετισμών εις την Υπεραγία Θεοτόκο, της Μεγάλης Παράκλησης εις την Κοίμηση της Θεοτόκου και επίσης της Ακολουθίας της Μεγάλης Τρίτης (με το περίφημο Δοξαστικό της Κασσίας μοναχής σπουδαίας ποιήτριας και συνθέτριας του 9ου αιώνα). Η αγάπη και η συμμετοχή του κόσμου στις εκδηλώσεις, συναυλίες και ιδιαιτέρως στις ακολουθίες είναι μεγάλη και μας συγκινεί πάντα! Έχουμε προσκλήσεις από άλλες μητροπόλεις της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού ακόμη και για την επόμενη χρονιά, ενώ εκκρεμούν προσκλήσεις για τέλεση της Ακολουθίας των Χαιρετισμών τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στην Σμύρνη Σταθμό απετέλεσε η εμφάνιση του Βυζαντινού Χορού Ψαλτριών στην Κωνσταντινούπολη τον Απρίλιο του 2014 στο ιστορικό ‘Ζωγράφειο Λύκειο Κωνταντινουπόλεως’ στα πλαίσια του εορτασμού για τα 120 χρόνια από της Ιδρύσεως του.
Τιμή για τον Χορό Ψαλτριών απετέλεσε η πραγματοποίηση συναυλίας με βυζαντινούς ύμνους της περιόδου των Χριστουγέννων τον Δεκέμβριο του 2021 στον Καθεδρικό Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Αθηνών μετά από επίσημη πρόσκληση από το Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, καθώς και η εμφάνιση του ενώπιον του Πατριάρχη Βαρθολομαίου κατά την επίσκεψή του στον Βόλο τόσο τον Ιούνιο του 2023 όσο και στην Μεγάλη Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών για την έναρξη του παγκοσμίου συνεδρίου ορθόδοξης Θεολογίας (Δεκέμβριος 2024) παρουσία επίσης του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, των πολιτικών, θρησκευτικών εκπροσώπων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Δεν ξέρω εάν τελικά είναι οι κοινωνικές ανάγκες ή οι συγκυρίες, αλλά η παρουσία μας την τελευταία δεκαετία φαίνεται πως βρήκε μόνο ανοιχτές πόρτες, και έχει δεχτεί αναρίθμητα καλωσορίσματα σε ναούς και φεστιβαλικές σκηνές.Προσωπικά σαν δασκάλα βυζαντινής και εκκλησιαστικής μουσικής δέχομαι κάθε χρόνο ολοένα και περισσότερες μαθήτριες τις οποίες διδάσκω και προετοιμάζω τόσο για την εισαγωγή τους στον Χορό Ψαλτριών «Αδουσαι» όσο και για να λάβουν το Κρατικό Πτυχίο και το Δίπλωμα Βυζαντινής και Εκκλησιαστικής Μουσικής.
- Ποιες θρησκευτικές συνθέσεις περιλαμβάνονται στο ρεπερτόριο του δικού σας χορού;
Η εμφάνιση και εξέλιξη της θαυμαστής Καλοφωνίας (η περίοδος της Αναγέννησης θα λέγαμε) πραγματώθηκε κατά τους όψιμους βυζαντινούς χρόνους έφτασε στο απώγειό της τον ΙΔ΄ αιώνα και οδήγησε την Ψαλτική Τέχνη, στην υψηλότερη μορφή μελοποιίας από απόψεως Τέχνης και μελισματικού χαρακτήρα και ύφους.
Το φαινόμενο αυτό της Καλοφωνίας, συνέβαλε στην αυτονομία της Ψαλτικής Τέχνης, ως τέχνης καθ’ εαυτήν, καθώς και στην ανάπτυξη και επίδειξη του προσωπικού ύφους του κάθε μελουργού μέσα από τις συνθέσεις του. Ένα νέο περίτεχνο είδος μελοποιίας γεννιέται: οι αριστοτεχνικότερες των συνθέσεων, οι οποίες χαρακτηριστήκαν με τον γενικό όρο «Μαθήματα», επηρεάσαν όλα σχεδόν τα είδη της Μελοποιίας και στεγάστηκαν σε ογκώδεις χειρόγραφους και ενίοτε ιδιαίτερα περίτεχνους μουσικούς κώδικες που ονομάστηκαν Παπαδικές.
Το ρεπερτόριο που επιλέγω για τις εμφανίσεις των Αδουσών βασίζεται στην προσωπική μελέτη των μουσικών χειρογράφων της Ψαλτικής Τέχνης από τον 13ο / 14ο αιώνα (την εποχή του Ιωάννου Μαΐστορος του Κουκουζέλη) και έως τον 19ο αιώνα (οπότε και πρωτοεμφανίστηκε η μουσική τυπογραφία στην βυζαντινή μουσική).
Στις ακολουθίες λοιπόν που συμμετέχουμε και βεβαίως στις συναυλίες μας, τα έργα που επιλέγω αποτελούν μοναδικές κατά το πλείστον άγνωστες συνθέσεις πολύ σπουδαίων συνθετών που έζησαν κατά την βυζαντινή ή την μεταβυζαντινή περίοδο έτσι ώστε ο κόσμος να γνωρίσει τον πλούτο των μελουργημάτων της Ψαλτικής Τέχνης που υπάρχουν στα χειρόγραφα μουσικά βιβλία εδώ και μία χιλιετία. Βεβαίως και μελετούμε και αποδίδουμε και συνθέσεις μελουργών του 20ου αιώνα.
- Τι προσφέρει αλήθεια η Βυζαντινή Εκκλησιαστική μουσική, τόσο στους /στις συμμετέχοντες/συμμετέχουσες, όσο και στο ακροατήριο;
Η Ψαλτική, Μουσική ή Παπαδική Τέχνη ορίζεται ως ο αυτόνομος ελληνικός μουσικός πολιτισμός, που είναι γραπτός (από τον 10ο αιώνα έως σήμερα) και είναι ο μακροβιότερος όλων των εποχών στον πλανήτη μας, όσον αφορά την γραπτή ομοιογένεια του. Ως κύριο αντικείμενό του, έχει κατά κύριο λόγο την μελική ένδυση του υμνογραφικού λόγου της Εκκλησίας.
Για τον λόγο αυτό πρέπει όλοι μας – πρωτίστως οι ψάλτες και ψάλτριες αλλά και οι ακροατές – , να αντιμετωπίζουμε την Ψαλτική Τέχνη με σοβαρότητα, σεμνότητα, επιμέλεια και ταπεινότητα, όπως αρμόζει σε κάθε τέχνη που πηγάζει από την θρησκεία μας.
- Τι θα μπορούσατε να προτείνετε στους αναγνώστες μας, ώστε να νιώσουν ακόμη περισσότερο την κατανυκτική ατμόσφαιρα των Άγιων Ημερών;
Να πάνε στις εκκλησίες μας! Να δώσουν την ευκαιρία στον εαυτό τους να αφεθούν ψυχικά κατά την διάρκεια των ιερών ακολουθιών.
Να δώσουν προσοχή και σημασία στην σπουδαία μελοποιημένη υμνογραφική ποίηση της περιόδου της αγίας Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας.
Η περίοδος αυτή για τους Έλληνες είναι ένα μοναδικό βιωματικό ταξίδι ύψιστης πνευματικότητας και προσευχής.
Είναι μέρος της ορθόδοξης πίστης μας που αποτελεί την σπουδαία παρακαταθήκη του λαού μας.
Info
Όλες οι αναρτήσεις που υπάρχουν στο διαδικτυακό κανάλι στο ΥouΤube είναι από ζωντανές ηχογραφήσεις από την φυσική παρουσία σε Ιερούς Ναούς τόσο της Ιεράς Μητροπόλεώς μας, όσο και από άλλες εκδηλώσεις και συναυλίες.
ΥouΤube channel: «ΑΙ ΑΔΟΥΣΑΙ – Βυζαντινός Χορός Ψαλτριών»
https://www.youtube.com/channel/UCgMMlx86X7OeAlQZjey3xkw
Facebook «ΑΔΟΥΣΑΙ»: Βυζαντινός Χορός Ψαλτριών – «ADOUSAI»: Women Byzantine Choir
https://www.facebook.com/groups/301675090025702
Ο Χορός Ψαλτριών ΆΔΟΥΣΑΙ θα αποδώσει την ακολουθία της Μεγάλης Τρίτης στον Ι.Ν. Πέτρου και Παύλου Βόλου χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Ιγνατίου
Πηγή: Περιοδικό Volos Out του Ομίλου Καρεκλίδη
