Ο Παντελής Κάπρος είναι πρώην Πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, καθηγητής Ενεργειακής Οικονομίας και Επιχειρησιακής Έρευνας στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών. Γνώστης των θεμάτων ενέργειας μίλησε στο Ράδιο ΕΝΑ και στον Δημήτρη Καρεκλίδη για το ράλι των τιμών σε ρεύμα και φυσικό αέριο, εξήγησε γιατί συμβαίνει αυτή η τρομακτική άνοδος και πρότεινε τρόπους που θα πρέπει τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη να ακολουθήσουν, προκειμένου να αντιμετωπίζουν την κρίση ενέργειας τα επόμενα χρόνια.
Που οφείλεται το φαινόμενο της ενεργειακής κρίσης και πως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
Η όλη υπόθεση ξεκίνησε από μία ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης φυσικού αερίου σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως στην ανατολική Ασία και ξεκίνησε περίπου στις αρχές του καλοκαιριού, αλλά στον φετινό χειμώνα στην Ευρώπη, η κρίση των τιμών του φυσικού αερίου είναι λόγω της γεωπολιτικής αστάθειας με την Ουκρανία, γιατί σταμάτησε η κρίση της ΝΑ Ασίας.
Η Ρωσία ήδη πριν αρχίσει ο πόλεμος μείωσε τις ποσότητες φυσικού αερίου που έστελνε στην Ευρώπη, επίσης άφησε αρκετά άδειες τις περισσότερες αποθήκες φυσικού αερίου που υπάρχουν σε πολλές χώρες, με αποτέλεσμα να έχουμε ελλιπή προσφορά. Οπότε αναγκάζεται η Ευρώπη για να προμηθευτεί τις ποσότητες φυσικού αερίου να αγοράζει σε spot αγορές, σε άμεσες δηλαδή αγορές και ακριβώς λόγω της έλλειψης προσφοράς, έχουμε αυτή την κλιμάκωση των τιμών προς τα πάνω, ταυτόχρονα και με κερδοσκοπία σε μια αγορά που είναι ασταθής.
Η κερδοσκοπία είναι εντός των συνόρων της χώρας , κερδοσκοπούν οι πάροχοι που αγοράζουν από τη Ρωσία ή κερδοσκοπεί ο Πούτιν;
Όλες οι ποσότητες αερίου τόσο Lng, όσο και ρωσικού αερίου και οποιαδήποτε άλλης προέλευσης σήμερα πια τιμολογούνται στην χρηματιστηριακή αγορά. Δεν έχουν διαφορετικές τιμές μεταξύ τους. Η ευρωπαϊκή χρηματιστηριακή αγορά κυρίως γίνεται στο Χρηματιστήριο της Ολλανδίας, εκεί έχει συγκεντρωθεί η μεγαλύτερη ρευστότητα συναλλαγών. Χρηματιστήριο σημαίνει ότι δεν είναι μόνο αγορές, αγοραπωλησίες όπως πάμε κι αγοράζουμε ένα προϊόν και το παραλαμβάνουμε, εκεί οι χρηματιστηριακές συναλλαγές είναι αγοραπωλησίες στοιχημάτων, παραγώγων κι εκεί ακριβώς βρίσκεται η κερδοσκοπία διεθνών εμπόρων και χρηματιστικών μηχανισμών , όπου ένα πλοίο που έχει υγροποιημένο φυσικό αέριο αγοραπωλείται μέχρι και δέκα φορές, χωρίς να υπάρχει απαραίτητα φυσική παράδοση. Επομένως σήμερα κάποιος που αγοράζει σε μια τιμή για να πουλήσει αύριο σε υψηλότερη τιμή , υπολογίζοντας ότι αύριο η ένταση στην Ουκρανία έχει δυσκολέψει ακόμη πιο πολύ τα πράγματα. Το φορτίο δεν έχει σημασία, δεν υπάρχει καν. Συμβαίνει όπως συμβαίνει και στα χρηματιστήρια, στις μετοχές, στα παράγωγα, αλλά τελικά όταν έρθει η ώρα να πληρωθεί το αέριο από τον αγοραστή είτε είναι υγροποιημένο, είτε είναι ρώσικο πληρώνεται στην τότε χρηματιστηριακή τιμή . Άρα αυτό είναι που έχει δημιουργήσει τεράστια επίπτωση.
Άρα κερδοσκοπούν αυτοί που τζογάρουν στο χρηματιστήριο ενέργειας στην Ολλανδία δεν κερδοσκοπούν οι πάροχοι στη χώρα μας;
Όχι, αυτά είναι πολύ μακριά από κάθε σύνορο χώρας. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο χρηματιστηριακό, δεν έχει εθνικότητα.
Όλες οι ποσότητες αερίου τόσο Lng, όσο και ρωσικού αερίου και οποιαδήποτε άλλης προέλευσης σήμερα πια τιμολογούνται στην χρηματιστηριακή αγορά
Η προσπάθεια για την απολιγνιτοποίηση που έχει ξεκινήσει η ελληνική κυβέρνηση είχε μια επιβάρυνση στο ενεργειακό μείγμα και στις τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές για το ηλεκτρικό τους ρεύμα; Θα μπορούσε εάν συμμετείχαν οι λιγνιτικές μονάδες στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να έχουμε φθηνότερο ηλεκτρικό ρεύμα αυτή τη στιγμή;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Καταρχήν η μείωση της λιγνιτικής παραγωγής έχει ξεκινήσει από το 2010 με μία συνεχή πτωτική πορεία. Δεν έκανε τίποτα παραπάνω η σημερινή από την προηγούμενη και από την προ προηγούμενη κυβέρνηση. Στην ουσία έχουμε τα ορυχεία που έχουν μειώσει την παραγωγική τους ικανότητα και λόγω εξάντλησης πόρων, αυξήθηκαν οι τιμές, αυξήθηκε το κόστος του διοξειδίου του άνθρακα, οι μονάδες παλιώσανε και δεν μπορούσε πια να επεκταθεί η χρόνος ζωής τους , επομένως οι μονάδες που είναι σήμερα σε λειτουργία είναι οι μόνες που θα μπορούσαν να είναι σε λειτουργία, δεν υπάρχουν άλλες. Αυτές ήταν και αυτές είναι, δεν είναι θέμα πολιτικής απόφασης. Αυτές που λειτουργούν άλλα έχουν κι αυτές μεγάλο κόστος και λόγω παραγωγικότητας, που είναι πολύ χαμηλή αλλά και λόγο κόστους του διοξειδίου του άνθρακα. Δεν μας σώζει σε τίποτα. Η λύση είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου παντού.
Επειδή τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις, καθώς επενδύσαμε τα προηγούμενα χρόνια στη χώρα για την ανάπτυξη ενός δικτύου διανομής φυσικού αερίου, τώρα έρχεται να διαπιστώσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο η ηγεσία ότι είμαστε εξαρτημένοι από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Δεν μπορούσαμε αυτό να το είχαμε προβλέψει;
Αυτό που έχει δημιουργηθεί είναι μια πανευρωπαϊκή κατάσταση. Εμείς που κάνουμε όλα τα σενάρια για την ενεργειακή πολιτική στις Βρυξέλες, έχουμε επισημάνει ότι επειδή τα τελευταία 5-6 χρόνια είχαμε πολύ χαμηλές τιμές φυσικού αερίου χάρη στο υγροποιημένο φυσικό αέριο που κατέκλυσε την περιοχή μας λόγω προέλευσης από τις ΗΠΑ, κάπως επαναπαύθηκε η Ευρώπη ότι θα έχει φθηνό και άφθονο φυσικό αέριο. Πιστεύω ότι έπρεπε να είμαστε πιο προσεκτικοί. Δεν αυξήθηκε η συνολική κατανάλωση του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παραμένει σταθερή και μειώνεται χάρη στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αλλά αυτό που δεν έγινε ήταν να έχουμε μηχανισμούς προστασίας, να τηρηθούν για παράδειγμα αποθέματα ασφαλείας στις αποθήκες φυσικού αερίου, πράγμα που τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να το κάνει , να υπάρξει χρηματοδοτικός μηχανισμός αντιστάθμισης των τυχόν διακυμάνσεων, θα μας είχε μειώσει τις τιμές αυτή τη στιγμή. Οι μηχανισμοί προστασίας έλλειψαν.
Οι λιγνιτικές μονάδες που είναι σήμερα σε λειτουργία είναι οι μόνες που θα μπορούσαν να είναι σε λειτουργία, δεν υπάρχουν άλλες. Η λύση είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου παντού
Αυτό πάει να διορθώσει η ΕΕ και με τις ΑΠΕ που φαίνεται ότι δεν έχουμε χώρους αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις ΑΠΕ. Αντίστοιχο πρόβλημα έχουμε και με το φυσικό αέριο, που θα μπορούσαμε να έχουμε χώρους αποθήκευσης.
Χώροι αποθήκευσης φυσικού αερίου υπάρχουν στην Ευρώπη πάρα πολλές. Αυτό που συνέβη όμως είναι ότι έμειναν αρκετά άδειες αυτή τη φορά με ευθύνη της Ρωσίας , το οποίο προφανώς έγινε εσκεμμένα, δεν μπορεί να έγινε τυχαία. Η αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας για τη συμπλήρωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι άλλη τεχνολογία, είναι οι μπαταρίες, το υδρογόνο. Αυτές είναι απολύτως απαραίτητες, όπως και τα υδροηλεκτρικά. Αυτά είναι εκ των ουκ άνευ, χωρίς αυτά οι ΑΠΕ δεν μπορούν να προχωρήσουν.
Το υδροηλεκτρικό έργο του Αχελλώου για την περιοχή της Θεσσαλίας που έχει κοστίσει αρκετά εκατομμύρια παραμένει ανενεργό, ενώ έχει φτάσει σε κατασκευαστικό επίπεδο στο 85-90%. Θα έδινε αυτή τη στιγμή λύση ένα υδροηλεκτρικό έργο της κλίμακας της Μεσοχώρας;
Είναι σημαντικό να τελειώσει κάποτε και να λειτουργήσει. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Τα υδροηλεκτρικά πρέπει να τα εκμεταλλευτούμε, να τα αξιοποιήσουμε παντού όσο μπορούμε περισσότερο, βεβαίως με προστασία του περιβάλλοντος. Δεν είναι φθηνά, είναι ακριβά, αλλά είναι έργα που κρατάνε έναν αιώνα ιδίως όταν συνδέονται με την αντιοσιοταμίευση, δηλαδή όχι μόνο ροή του νερού προς τα κάτω, αλλά και προς τα πάνω, αντίστροφη ροή, ώστε να έχουμε αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας. Παντού πρέπει να γίνουν αυτά.
Το τελευταίο διάστημα είχαμε μία επένδυση που συζητήθηκε και προτάθηκε για τη δημιουργία πλωτής μονάδας LNG. Κάθε λιμάνι μπορεί να φιλοξενήσει μία τέτοια εγκατάσταση; Ο Βόλος μπορεί να φιλοξενήσει μία τέτοια μονάδα, όπως φιλοξενεί η Αλεξανδρούπολη;
Είναι κάτι που μπορεί να γίνει εύκολα και δεν υπάρχει θέμα ασφαλείας. Το φυσικό αέριο δεν είναι σαν το υγραέριο. Το υγραέριο είναι εκρηκτικό, το φυσικό αέριο εάν πάρει φωτιά καίγεται προς τα πάνω, χωρίς έκρηξη, είναι πολύ πιο ασφαλές. Όμως δεν είναι μόνο στο λιμάνι. Πρέπει να υπάρχουν και χερσαίες υποδομές πολύ ισχυρών αγωγών για να τροφοδοτήσει σε μεγάλες αποστάσεις στην κατανάλωση. Δεν ξέρω τις λεπτομέρειες κατά πόσο υπάρχουν οι χερσαίες εγκαταστάσεις στον Βόλο, γιατί δεν είναι μόνο το πλωτό. Πάντως η μόνη λύση για τα επόμενα 10-15 χρόνια, χρόνο ζωής δηλαδή του φυσικού αερίου, είναι να έχουμε αυτές τις πλωτές εγκαταστάσεις σε διάφορα σημεία στην Ελλάδα και θα αποτελούν την πύλη εισόδου και όχι βέβαια το ρωσικό αέριο.
Η μόνη ενεργειακή λύση για τα επόμενα 10-15 χρόνια είναι να έχουμε πλωτές εγκαταστάσεις LNG
Είναι μία πρόταση που την έχετε στην δική σας ατζέντα προς την Ε.Ε.;
Δεν ξέρω τις λεπτομέρειες για τον Βόλο, γιατί είναι ένα οικονομικό θέμα και πρέπει να δούμε τις εγκαταστάσεις στο έδαφος, αλλά όπου μπορεί να γίνει πύλη πλωτού συστήματος LNG , πρέπει να γίνει. Αφού υπάρχει και της Κορίνθου ένα πολύ προχωρημένο project. Τώρα αυτές οι πρωτοβουλίες επιταχύνονται. Η δεύτερη πλατφόρμα στην Αλεξανδρούπολη δεν είναι απόφαση της Κυβέρνησης είναι απόφαση των επενδυτών.
Βλέπετε να αποσυμπιέζονται οι τιμές, μετά και την ανακοίνωση της πτώσης τιμής του πετρελαίου;
Αν ήμουν βέβαιος για κάτι τέτοιο θα έπαιζα κι εγώ στο χρηματιστήριο!
