Ο Καθηγητής Φαρμακολογίας, Φυσιολογίας & Νευροβιολογίας, στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι στις ΗΠΑ, Πρόεδρος του Ινστιτούτου ARISTEiA στις ΗΠΑ και Γεν. Γραμματέας της ΑΜΚΕ «Κόμβος Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού», Κωσταντίνος Δροσάτος μιλά στο ΕΥ ΖΗΝ για την έρευνά του στο πεδίο της καρδιολογίας, για τα προβλήματα της έρευνας στην Ελλάδα και για την προσπάθεια που κάνει μαζί με άλλους συναδέλφους του εντός κι εκτός της χώρας μας για τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης αρχής για την έρευνα στην Ελλάδα. Με λόγο απλό, κατανοητό αλλά και γεμάτο αλήθειες και προβληματισμούς, δε διστάζει να εκφράσει δημοσίως τις διαπιστώσεις του
Συνέντευξη στον Ηλία Κουτσερή
ΕΥ ΖΗΝ: Τι σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με την επιστήμη και κυρίως με την υγεία;
Κ. Δροσάτος: Η ανταπόκριση σε ερεθίσματα σχετικά με την κατανόηση του κόσμου ήταν εντστικτώδης και ξεκίνησε από την προσχολική ηλικία, καθώς μου άρεσε να παρατηρώ το περιβάλλον προσπαθώντας να καταλάβω πώς λειτουργεί. Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου θυμάμαι να κάνω στο σπίτι τα πειράματα που περιέγραφε το βιβλίο του μαθήματος της Μελέτης Περιβάλλοντος. Στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού έστηνα πειράματα του «παρακάτω μαθήματος» στο σπίτι και βοηθούσα τους δασκάλους μου να τα εκτελέσουν στο σχολείο. Σε όλη την περαιτέρω μαθητική πορεία μου δεν αναρωτήθηκα ποτέ τι θα κάνω. Όντας μεταξύ των καλυτέρων μαθητών του σχολείου μου, ακολούθησα την «εθνική πεπατημένη» προσπαθώντας να μπω στην ιατρική σχολή. Τελικά σπούδασα Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η οποία μου έδωσε τη δυνατότητα να ασχοληθώ με την υγεία αλλά από τη θέση του ερευνητή, που είναι αυτό που ξέρω ότι με συναρπάζει πλέον.
ΕΥ ΖΗΝ: Πού ακριβώς εστιάζει η έρευνά σας;
Κ. Δροσάτος: Μετά τη Βιολογία, η μεταπτυχιακή εκπαίδευσή μου στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Boston University και η μεταδιδακτορική εκπαίδευσή μου στο Columbia University εστίασαν στο καρδιαγγειακό σύστημα. Από το 2014 στο δικό μου εργαστήριο, η ερευνητική ομάδα μου μελετά σε κλινικά δείγματα από ασθενείς και κυρίως σε ποντίκια τη διαδικασία παραγωγής ενέργειας στην καρδιά και πώς αυτή επηρεάζεται σε διάφορες νόσους όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η ισχαιμία και η σήψη. Στη συνέχεια επεμβαίνουμε με αλλαγές στο γονιδίωμα ή με φάρμακα επιδιώκοντας να τροποποιήσουμε την ικανότητα της καρδιάς να παράγει ενέργεια ώστε να βελτιώσουμε τελικά τη λειτουργία της στις διάφορες νόσους που μελετάμε. Τα τελευταία χρόνια, ασχολούμαστε σε μεγάλο βαθμό και με το πώς διαφορετικά όργανα του σώματος επηρεάζουν το ένα το άλλο σε διάφορες ασθένειες.
ΕΥ ΖΗΝ: Ποια είναι η χρησιμότητα των ευρημάτων σας;
Κ. Δροσάτος: Η δική μας έρευνα είναι «προ-κλινική». Είναι δηλαδή έρευνα στην οποία κάνουμε παρεμβάσεις υψηλού ρίσκου γι’ αυτό χρησιμοποιούμε κύτταρα και ποντίκια για να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις των ασθενειών και να ανακαλύψουμε πρωτοποριακές θεραπείες. Το επόμενο βήμα είναι να κατοχυρώσουμε την ανακάλυψή μας με προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας και κατόπιν να δημοσιεύσουμε τα αποτελέσματά μας. Στη συνέχεια όταν κάποια από τις θεραπείες που δοκιμάσαμε σε ζώα συγκεντρώνει πιθανότητα εφαρμογής στον άνθρωπο, συνεργαζόμαστε με ερευνητές που μελετούν μεγάλα ζώα των οποίων η φυσιολογία μοιάζει περισσότερο με του ανθρώπου. Αυτή την περίοδο ξεκινάμε μια τέτοια μελέτη για ένα καινούργιο φάρμακο με το οποίο επιδιώκουμε να μειώσουμε τη ζημιά της καρδιάς από το έμφραγμα.
ΕΥ ΖΗΝ: Πρόσφατα λάβατε μια ομοσπονδιακή επιχορήγηση 2,6 εκατομμυρίων δολαρίων για να μελετήσετε μια δυνητικά θανατηφόρα μορφή καρδιακής νόσου που επηρεάζει άτομα με διαβήτη, τα οποία διατρέχουν ήδη υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα;
Κ. Δροσάτος: Με τη χρηματοδότηση που λάβαμε θα συνεχίσουμε να μελετάμε πώς ξεκινά η καρδιακή ανεπάρκεια στον διαβήτη. Το ¼ των ασθενών με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2 αναπτύσσει καρδιακή ανεπάρκεια που έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από τους κλασσικούς τύπους. Η επιστημονική υπόθεση που εξετάζουμε εστιάζει στην υπερπροσφορά λιπιδίων και γλυκόζης/σακχάρου στην καρδιά, τα οποία επειδή δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή ενέργειας, αποθηκεύονται ως τοξικά μόρια. Στόχος μας είναι να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν τα φάρμακα που μειώνουν το σάκχαρο και να βρούμε πρωτεΐνες που μπορούμε να στοχεύσουμε με νέα φάρμακα για περισσότερο ειδικές θεραπείες.
ΕΥ ΖΗΝ: Είστε συνιδρυτής και Πρόεδρος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου ARISTEiA για την Προώθηση της Έρευνας και της Εκπαίδευσης στις Τέχνες, τις Επιστήμες και την Τεχνολογία. Τι ακριβώς κάνει το Ινστιτούτο και τι σας ώθησε να το ιδρύσετε;
Κ. Δροσάτος: Το Ινστιτούτο ARISTEiA (www.aristeia.us) είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός των ΗΠΑ. Ιδρύθηκε από 7 Έλληνες που ζούμε στις ΗΠΑ ή στην Ελλάδα και στόχος ήταν η προώθηση της αριστείας στις κοινωνίες όλου του κόσμου. Σε αυτό το πλαίσιο, ο οργανισμός έκανε πριν από 4 χρόνια σε συνεργασία με το American College of Greece μια μελέτη βιωσιμότητας για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, η οποία έδειξε ότι παρά τα οικονομικά οφέλη για τη χώρα από την ανάπτυξη προπτυχιακών προγραμμάτων, υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για ανάπτυξη υψηλής ποιότητας μεταπτυχιακών προγραμμάτων σε τομείς αιχμής όπως οι κλινικές έρευνες, οι προηγμένες θεραπείες και η σύζευξη της τεχνολογίας με την έρευνα. Το Ινστιτούτο ARISTEiA οργανώνει στην Εύβοια εδώ και 3 χρόνια ένα ετήσιο διεθνές διεπιστημονικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα 6 ημερών που εστιάζει στην περιβαλλοντική κρίση (Interdisciplinary School for Environmental Crisis) και προσφέρεται δωρεάν (χάρη σε δωρεές ιδρυμάτων και εταιρειών) σε 35-40 Έλληνες και ξένους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές Επιστημών Υγείας, Βιολογίας, Μηχανικής, Νομικής, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών. To 2022, το Ινστιτούτο ARISTEiA ολοκλήρωσε τη μελέτη για την ανάδειξη Ελλήνων που είχαν ιστορική συνεισφορά στην πρόοδο της ιατρικής και των βιοεπιστημών την περίοδο 1821-2021. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο «Broken Hill» στην Ελλάδα και μέσω του Amazon σε όλο τον πλανήτη. Ο οργανισμός μας το δώρισε επίσης στις βιβλιοθήκες όλων των ελληνικών πανεπιστημίων και των 30 καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου. Ακόμα, συμμετείχαμε σε μια δημοσιευμένη μελέτη που συντόνισε ο Έλληνας καθηγητής Γιάννης Ιωαννίδης του Stanford University, η οποία χαρτογράφησε επιστημονικά και γεωγραφικά 64.000 ερευνητές με ελληνικά ονόματα. Τέλος, το Ινστιτούτο ARISTEiA έχει εδώ και 4 χρόνια ένα podcast που λέγεται «ARISTEiA in 30 minutes», το οποίο είναι διαθέσιμο σε όλες τις γνωστές ψηφιακές πλατφόρμες.
ΕΥ ΖΗΝ: Τι σημαίνει για εσάς «αριστεία»;
Κ. Δροσάτος: Αριστεία είναι η συνεχής διαδικασία ανάληψης δράσεων του ανθρώπου που στοχεύουν στην αυτοβελτίωση σε όλα τα επίπεδα.
ΕΥ ΖΗΝ: Είναι καλό ή κακό να είναι κάποιος άριστος στην Ελλάδα;
Κ. Δροσάτος: Μόνο καλό είναι οι άνθρωποι να αριστεύουν δια βίου. Άλλωστε, όποια βήματα προόδου έχει κάνει η Ελλάδα τα οφείλει σε ένα 15-20% των ανθρώπων της που αριστεύουν σε αυτό που κάνουν. Αυτό αφορά όλη την κοινωνία από αυτούς που ξυπνούν νωρίς το πρωί για να εργαστούν με αξιοπρέπεια, τιμιότητα και ζήλο στη βιομηχανία, σε μια μικρή εταιρεία, στον αγρό, στο βουνό και στη θάλασσα μέχρι αυτούς που ερευνούν τα πιο σύνθετα επιστημονικά ζητήματα. Η αριστεία δεν έχει επαγγελματικά και γνωστικά όρια. Είναι στάση ζωής που διαπερνά όλα τα στρώματα της κοινωνίας.
ΕΥ ΖΗΝ: Μπορεί στην Ελλάδα να διενεργηθεί υψηλής ποιότητας έρευνα; Οι Έλληνες διαπρέπουν μόνο στο εξωτερικό;
Κ. Δροσάτος: Ενώ και στην Ελλάδα υπάρχουν ερευνητές με διεθνή απήχηση, ελάχιστοι είναι παγκόσμιοι πρωταγωνιστές στο πεδίο της επιστήμης τους. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων που κατέχουν ηγετική θέση διεθνούς εμβέλειας στην επιστήμη τους βρίσκεται στο εξωτερικό. Όπως είναι οργανωμένη η έρευνα στην Ελλάδα τα τελευταία 25 χρόνια, μόνο ήρωες μπορούν να χαρακτηριστούν οι εν Ελλάδι ερευνητές. Αν δεν αλλάξουν τα δεδομένα, η Ελλάδα θα μετατραπεί σύντομα σε μια χώρα μετρίων επιστημονικών μεταπρατών. Ευχόμαστε να αλλάξουν τα πράγματα. Ο διεθνής ανταγωνισμός είναι αμείλικτος και η υστέρηση της Ελλάδας στην ερευνητική πρόοδο θα την αφήσει εκτός των εξελίξεων που τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα.
ΕΥ ΖΗΝ: Πιστεύετε ότι η Ελλάδα δεν αξιοποιεί το πνευματικό δυναμικό της όπως θα έπρεπε;
Κ. Δροσάτος: Αν το αξιοποιούσε, η χώρα θα είχε επιδείξει αντίστοιχη πρόοδο με χώρες αναλόγου μεγέθους που το έκαναν σχετικά πρόσφατα, όπως το Ισραήλ, η Ιρλανδία, το Βέλγιο κ.α. Ακόμα και χώρες όπως η Εσθονία και η Πολωνία δείχνουν σημάδια ανάπτυξης στην έρευνα. Είναι καιρός η Ελλάδα να βγάλει το κεφάλι από την άμμο της αδράνειας και να τρέξει μήπως και προλάβει τον υπόλοιπο κόσμο.
ΕΥ ΖΗΝ: Είστε Γεν. Γραμματέας της ΑΜΚΕ Κόμβος – Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού. Τι ακριβώς κάνει ο Κόμβος;
Κ. Δροσάτος: Ο Κόμβος (www.komvos-node.org) είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 2021 στην Αθήνα από περίπου 100 Έλληνες που διακρίνονται στις επιστήμες, στο επιχειρείν, στη ναυτιλία και στη φιλανθρωπία.Στόχος του οργανισμού είναι η ανάπτυξη μεγάλων δράσεων που θα έχουν πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο στην οικονομία και την κοινωνία της Ελλάδας. Οι τομείς στους οποίους υπάρχει ήδη κινητικότητα είναι η ενδυνάμωση των νοικοκυριών στις οικονομικές αποφάσεις τους, η βιοτεχνολογία και η ναυτιλία ενώ δρομολογούνται δράσεις και σε άλλους τομείς όπως ο απόδημος ελληνισμός, οι επιστήμες διαστήματος, ο βιώσιμος τουρισμός και η συμπερίληψη στη χρήση νέων τεχνολογιών. Κάποιος μπορεί να μάθει περισσότερα στο συνέδριο του Κόμβου που γίνεται την Παρασκευή 28 Νοεμβρίου στο αμφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας.
ΕΥ ΖΗΝ: Τι ουσιαστικό μπορούν να δώσουν στη χώρα οι διακεκριμένοι του εξωτερικού όπως εσείς;
Κ. Δροσάτος: Θα μου επιτρέψετε να απεκδυθώ της ιδιότητας του «διακεκριμένου». Έχω μόλις 10 χρόνια που έχω ξεκινήσει την ανεξάρτητη ερευνητική πορεία μου και μέχρι η επιστημονική ταυτότητά μου να λάμψει σε παγκόσμια κλίμακα υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα. Σε σχέση με άλλους πραγματικά διακεκριμένους, φοβάμαι ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι δύσκολη καθώς τα τελευταία 20 χρόνια τα δεδομένα είναι ελάχιστα. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι λιγοστοί σπουδαίοι Έλληνες που είχαν αποφασίσει να επιστρέψουν στην Ελλάδα ανέβαλαν την απόφασή τους ή διώχθηκαν είτε έμμεσα ή άμεσα. Κάποιοι που είχαν επιστρέψει παλαιότερα έχουν φέρει στη χώρα αναγνωρισιμότητα στο επιστημονικό αντικείμενό τους και μεγάλες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Όσοι παραμένουμε στο εξωτερικό μπορούμε να συνεισφέρουμε περιφερειακά. Όσο όμως ο πυρήνας της ερευνητικής κοινότητας στην Ελλάδα δεν «μπολιάζεται» με αξιόλογους Έλληνες του εξωτερικού, η δική μας υποστήριξη από το εξωτερικό θα έχει όλο και μικρότερη επίδραση και σημασία.
ΕΥ ΖΗΝ: Τι θα συμβουλεύατε έναν ή μια συνάδελφό σας που παραμένει και βιώνει την ελληνική πραγματικότητα;
Κατ’ αρχάς, θα έλεγα ότι τον/την θαυμάζω για το σθένος που επιδεικνύει προσπαθώντας να παράξει έρευνα υπό τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα. Θα τον/την συμβούλευα να συνεχίσει να το κάνει μέχρι το σημείο που θα νιώσει ότι κάνει σημαντικές εκπτώσεις στην ποιότητα και την ακεραιότητα του ερευνητικού αποτελέσματος και στην προσωπική και επαγγελματική αξιοπρέπεια. Επίσης, θα του/της πρότεινα να διερευνήσει τη δυνατότητα αξιοποίησης του ερευνητικού έργου του/της στη βιομηχανία.
ΕΥ ΖΗΝ: Θα επιστρέφατε στην πατρίδα και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Κ. Δροσάτος: Επόμενη ερώτηση παρακαλώ…
ΕΥ ΖΗΝ: Υποστηρίζετε μαζί με άλλους συναδέλφους σας τη δημιουργία ανεξάρτητης αρχής για την έρευνα στην Ελλάδα, μάλιστα έχετε συνυπογράψει και επιστολή η οποία έχει φτάσει στα χέρια του πρωθυπουργού. Θέλετε να μας πείτε για αυτό;
Κ. Δροσάτος: Η πρόταση των 257 Ελλήνων επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό για τη μετεξέλιξη του ΕΛΙΔΕΚ σε ανεξάρτητη αρχή έρευνας που θα ορίζεται από τη Βουλή με σταθερή διοίκηση και προϋπολογισμό στοχεύει στη δημιουργία ενός σταθερού και αδιάβλητου μηχανισμού χρηματοδότησης, ανεξάρτητου από υπουργικές αποφάσεις και πολιτικές αλλαγές. Η αύξηση των ερευνητικών κονδυλίων από μόνη της δεν αρκεί, εάν δεν συνοδεύεται από αξιοκρατική και οργανωμένη αξιολόγηση. Μια ανεξάρτητη αρχή με εθνικό χαρακτήρα και θεσμική θωράκιση θα μπορούσε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη της ερευνητικής κοινότητας, να ενιαιοποιήσει τις διαδικασίες και να προσφέρει προοπτική τακτικής και ουσιαστικής χρηματοδότησης, στοιχείο κρίσιμο για την ανάπτυξη της έρευνας στη χώρα. Ο Πρωθυπουργός ανταποκρίθηκε σε αυτήν και άλλες αντίστοιχες προτάσεις ερευνητών με την ομιλία του στο πρόσφατο συνέδριο ΒΙΟ3 του οργανισμού Bioinnovation Greece λέγοντας ότι θα ξεκινήσει τον διάλογο για τη δημιουργία Υπουργείου Έρευνας και Ανώτατης Εκπαίδευσης που θα συμπεριλάβει και την αρχή συντονισμού των ερευνητικών χρηματοδοτήσεων. Οψόμεθα…
Πηγή: Περιοδικό ΕΥ ΖΗΝ του Ομίλου Καρεκλίδη
