Μια νεαρή ερευνήτρια, η Ηλέκτρα Προσήλια, καταγράφει μέσα από χρόνια μελέτης και ιστορικής έρευνας ένα κομμάτι της συλλογικής μνήμης του Βόλου. Το βιβλίο της, «1908- Εργατικό Κέντρο Βόλου: Τα πρώτα άνθη των αγώνων στην πόλη», φωτίζει την απαρχή του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, μέσα από τις φωνές των ίδιων των πρωταγωνιστών. Με αφορμή την παρουσίαση του έργου της στο πατάρι του βιβλιοπωλείου «Ήλιος»,(Πέμπτη 13 Νοεμβρίου και ώρα 7.00μ.μ.)η συγγραφέας μίλησε στο Ράδιο ΕΝΑ 102,5 και τον Ηλία Κουτσερή για τα κίνητρα, τις ανακαλύψεις και τη σημασία αυτής της μοναδικής ιστορικής έρευνας.
Έρευνα δέκα ετών
Η Ηλέκτρα Προσήλια εξηγεί ότι η έρευνα για το βιβλίο ξεκίνησε πριν από περίπου δέκα χρόνια, σχεδόν τυχαία:
«Όλα άρχισαν όταν αναρωτήθηκα για την ονομασία της οδού Τάκη Οικονομάκη. Από εκεί οδηγήθηκα στην ιστορία του Εργατικού Κέντρου Βόλου και βρέθηκα μπροστά σε αφηγήσεις γεμάτες αντιφάσεις και μισές αλήθειες. Ήθελα να δω τι πραγματικά ίσχυε».
Η συγγραφέας σημειώνει πως οι πρωτεργάτες του Εργατικού Κέντρου Βόλου έχουν συχνά παρερμηνευθεί: «Στο πέρασμα των χρόνων, παρουσιάστηκαν άλλοτε ως αναρχικοί ή κομμουνιστές, όμως στην πραγματικότητα επρόκειτο για σοσιαλιστές της εποχής, σε μια περίοδο που τέτοια ρεύματα μόλις διαμορφώνονταν στην Ελλάδα. Τότε, ο χαρακτηρισμός “αναρχικός” ήταν περισσότερο ύβρις παρά πολιτική ταυτότητα». Για την κ.Προσήλια, η έρευνα είχε ως κεντρικό στόχο να δώσει φωνή στους ίδιους τους εργάτες. Η μελέτη της στηρίχθηκε σε πρωτογενείς πηγές, όπως τα πρακτικά των συνελεύσεων και κυρίως η εφημερίδα «Ο Εργάτης» το έντυπο όργανο του Κέντρου: «Η εφημερίδα εκείνη αποτελεί ανεκτίμητη μαρτυρία για τον τρόπο που σκεφτόντουσαν, διεκδικούσαν και ονειρεύονταν οι εργάτες της εποχής», αναφέρει.
«Όραμα κοινωνικής και πνευματικής ανόδου»
Το Εργατικό Κέντρο Βόλου, το πρώτο στην Ελλάδα, γεννήθηκε μέσα σε ένα περιβάλλον βιομηχανικής ανάπτυξης και κοινωνικών ανακατατάξεων. Ο Βόλος, με το λιμάνι και τα εργοστάσιά του, συγκέντρωνε πλήθος εργατών, κυρίως στα καπνεργοστάσια, δημιουργώντας την ανάγκη για συλλογική έκφραση και προστασία των δικαιωμάτων τους. «Δεν περιορίστηκαν μόνο σε συνδικαλιστική δράση. Ανέπτυξαν πολιτιστικές δραστηριότητες, όπως νυχτερινά σχολεία γραφής και ανάγνωσης, αλλά και θεατρική ομάδα. Είχαν όραμα κοινωνικής και πνευματικής ανόδου», σημειώνει η συγγραφέας.
Έχουν καταστραφεί αρχεία
Η ερευνήτρια αναφέρεται και στις δυσκολίες της μελέτης, καθώς μεγάλο μέρος του αρχειακού υλικού έχει χαθεί ή υποστεί φθορές από φυσικές καταστροφές: «Πολλά τεκμήρια έχουν καταστραφεί από πλημμύρες. Είχα την τύχη να αξιοποιήσω υλικό από το Αρχείο Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας στην Αθήνα, το οποίο είναι πολύτιμο για κάθε ερευνητή».
Η κ. Προσήλια βλέπει στην ιστορία του 1908 ένα καθρέφτισμα του σήμερα:
«Μπορούμε να δούμε πώς οι τότε διεκδικήσεις για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και ισότητα εξακολουθούν να έχουν νόημα. Οι αντιστάσεις εκείνης της εποχής μάς δείχνουν ότι η συλλογικότητα και η διεκδίκηση είναι πάντα επίκαιρες».
Η περίοδος που μελετά καλύπτει κρίσιμες ιστορικές στιγμές, όπως τα γεγονότα του Βόλου, τον εθνικό διχασμό, αλλά και το λεγόμενο «κυνήγι μαγισσών» με κατηγορίες περί αθεΐας και αναρχισμού, που οδήγησαν στη γνωστή «Δίκη των Αθεϊκών» το 1914: «Ήταν μια εποχή που ακόμη και η χρήση της δημοτικής γλώσσας μπορούσε να θεωρηθεί αφορμή για δίωξη.
Σήμερα ίσως αυτό φαίνεται αδιανόητο, όμως οι παραλληλισμοί με σύγχρονες μορφές κοινωνικής και ιδεολογικής καταπίεσης είναι προφανείς», υπογραμμίζει η συγγραφέας.
Απόδοση ραδιοφωνικής συνέντευξης: Μαριάνθη Λίκαϊ
