Ταξίδι πίσω στο… χρόνο, στον 20ο αιώνα και στη Θεσσαλική Σχολή του Θεάτρου Σκιών. Μια σχολή που αποτέλεσε σταθμό την εποχή εκείνη στα πανηγύρια όλης της Θεσσαλίας, αλλά αποτέλεσε και αποτελεί ακόμα, σταθμό στην ιστορία και την παράδοση του Καραγκιόζη και του Θεάτρου Σκιών γενικότερα.
Οι καταπληκτικές αυτές ιστορικές πληροφορίες ήρθαν στην επιφάνεια με αφορμή την ραδιοφωνική συζήτηση με τον Θωμά Αγραφιώτη στη μεσημεριανή εκπομπή του Ράδιο ΕΝΑ και στον Ηλία Κουτσερή. Ο Θωμάς Αγραφιώτης, ως καραγκιοζοπαίχτης, μέλος του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, αλλά και ως εκπαιδευτής της νέας γενιάς, ήταν μέρος της πολιτιστικής δράσης που πραγματοποιήθηκε χθες στον Βόλο (Το mέta βγάζει… μπουλούκι στο Lab Art Yard). Παρουσίασε το χθες και το σήμερα του Καραγκιόζη, αλλά και την μεγάλη παράδοση που άφησε παρακαταθήκη στους νέους.
Πώς συνδέεται η πόλη του Βόλου με την παράδοση του Καραγκιόζη;
Αξίζει τον κόπο να το αναφέρω και να το ακούν όλοι , ότι ειδικά η πόλη του Βόλου έχει μια πολύ σημαντική παράδοση στον Καραγκιόζη. Στον Βόλο στις αρχές του 20ου αιώναν ουσιαστικά θεμελιώθηκε η Θεσσαλική Σχολή του Θεάτρου Σκιών, γιατί ο Καραγκιόζης έχει πολλές σχολές, όσο κι αν φαίνεται περίεργο. Η Θεσσαλική ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από έναν καραγκιοζοπαίχτη από το Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας, ο οποίος λεγόταν Μέμος Χριστοδούλου και ο οποίος μέχρι το 1925, έτος του θανάτου του, είχε τρομερή επιτυχία στον Βόλο και στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Επίσης η Σχολήν έβγαλε πάρα πολλούς μαθητές οι οποίοι έφτασαν μέχρι και τη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα, ένας από τους μαθητές τουν ήταν ο κυρίαρχος καραγκιοζοπαίχτης της Θεσσαλονίκης. Η Θεσσαλική Σχολή γέμισε όλα τα θεσσαλικά πανηγύρια του 20ου αιώνα, και μάλιστα ο τελευταίος της εκπρόσωπος έχει φύγει από τη ζωή μόλις λίγα χρόνια πριν. Συγκεκριμένα ο δάσκαλός του ήταν μαθητής του Μέμου Χριστοδούλου. Είναι συγκινητικό αυτό για μία τέχνη, όπως ο καραγκιόζης, γιατί αποδεικνύει την προφορικότητά της, τη λαϊκότητα της, και τον ζωντανό της χαρακτήρα. Στόμα με στόμα μεταλαμπαδεύονται αυτές οι παραστάσεις και συνδέονται οι γενιές μεταξύ τους. Με βάση τη βιβλιογραφία, υπάρχει ένα βιβλίο του συγγραφέα Βογιατζή, με τίτλο «Το Θέατρο Σκιών στη Θεσσαλία», το οποίο αναπτύσσει όλα αυτά που σας είπα με πάρα πολύ σημαντικές πηγές από τον τοπικό Τύπο των αρχών του 20ου αιώνα. Επειδή παίξαμε στην πόλη του Βόλου, έπρεπε να το αναφέρω αυτό.
Έχετε κάνει εμπεριστατωμένες σπουδές και διδάσκετε τον Καραγκιόζη;
Πιστεύω ότι θεωρία και πράξη πάνε μαζί και προσπάθησα να έχω και όσο το δυνατόν καλύτερη θεωρητική κατάρτιση. Η διδακτορική μου διατριβή αναφέρεται στο παιδαγωγικό περιεχόμενο του Καραγκιόζη και την οποία έχω εκπονήσει πριν από 14 χρόνια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Ο τίτλος ήταν: «Το Νεοελληνικό Θέατρο Σκιών, ως μέσο αγωγής των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση». Μάλιστα, έχω διδάξει και στο πανεπιστήμιο.
Έχει γίνει και βιβλίο, σωστά;
Ναι, έχει εκδοθεί κιόλας και έχει διανεμηθεί σε φοιτητές και σε άλλα πανεπιστήμια. Ήταν μία δουλειά που, κατά κάποιον τρόπο, ήταν έργο ζωής. Όλοι μας προσπαθούμε την πράξη μας να την βασίζουμε στη θεωρία, αλλά και μέσα από τη θεωρία να βγάζουμε την πράξη.
Τι είναι ο γνωστός σε όλους μας Καραγκιόζης;
Η παράσταση του καραγκιόζη ενώ έχει ταυτιστεί με παιδάκια, δεν είναι μια παιδική παράσταση. Μέχρι και το 1950 ήταν για όλη την οικογένεια, έχοντας και πολιτικά μηνύματα, θα έλεγα, αλλά και το κωμικό στοιχείο και τη δική του πληρότητα. Είναι ένα παραδοσιακό είδος θεάματος το οποίο εντάσσεται σε όλο αυτό το πλαίσιο, δίνοντας όμως και μια σύγχρονη νότα. Τι εννοώ; Παρουσιάσαμε ένα παλιό έργο του Καραγκιόζη, ένα έργο που παίχτηκε 200 περίπου χρόνια πριν, αλλά είναι σαν να γράφτηκε και παίχτηκε σήμερα. Και μάλιστα δεν έχει ξαναπαιχτεί έτσι όπως παίζεται στο σήμερα. Αυτό είναι και το καλό του Καραγκιόζη, ότι είναι μια παράσταση που γεννιέται και πεθαίνει την ίδια στιγμή, και πως είναι τελείως διαφορετική με αυτό που παίχτηκε την προηγούμενη φορά, μολονότι είναι το ίδιο έργο. Είμαι πολύ χαρούμενος που εξελίχθηκε έτσι, γιατί εξελίχθηκε πολύ καλύτερα απ’ ότι περιμέναμε και εμείς οι ίδιοι. Ειδικά σε αυτή την παράσταση, ο Καραγκιόζης μπαίνει στο πνεύμα του μετα-μπουλουκιού και στην κυριολεξία συνδέει το παρελθόν με το παρόν και δημιουργεί κάτι καινούργιο, πατώντας στην παράδοση.
Αυτή η δράση πολιτισμού που γυρίζει στις πόλεις της χώρας μας, κάνοντας στάση και στον Βόλο, τι ακριβώς είναι και πώς διαδέχεται η μία την άλλη;
Είναι ένα πολύ πετυχημένο σύνολο θεαμάτων τα οποία παραπέμπουν μεν στο παλιό, γνωστό, θεατρικό, μουσικό μπουλούκι που περιόδευε μέχρι και μεταπολεμικά στην ελληνική επαρχία, συνδέοντας όμως το παρελθόν με το παρόν και ατενίζοντας το μέλλον, προσπαθώντας να του δώσει μια διάσταση μετά-μπουλουκιού. Είναι ένας συνδυασμός τεχνών, συνδυασμός λόγου και ήχου, συνδυασμός εικόνας και θεαμάτων και τα οποία ξεκινούν με τον Καραγκιόζη που είναι το κατεξοχήν παραδοσιακό είδος θεάματος της επαρχία, αλλά και των μεγάλων αστικών κέντρων μέχρι και μεταπολεμικά. Ήταν ένα είδος μπουλουκιού μόνο του με τη διαφορά ότι τα θεατρικά μπουλούκια πήγαιναν όλοι μαζί, ενώ ο καραγκιόζης ήταν ένα θέαμα με την παντοκρατορία του ενός, με τον καραγκιοζοπαίχτη να παίζει όλους τους ρόλους χωρίς κείμενα και όντας ένας θίασος από μόνος του. Στο σήμερα αποτελεί ένα κομμάτι του μετα-μπουλουκιού, έχει την τιμή να εγκαινιάζει ένα πληρέστατο θέαμα και το οποίο συνοδεύεται από υπέροχα standup comedy και από μία μουσική που κυριολεκτικά αποθεώνει και κλείνει το πρόγραμμα με έναν εντυπωσιακό τρόπο.
