Γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο ισχυρίστηκε ότι επιφέρει ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος, ενώ τόνισε ότι ταυτόχρονα δημιουργείται και ένα δυνατότερο πλαίσιο στήριξης ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., με σκοπό να αντιμετωπιστούν επιτυχώς οι αναθεωρητικοί και αυταρχικοί ηγέτες.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Ηλία Κουτσερή
Ο ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και σύμβουλος ερευνητικών προγραμμάτων στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ) μίλησε στη ΜΑΓΝΗΣΙΑ και στο Ράδιο ΕΝΑ, αναλύοντας τις κινήσεις της Ουκρανίας και της Ρωσίας, αλλά και τις εξελίξεις και αλλαγές που θα επιφέρει αυτός ο πόλεμος, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αρχικά, θα ήθελα να μου πείτε, τη δική σας άποψη σχετικά με την εξέλιξη του πολέμου ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία. Πώς πιστεύετε δηλαδή, ότι θα εξελιχθεί η κατάσταση;
Είναι πόλεμος που υλοποιείται σε διάφορα μέτωπα. Το πιο δραματικό μέτωπο είναι αυτό των συγκρούσεων, που περιλαμβάνει την εξέλιξη βολών της Ρωσίας και την αντίσταση της Ουκρανίας. Το δεύτερο μέτωπο είναι των προσφυγικών ροών που δημιουργούνται. Είναι εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανών οι οποίοι αναγκάζονται να φύγουν από τη χώρα, καταφεύγοντας σε γειτονικές. Το τρίτο μέτωπο, είναι αυτό της διεθνούς σκηνής και της διπλωματίας, όπου βλέπουμε να εξελίσσεται με τις κυρώσεις και τα διάφορα περιοριστικά μέτρα από την Ευρώπη, την Αμερική και άλλες χώρες παγκοσμίως, απέναντι στη Ρωσία. Πρέπει να δούμε πώς εξελίσσεται η υπόθεση σε αυτά τα τρία επίπεδα.
Η πλάστιγγα του πολέμου γέρνει σε κάποια πλευρά ή προς το παρόν είναι νωρίς να απαντηθεί αυτό το ερώτημα;
Βλέπουμε ότι η ουκρανική άμυνα αντέχει με βαρύ αντίτιμο, καθώς η Ρωσία διαπιστώνει ότι δεν είναι εύκολη επίθεση και δεν έχουν έρθει τα αποτελέσματα τα οποία είχε εκφράσει από την αρχή ο Πρόεδρος Πούτιν. Να καταρρεύσει, δηλαδή, η Κυβέρνηση Ζελένσκι και να «παραδοθεί» ο ουκρανικός στρατός, ώστε να σταματήσει να πολεμάει. Αυτό όμως, όχι μόνο δεν έχει γίνει, αλλά έχει έρθει το αντίθετο αποτέλεσμα. Όλος ο στρατός έχει στοιχηθεί πίσω από τον Πρόεδρο Ζελένσκι και δίνει μάχη.
Η Ρωσία απαντά με κλιμάκωση των επιχειρήσεων με μαζικότερους βομβαρδισμούς, οι οποίοι επιφέρουν καταστροφές σε υποδομές και θανάτους αμάχων. Παρατηρούμε ότι κλιμακώνεται η αντιπαράθεση η οποία είναι πιθανόν να συνεχιστεί όσο αντέχει η Ουκρανία. Σκοπός κάποια στιγμή, φυσικά, είναι να καταλήξουν και οι δύο πλευρές σε διαπραγματεύσεις, οι οποίες θα έχουν ένα πιο συγκροτημένο πλαίσιο. Τι εννοώ με αυτό; Ότι οι διαπραγματεύσεις δεν γίνονται με πυραύλους να πέφτουν πάνω σε πόλεις. Για να γίνουν οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να γίνει κατάπαυση του πυρός. Μέχρι να έρθει όμως αυτή η στιγμή, ο καθένας παίζει το παιχνίδι από τη δική του πλευρά.
Ποιο είναι το «παιχνίδι» της κάθε χώρας;
Η Ρωσία θέλει να οδηγηθεί σε διαπραγματεύσεις με το μεγαλύτερο στρατιωτικό κέρδος, έχοντας καταλάβει κάποιες πόλεις και πιέζοντας όσο μπορεί την κυβέρνηση της Ουκρανίας. Από την άλλη η Ουκρανία, βλέπει ότι κάθε μέρα που περνά αντέχει, γεγονός που οδηγεί σε αυστηρότερες πιέσεις της Δύσης προς τη Ρωσία, είτε οικονομικές είτε διπλωματικές. Αυτό αποτυπώθηκε χαρακτηριστικά λίγες μέρες πριν, με τις αντιπροσωπείες των χωρών να αποχωρούν όταν ήρθε η σειρά του Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας να μιλήσει.
Θεωρείτε πως ο ρόλος που καλούνται να επιτελέσουν η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ είναι δύσκολος;
Αυτή τη στιγμή η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ στηρίζουν σθεναρά και φανερά την Ουκρανία. Βλέπουμε να πραγματοποιούνται κοσμοϊστορικές κινήσεις από πάρα πολλές χώρες της Ευρώπης, που χαρακτηρίζονταν από ουδετερότητα, όπως η Ελβετία, η Σουηδία, η Πορτογαλία. Ταυτόχρονα, είδαμε την Ουκρανία να αιτείται να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό μας γύρισε χρόνια πίσω, στην ιδέα της Ηνωμένης Ευρώπης, ως ένα πρόγραμμα ειρήνης. Το ΝΑΤΟ από την άλλη, βλέπουμε ότι κινείται ξανά και λειτουργεί, αν και είχε πει λίγο καιρό πριν ο Εμανουέλ Μακρόν, ότι «ήταν εγκεφαλικά νεκρό». Πλέον, είναι φανερό ότι με όλα όσα συμβαίνουν, έχει αλλάξει η γεωπολιτική και γεωστρατηγική εξίσωση.
Σχετικά με αυτό που αναφέρετε για την εξίσωση, θεωρείτε ότι αλλάζουν ταυτόχρονα και οι ισορροπίες στα Βαλκάνια και στην ανατολική Ευρώπη;
Προφανώς! Αλλάζει όλο το περιφερειακό σύστημα, εξαιτίας των γεγονότων. Ιδιαίτερα τα δυτικά Βαλκάνια και η ανατολική Ευρώπη ήταν γεωγραφικές περιοχές στις οποίες η Ρωσία είχε παρουσία με διαφόρους τρόπους και ισχυρή διείσδυση. Ξεκινά μια αναδιάταξη η οποία θα έχει πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Μετά την Ουκρανία που ήθελε να ενσωματωθεί στο ΝΑΤΟ, ακολούθησε σιγά σιγά το ενδιαφέρον της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Οι χώρες αυτές αισθανόμενες και δεχόμενες την απειλή του Πούτιν, θέλουν ακόμα περισσότερο να ενταχθούν, για να αισθανθούν ασφάλεια. Αυτό αυτομάτως αλλάζει όλες τις ισορροπίες και το μεταπολεμικό σκηνικό. Περνάμε, επίσης, σε σημαντικές αλλαγές σε επίπεδο συμμαχιών, ενώ «τραβιούνται» ξανά «κόκκινες γραμμές», σχετικά με τα όρια της ελευθερίας και της κυριαρχίας.
Η εισβολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία μας οδηγεί αναπόφευκτα στην αλλαγή γενικότερα του συστήματος ασφάλειας, αλλά και στον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, ενδεχομένως, ηγέτες σαν τον Πούτιν; Αφορμή για την ερώτηση, είναι όπως αντιλαμβάνεστε ο δικός μας γείτονας, που θα μπορούσε να πει κάποιος πως είναι αρκετά ιδιαίτερος στις τακτικές του.
Αλλάζει η Ε.Ε. με τον πόλεμο που διεξάγεται αυτή τη στιγμή, και αυτό είναι μια «θετική απόρροια», αν θα μπορούσαμε να πούμε πως υπάρχουν «θετικές απόρροιες». Το πλαίσιο της Δύσης αλλάζει για να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυταρχικούς ηγέτες, σαν τον Πούτιν, και οι οποίοι δεν βρίσκονται μακριά μας. Είχαμε δει τη Δύση να παρεμβαίνει σε περιπτώσεις αυταρχικών ηγετών στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική ή στην Ασία, αλλά αυτή τη φορά παρατηρούμε ότι αυτοί οι αυταρχικοί ηγέτες με αναθεωρητικές βλέψεις , υπάρχουν στην ευρύτερη γειτονιά, είτε είναι η Ρωσία είτε είναι η Τουρκία. Είναι πολύ σημαντικό ότι πλέον υπάρχει ολοκληρωμένο πλαίσιο της Ε.Ε. το οποίο δημιουργεί ένα δεδικασμένο και κάθε χώρα- μέλος της που μπορεί να αισθάνεται ή να δέχεται την απειλή από μια αναθεωρητική χώρα, θα ξέρει ότι υπάρχει το πλαίσιο που μπορεί να επικαλεστεί για να ληφθούν μέτρα από τις άλλες χώρες-μέλη.
