«Ο Βόλος Ελεύθερος: 19 Οκτωβρίου 1944» τιτλοφορείται η δράση των ΓΑΚ Μαγνησίας, που με αφορμή την επέτειο αυτή, ανοίγουν τις πόρτες τους στο Βολιώτικο κοινό, προκειμένου να δουν σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά ντοκουμέντα της εποχής.
Σήμερα, Πέμπτη 23 Οκτωβρίου θα είναι Ημέρα Ανοικτής Πρόσβασης στα Γ.Α.Κ., που θα δεχθούν στο Αναγνωστήριό τους (Μαγνήτων 141 και Σπ. Σπυρίδη) το κοινό από τις 9:30 το πρωί μέχρι τις 9:30 το βράδυ με ξεναγήσεις στην Έκθεση Αρχειακού Υλικού. Η έκθεση θα συνεχιστεί την Παρασκευή 24 και τη Δευτέρα 27 Οκτωβρίου μόνο τις πρωινές ώρες (9:30 π.μ. – 2:30 μ.μ.).
Η προϊσταμένη των ΓΑΚ Μαγνησίας κ. Αννίτα Πρασσά μίλησε στο Ράδιο ΕΝΑ και στον Ηλία Κουτσερή για την πρωτοβουλία αυτή, καλώντας τους Βολιώτες να επισκεφθούν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και να δουν ένα πολύ πλούσιο υλικό και για την δεκαετία του ‘40, αλλά και νέες σπάνιες συλλογές που έχουν προστεθεί φέτος.
«Με αφορμή την απελευθέρωση του Βόλου, έχουμε thn ευκαιρία να δούμε υλικό από την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, απ΄το Αλβανικό μέτωπο μέχρι την απελευθέρωση, αλλά και τα μετέπειτα χρόνια και τον Εμφύλιο, δηλαδή όλη τη δεκαετία του 40. Έχουμε υλικό για τις φωτεινές στιγμές της εποχής εκείνης, όπως είναι η Εθνική Αντίσταση, αλλά και για τις σκοτεινές, όπως το θέμα των δωσίλογων», σημείωσε η κ. Πρασσά.
Φέτος, σύμφωνα με την ίδια αξιοποιείται η δικογραφία του απαγχονισμού της γνωστής υπόθεσης στα Άνω Λεχώνια, της μητέρας και κόρης Τοπάλη, Λουκίας και Σοφίας Τοπάλη και τη φίλη τους, Φιλίτσας Καλαβρού, ενώ στις εκθέσεις των ΓΑΚ υπάρχουν πάντα και αντιπροσωπευτικές περιπτώσεις αγωνιστών. Φέτος, παρουσιάζεται ο Ρήγας Πατσιαντάς, ο πατέρας του Μαργαρίτη, που έφυγε από τη ζωή πρόσφατα. Επίσης υπάρχει υλικό από τις Β. Σποράδες και ιδιαίτερα από τη Σκόπελο, εκεί όπου υπήρχε οργάνωση για να φυγαδεύουν τους αξιωματικούς και συμμάχους στη Μέση Ανατολή. Υπάρχει ο φάκελος του Παναγιώτη Οικονόμου, ενός πολύ γνωστού αγωνιστή, μιας γυναίκας της ΕΠΟΝ, της Δήμητρας Μπάρκα, ενώ υπάρχει και ενότητα για τον διωγμό των Εβραίων, με τον φάκελο της Καρολίνας Κοέν, που περιγράφει την κράτησή της στο Μπίρκεναου της Πολωνίας.
Παράλληλα, ένα μεγάλο κεφάλαιο της έκθεσης είναι η τέχνη στην κατοχή με εικαστικό υλικό της Κατερίνας Σαμαρά της συμπολίτισσας από το Σκλήθρο του Πηλίου, η οποία εμπνέεται από την εποχή και ιδιαίτερα από τα γεγονότα του Εμφυλίου.
Οι προσωπικές συλλογές των Δούρα και Παρασκευόπουλου- Ανατριχιαστικές οι λεπτομέρειες
Εκτός όμως από το αρχειακό υλικό των ΓΑΚ, φέτος ήρθε στην κατοχή του και δύο προσωπικές συλλογές με πολλά στοιχεία για εκείνη την εποχή.
«Η μία συλλογή είναι ενός νεαρού, του Λεωνίδα Δούρα, εγγονού του συνονόματου παππού, σιδηροδρομικού και αγωνιστή της Αντίστασης, ο οποίος ήταν μέλος σε πολιτιστικά σωματεία της κατοχής και πρόεδρος στην Πνευματική πρωτοπορία Νέων, η οποία ιδρύθηκε εν μέσω κατοχής το 1942.
Βλέπουμε ότι ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα της κατοχής οι νέοι της εποχής, όπως ο Δούρας, η Κυβέλη και ο Ιπποκράτης Ζημέρης, ο Κίτσος Μακρής, ο Πορτοκάλογλου, τα αδέλφια Δονδολίνου, ο Λευτέρης Ραφτόπουλος, ο Παπαζήσης ο φιλόλογος και πολλοί άλλοι, κρατούσαν τις πνευματικές τους ανησυχίες και τις συνέδεαν με την εποχή, έγραφαν θεατρικά έργα, ανέβαζαν παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις με σκοπό να κινητοποιήσουν τον κόσμο, να επαγρυπνούν, να είναι ψηλά το ηθικό και να μην πτοείται από τη σκληρή πραγματικότητα, που δημιουργούσαν οι κατακτητές.
Το υλικό αυτό μπαίνει μέσα στην εποχή εκείνη και πως σκέφτονταν οι νέοι της εποχής και δεν πτοούνταν από τη σκληρή κατοχή», επεσήμανε η ίδια.
Μία άλλη δωρεά είναι του Κώστα Παρασκευόπουλου, γιου του Γιώργου Παρασκευόπουλου, του εκδότη της Θεσσαλίας.
«Αυτό το υλικό ήταν μία αποκάλυψη για μας. Έχει δημοσιεύματα στις τοπικές εφημερίδες κυρίως στη Θεσσαλία, που είχε διευθυντή αυτό τον φλογερό δημοσιογράφο και αγωνιστή τον Τάκη Οικονομάκη, ο οποίος παραβλέποντας τη λογοκρισία των Ιταλών και Γερμανών, δημοσίευε πύρινα άρθρα στην εφημερίδα, προκειμένου να μην πτοείται ο κόσμος. Πολλές φορές οι κατακτητές έκλειναν την εφημερίδα μετά την άνοιγαν, μετά την έκλειναν. Υπάρχουν πληροφορίες ότι πέρα από την πείνα, το μέτωπο, για το μέτωπο της Ρωσίας για τη σύσταση το 1942 της Νομαρχίας Μαγνησίας, υπάρχουν πληροφορίες για την καθημερινότητα, που είναι ανατριχιαστικές», υπογράμμισε η κ. Πρασσά.
Η ίδια μοιράστηκε και την εντύπωση που προκάλεσαν πραγματικές ιστορίες της εποχής εκείνης στους συνεργάτες των ΓΑΚ, καθώς οικογένειες που έχαναν από πείνα ή αρρώστια μέλη τους, πετούσαν τις σορούς μέσα από τον μαντρότοιχο του Κοιμητηρίου, προκειμένου να κρατήσουν το δελτίο τροφίμων.
Επίσης μέσα από αυτό το αρχείο υπάρχουν πολλές και συνταρακτικές πληροφορίες για την αναβίωση του Κουτσοβλαχικού ζητήματος. Τότε, όπως επεσήμανε η κ. Πρασσά, κάποιοι Κουτσόβλαχοι με επικεφαλής τον Διαμάντη και τη βοήθεια των Ιταλών, θέλαν να δημιουργήσουν ένα ψευδοκράτος μέσα στο ελληνικό κράτος, το λεγόμενο Πριγκιπάτο της Πίνδου.
Αυτό δεν το ενστερνίστηκαν όλοι οι βλάχοι της εποχής. Το ΕΑΜ Θεσσαλίας δημιούργησε οργάνωση, αντιστεκόμενο σε αυτή την προσπάθεια, την Ένωση Ελλήνων Κουτσοβλάχων κι επίσης ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο Νικόλαος Ράπτης ίδρυσαν τη Φιλική Εταιρεία. Με αφορμή λοιπόν αυτές τις προσπάθειες ο Τάκης Οικονομάκης δημοσίευσε ένα σχετικό άρθρο στη Θεσσαλία με τίτλο «η Ελλάδα μας» και εκεί καταγγέλλει όλες αυτές τις προσπάθειες.
Παράλληλα, ο Τσολάκογλου στέλνει δύο σχετικές εγκυκλίους για το θέμα, καταγγέλλοντας αυτές τις προσπάθειες των βλαχόφωνων κοινοτήτων. Μετά από τη συνθηκολόγηση των Ιταλών τον Σεπτέμβριο του 43, οι Γερμανοί, που επικράτησαν στη Θεσσαλία σταμάτησαν αυτές τις κινήσεις.
«Μέσα από αυτή τη συλλογή του Παρασκευόπουλου, βλέπουμε τέτοιες πληροφορίες, ιδιαίτερα του Τάκη Οικονομάκη, που η συμβολή του ήταν πολύ σημαντική και μάλιστα μετά το άρθρο του, έκλεισε η εφημερίδα για πέντε ημέρες», σημείωσε η κ. Πρασσά.
Ιδιωτικές συλλογές- Κειμήλια οικογενειακά που αφορούν στην ιστορία του τόπου
Η κ. Πρασσά επεσήμανε ότι το υλικό αυτό των ΓΑΚ προέρχεται και από ιδιωτικές συλλογές, όπως οι προαναφερόμενες, αλλά και από δημόσια αρχεία. Είναι σημαντικό το υλικό που έχει την κατοχή του για την Εθνική Αντίσταση και την αναγνώριση αυτής, που προέρχεται από την παλιά Νομαρχία, αλλά εξίσου σημαντικό είναι και το υλικό από το Πρωτοδικείο Βόλου για τις αποφάσεις αποζημίωσης για θύματα ναζισμού και από το Ειδικό Δικαστήριο δωσίλογων 1945 -1953.
«Μέσα από αυτή την έκθεση, ας ευαισθητοποιηθούν κι άλλοι συμπολίτες μας αν θέλουν κι έχουν υλικό και δεν είναι ανάγκη να μας δώσουν το πρωτότυπο, μπορούμε να το ψηφιοποιήσουμε και να έχουμε το ψηφιακό αντίγραφο. Το προσωπικό κειμήλιο της οικογένειας το μοιράζεται με όλη την πόλη, είναι η ιστορία του τόπου, ξεφεύγει από τα οικογενειακά μας όρια», τόνισε η κ. Πρασσά καταλήγοντας.
Απόδοση ραδιοφωνικής συνέντευξης: Δήμητρα Παλαιοδημοπούλου
