Τα Φάρσαλα είναι πόλη της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας, στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Διοικητικά ανήκουν στην Κοινότητα Φαρσάλων, της Δημοτικής Ενότητας Φαρσάλων και υπάγονται στον Δήμο Φαρσάλων. Τα Φάρσαλα, γνωστά στην αρχαιότητα ως Φάρσαλος, είναι ημιορεινή πόλη της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας, η οποία βρίσκεται στο νότιο άκρο του νομού, στην άκρη του θεσσαλικού κάμπου και στις βόρειες απολήξεις του Ναρθακίου όρους, 45 χλμ. νότια της Λάρισας. Υπήρξε, σύμφωνα με τον Ευριπίδη, η πατρίδα του Ηρωικού Αχιλλέα. Κτισμένη στη φυσική οδό που συνδέει τη Θεσσαλία με τη νότια Ελλάδα, η πόλη υπήρξε πολλές φορές πέρασμα δυνάμεων, είτε προς τον νότο, είτε προς τον βορρά, αλλά και πεδίο ιστορικών συγκρούσεων, σημαντικότερη από τις οποίες είναι αυτή που έγινε το 48 π.Χ. μεταξύ του Ιουλίου Καίσαρα και του Πομπήιου, με νικητή τον πρώτο, στον εμφύλιο πόλεμο της Ρώμης.
Είναι διοικητικό, οικονομικό και αγροτικό κέντρο της ομώνυμης επαρχίας. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, κυρίως με την καλλιέργεια βαμβακιού, την κτηνοτροφία, ενώ πολλοί απασχολούνται και στις τοπικές μονάδες επεξεργασίας των αγροτικών προϊόντων, όπως για παράδειγμα στην κλωστοϋφαντουργία. Γνωστό προϊόν σε όλη την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό είναι ο τοπικός χαλβάς Φαρσάλων (σαπουνέ), που το βρίσκουμε συχνά στα πανηγύρια που διοργανώνονται. Επίσης είναι γνωστά τα όσπριά τους και συγκεκριμένα οι φημισμένες φακές Φαρσάλων, των οποίων η καλλιέργεια έφτασε στην ημιορεινή αυτή περιοχή από Έλληνες πρόσφυγες από την Καισάρεια της Μικράς Ασίας. Η προσεκτική επιλογή επικλινών ξερικών χωραφιών, που εκτείνονται στις περιοχές Χαρά, Χαλκιάδες, ως και Ναρθάκι και Πολυδάμειο από τους ντόπιους καλλιεργητές, σε συνδυασμό με το ιδανικό μικροκλίμα της ημιορεινής περιοχής, τα πλούσια σε κάλιο εδάφη και τις ποιοτικές, δυναμικές Ελληνικές ποικιλίες φακής, εξασφαλίζουν προϊόν που χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη νοστιμιά και τη “γεμάτη” γεύση του.
Αρχαιότητα
Η πόλη είναι χτισμένη στους πρόποδες ενός χαμηλού σχετικά βουνού, του Ναρθακίου όρους, το οποίο έχει υψόμετρο 1.011 μέτρα, ενώ η ίδια η πόλη έχει υψόμετρο 147 μέτρα. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την αδιάλειπτη κατοίκηση της τοποθεσίας ήδη από τη Νεολιθική Εποχή. Ακόμη και σήμερα είναι ορατά τα Κυκλώπεια τείχη που προστάτευαν την πόλη. Υπάρχει επίσης και ένας θολωτός τάφος της περιόδου αυτής.
Στα ιστορικά χρόνια, η πόλη είναι γνωστή με το όνομα Φάρσαλος. Κατά τους Περσικούς πολέμους συμμάχησε με τους Αθηναίους. Αρχοντικό γένος της πόλης ήταν το γένος των Εχεκρατιδών. Στις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα, η πόλη αποτέλεσε μέλος του Θεσσαλικού Κοινού. Αργότερα ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Μακεδονίας, κατά τη βασιλεία του Φιλίππου Β’. Η ευρύτερη περιοχή έγινε θέατρο συγκρούσεων τόσο μεταξύ Αιτωλών και Θεσσαλών ενάντια στους Μακεδόνες, όσο και κατά τον Β΄ και Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο. Μετά την κατάλυση του Μακεδονικού βασιλείου από τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία, η Φάρσαλος πέρασε στη ρωμαϊκή κυριαρχία. Η ευρύτερη περιοχή υπέστη καταστροφές κατά τη διάρκεια των Ρωμαϊκών εμφυλίων, είτε λόγω των διερχόμενων στρατευμάτων, είτε λόγω Θρακών και άλλων μισθοφόρων, που υπηρετούσαν στους στρατούς του εμφυλίου. Το 48 π.Χ. στην πεδιάδα των Φαρσάλων, ο Ιούλιος Καίσαρας νίκησε τον Πομπήιο, στην ομώνυμη μάχη, τη Μάχη των Φαρσάλων.
Ο Στράβων, ιστορικός και γεωγράφος, αναφέρει δύο πόλεις, τον Παλαιφάρσαλο και τον Φάρσαλο, στα ιστορικά χρόνια. Η δήλωσή του ότι το Θετίδειον, ο ναός στα νότια της Σκοτούσσης, ήταν “κοντά στους δυο Φαρσάλους, τον παλαιό και τον νέο”, ίσως να σημαίνει ότι οι δύο πόλεις δεν ήταν διπλανές. Αν και η μάχη του 48 π.Χ. ονομάζεται η Μάχη των Φαρσάλων, τέσσερις αρχαίοι συγγραφείς – ο γραφέας του Bellum Alexandrinum (48.1), ο Frontinus (Strategemata 2.3.22), ο Eutropius (20), και ο Orosius (6.15.27) – τοποθετούν τη μάχη κατηγορηματικά κοντά στον Παλαιφάρσαλο. Το 198 π.Χ. ο Φίλιππος E’ είχε λεηλατήσει τον Παλαιφάρσαλο (Livy 32.13.9). Αν η νέα πόλη είχε βρεθεί διπλανή στην παλαιά, ο Φίλιππος θα είχε λεηλατήσει και τις δυο πόλεις, και ο Livy θα είχε γράψει “Φάρσαλο” αντί για “Παλαιφάρσαλο”. Ο Άγγλος ιστορικός ο F. L. Lucas έχει αποδείξει (Annual of the British School at Athens, XXIV, 1919-21) ότι η Μάχη των Φαρσάλων έλαβε χώρα βόρεια του ποταμού Ενιπέως, κοντά στο σημερινό χωριό της Κρήνης (η πρώην Δρίσκολη), και ο Αμερικανός αρχαιολόγος ο John D. Morgan (“Palae-pharsalus – the Battle and the Town”, The American Journal of Archaeology, Vol. 87, 1, Jan. 1983), υποστηρίζει ότι η Κρήνη είναι χτισμένη στη θέση του Παλαιφαρσάλου, όπου ο αρχαίος δρόμος από τη Λάρισα έβγαινε από τους λόφους στη βόρεια πλευρά της πεδιάδας των Φαρσάλων.
Το αρχαίο νόμισμα των Φαρσάλων
α Φάρσαλα είχαν κόψει νόμισμα, και μερικά αρχαία κέρματα έχουν διασωθεί.
Το αργυρό Αιγινίτηκο ημίδραχμο των Φαρσάλων του 5ου αι. π.Χ. απεικονίζει το δεξί προφίλ της προτομής της Αθηνάς. Φοράει σκουλαρίκια και περιδέραιο, ενώ την κεφαλή στολίζει Αττικό κράνος με λοφίο και φίδια. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή Φ ΑR στο δεξιό άκρο και με κατεύθυνση από επάνω προς τα κάτω και απεικονίζει την κεφαλή αλόγου από τα δεξιά. Το κέρμα έχει διάμετρο 15 χιλ. και ζυγίζει 3,38 γραμ.
Απελευθέρωση
Τα Φάρσαλα που επί Τουρκοκρατίας ονομάζονταν Τσατάλτζα, που σημαίνει σταυροδρόμι και απελευθερώθηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1881, όταν ενώθηκε η Θεσσαλία στο Ελληνικό Βασίλειο. Τότε γνώρισαν νέα περίοδο άνθησης. Κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, σφοδρή μάχη δόθηκε στην περιοχή των Φαρσάλων, στις 24 Απριλίου, με τις οθωμανικές δυνάμεις.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Φάρσαλα γνώρισαν σημαντικές καταστροφές. Το 1941 βομβαρδίστηκαν από τους Γερμανούς, ενώ το Μάρτιο του 1943 η πόλη πυρπολήθηκε από τους Ιταλούς και αρκετοί κάτοικοι εκτελέστηκαν ως αντίποινα για τις επιθέσεις ανταρτών. Στον εμφύλιο που ακολούθησε την Κατοχή, η πόλη δέχτηκε επίθεση ανταρτών, γεγονός που μαρτυρούν ακόμη τα πολυάριθμα πολυβολεία γύρω από την πόλη.
