Γράφει ο Αδάμος Α. Μουζουρής *
«Ψηφίδες Ιστορίας, «κτήμα τε ες αιεί».
«Παλιγγενεσία: Ξάνθος – Σέκερης – Παπαφλέσσας».
Μέρος Β΄.
«Εγώ είμαι πειραγμένος καθ’ όλων υμών των Αρχηγών,…, εκτός Δικαίου (Παπαφλέσσα) και Σέκερη, με αφήνετε ολομόναχο και όταν σας γράφω δεν έρχεσθε` ο Θεός είναι δίκαιος. Νίκη ή θάνατος υπέρ πίστεως και Πατρίδος», Επιστολή (αρ. 106) του Αλέξανδρου Υψηλάντης προς τον Εμ. Ξάνθον, στις 21 Φεβρουαρίου 1821 από το Κισνόβι (Βεσσαραβία – Μολδαβία), τρεις ημέρες πριν κηρύξει την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (Ιάσιο)!
Σύμπτωση; της μοίρας παιχνίδι; και ο Παπαφλέσσας τέσσερα χρόνια μετά «αφήνετε ολομόναχος», στο Μανιάκι! Όμως, «ο ατρόμητος αρχηγός (Παπαφλέσσας) αναπλήρωνε το μειονέκτημα των λίγων ανδρών του μπροστά στις χιλιάδες του τακτικού στρατού του Ιμπραήμ». Και ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει τι ακολούθησε μετά τη Μάχη στο Μανιάκι: «Εθαύμασε την ανδρεία των τεσσάρων αρχηγών και κατ’ εξοχήν του Δικαίου (Παπαφλέσσα) ο Ιβραήμης, ειπών όταν έφεραν την κεφαλήν ενώπιόν του: «αμαρτία να χαθή τοιούτος πολέμαρχος». (Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, τ. Γ΄ σελ. 209).
Και άλλη μια μαρτυρία από τον Υπασπιστή του Θ. Κολοκοτρώνη, Χρυσανθόπουλο Φώτιο (Φωτάκος), «… ο Πασάς διέταξε να τον σηκώσουν (Παπαφλέσσα) να του δέσουν το κεφάλι εις τον λαιμό, (είχε αποκεφαλιστεί) να πλύνωσι τα αίματα από τα γένια του και να τον επιστηρίξουν εις ένα ξύλο, ώστε να φαίνεται ότι ίσταται ορθός. Αφού έγιναν όλα αυτά ο νεκρός εφαίνετο ως να είναι ζωντανός. Τότε ο Ιμβραήμ εστάθη ακίνητος και άφωνος και τον παρατήρησε ολίγον, και έπειτα εγύρισε και είπε προς τους αξιωματικούς, οι οποίοι ήσαν ολόγυρα του` «τω όντι (πράγματι) αυτός ήτον ικανός και γενναίος άνθρωπος` και καλύτερον ήτον να επαθαίναμεν άλλην τόσην ζημίαν, αλλά να τον επιάναμεν ζωντανόν, διότι πολύ ήθελε μας χρησιμεύσει». («Βίος του Παπαφλέσσα», σελ. 53).
Λέγεται επίσης, ότι ο Ιμβραήμ θαύμασε και το κάλλος μαζί με τον ηρωισμό του Παπαφλέσσα και είπε: «..αν η Ελλάς έχει και άλλους πολλούς, ομοίους του Παπαφλέσσα και των συν αυτώ πεσόντων δυσκόλως θα υποτάξωμεν αυτήν».
Ο εν ενεργεία Υπουργός Εσωτερικών, (το Χαρτοφυλάκιο του υπουργείου της Αστυνομίας το άφησε λίγο πριν από τη Μάχη στο Μανιάκι), Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος (Παπα)Φλέσσας, με τον τρόπο αυτό και με τα λόγια αυτά «κρίθηκε» και «τιμήθηκε» από τον μεγάλο εχθρό του, τον Ιμπραήμ!
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, οι νίκες επειδή έχουν πολλούς πατεράδες, δημιουργούν πνεύμα αλαζονείας, φιλαυτίας και διχόνοιας, για τούτο και οι Δύο Φάσεις του Εμφύλιου Πολέμου, (1823/4 και 1824/5)! «Ο ένδοξος αυτός θάνατος απέπλυνε όλους τους ρύπους του ιδιωτικού και πολιτικού του βίου», παραδοχή και υπόκλιση στο μεγαλείο της Θυσίας του Παπαφλέσσα, από τον άσπονδο φίλο Κανέλλο Δεληγιάννη. Και πάλι, δίκαιος ή άδικος, αληθής ή όχι, ειλικρινής ή εμπαθής, μέγιστη σημασία έχει ότι, «ο ένδοξος αυτός θάνατος» ανάγκασε τους Αγωνιστές να προβληματιστούν και να κατανοήσουν ότι χρειάζεται άλλο πνεύμα, άλλο φρόνημα για να διαχειριστούν τις καταστροφές που προκαλούσε ο Ιμπραήμ. Ομόνοια και συστράτευση όλων για τη σωτηρία της Πατρίδας, όπως και έγινε. Και τούτο οφείλεται τα μέγιστα στον πυρφόρο της Επανάστασης που στο Μανιάκι έγινε Πυρόμορφος, ζωντανό πρότυπο αξιών και αρχών και ίνδαλμα ελευθερίας για τους σύγχρονούς του και για τις επόμενες γενιές!
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, εμείς, εν τέλει τι κρατάμε το δάσος ή το δέντρο; Τον Άγγελο (Άγιο) ή τον Δαίμονα; Φυσικά και μας απασχολούν οι «αμαρτίες», τα λάθη και είναι αναγκαίο να τα κρίνουμε με γνώση και με οξύ πνεύμα για να τα αποφεύγουμε και να γινόμαστε καλύτεροι! Αλλά και πάλι, προς Θεού, όχι με ιδεοληπτική εμπάθεια που οδηγεί μόνο στην κατάκριση ή στο ανέξοδο λιβάνισμα. Εμείς κρατάμε τα διαχρονικά διδάγματα της προσφοράς – θυσίας και της γενναιοψυχίας που χαρακτηρίζουν τον ξεχωριστό Άνθρωπο!
Όντας ο Παπαφλέσσας πραγματικά ελεύθερος, δηλαδή απαλλαγμένος από τη φιλαυτία, τον εγωισμό, θυσίασε «το εγώ, τον εαυτό του» χάριν του «εμείς και της ελευθερίας της πατρίδας». Και το Άγιος (Άγγελος). γιατί, Αγαπημένε μου Αναγνώστη δεν έχουμε δικαίωμα άλλης επιλογής, μετά τη Θυσία θέωσης, ως εικόνα του θεού, με την αθανασία της ψυχής μέσα από τη μεταμέλεια, τη συγχώρεση και πιο πολύ την έμπρακτη συγγνώμη, και την επιλογή του θανάτου που οδηγεί στην Ζωοφόρο Ελευθερία!
Κρατάμε, επίσης, και την γενναιοψυχία του Αρχιμανδρίτη που είναι και το ζητούμενο σήμερα στην πολιτική και κοινωνική ζωή μας. Γιατί την Ιστορία την γράφουν οι Λαοί με ομοψυχία και με Hγέτες γενναιόψυχους και λεοντόκαρδους! Άρα μικροψυχίες, ματαιοδοξίες και κενές αντεκδικήσεις δεν χωράνε! Μπροστά στον κίνδυνο να χαθεί η Πατρίδα από τον τυφώνα του Ιμπραήμ, ο Υπουργός Εσωτερικών Παπαφλέσσας δεν ζήτησε μόνο να αποφυλακιστεί ο Θ. Κολοκοτρώνης και οι άλλοι Οπλαρχηγοί Κ. Δεληγιάννη, Θ. Γρίβα,… αλλά και ζήτησε να τεθεί ο Θ. Κολοκοτρώνης επικεφαλής την εκστρατείας εναντίον του Ιμπραήμ για τη σωτηρία της Πατρίδας, αναγνωρίζοντας έμπρακτα την αρχηγική στρατιωτική αξιοσύνη του Γέρου του Μοριά και του μέχρι χθες «εχθρού» του, ελέω του Εμφύλιου Πολέμου!
Μετά την Αγιότητα του μεγαλείου της εκούσιας αυτοθυσίας του, που του δώρισε την Αθανασία με αντίδωρο τη ζωή του, ο Λαός μας, η δημοτική μας Μούσα τον τραγούδησε και τον τραγουδά ακόμα:
(Άσμα Δημοτικό).
……………………………………………….
Ακόμη λόγος έστεκε και συντυχιά κρατιέται
κι η Αραπιά τους έζωσε μια ’κοσαργιά χιλιάδες.
«Άειντε, παιδιά, να πιάσουμε ’στο Ερημομανιάκι».
Κι αρχίσανε τον πόλεμο απ’ την αυγή ως το βράδυ.
Μπραϊμης βάνει την φωνή, λέγει του παπά Φλέσα.
«Έβγα, Φλέσσα, προσκύνησε με ούλο σου το ασκέρι».
«Δεν σε φοβούμ’ Μπραήμ πασά, στο νου μου δεν σε βάνω
κι εμέ μεντάτι μόρχωνται οι Κολοτρωναίοι».
Και στα ταμπούρια πέσανε αυτοί οι Αραπάδες,
Ο Φλέσας βάνει μια φωνή και λέγει των στρατιωτών
«Τώρα παιδιά θα σας ιδώ αν είστε παληκάρια».
Και τα σπαθιά τραβήξανε και κάμνουν το γιουρούσι.
Μια μπαταριά του ρίξανε πικρά φαρμακωμένη!
Τον Φλέσσα τον εσκότωσαν μαζί με τον Κεφάλα.
Όσ’ είσθε φίλοι κλαύσετε και εσείς εχθροί χαρήτε.
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, λέγεται και έτσι είναι, ότι αυτοί που θυσιάζονται στην αντάρα – μάχη του πολέμου «πεθαίνουν» μια φορά. ενώ οι επιζώντες από τη μάχη του πολέμου «πεθαίνουν» κάθε μέρα! Έχουν «αβίωτο βίο».
«Ο δε Ξάνθος προσκληθείς επισήμως το 1837, παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ηξιώθη μεν αφ’ ενός της τιμής του Χρυσού Σταυρού των Ιπποτών του Σωτήρος, ….». Πολλές φορές, δυστυχώς. τιμάτε κάποιος για να ικανοποιηθεί η κενοδοξία και η ματαιοδοξία του Τιμητή ή όπως λέει και ο Ποιητής Γ. Σεφέρης:
«ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες,
καθένας κι ένα αξίωμα σαν το πουλί μες στο κλουβί του.
…………………………….
ή μοναχά κακές συνήθειες, δόλο και απάτη,
ή ακόμη και ιδιοτέλεια να καρπωθείς το αίμα των άλλων».
(Τελευταίος Σταθμός).
Και, για του λόγου το αληθές, συνεχίζει ο Ι. Φιλήμων, «…κατεδικάσθη (ο Ξάνθος) όμως αφ’ ετέρου εις την ελεεινοτέραν καταδίκη του επαίτου της Κυβερνήσεως και των συμπολιτών του, βιών εν μέσω των αγαθών της ελευθερίας της πατρίδος του, αβίωτον βίον».
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, ο Ι. Φιλήμων στο έργον του «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας» (1834), μετά από λαθεμένες πληροφορίες εμπάθειας και συκοφάντησης του Εμμ. Ξάνθου, και ο ίδιος, όμως, μικρόψυχος τον κατηγορεί για κακή διαχείριση των εσόδων της Φιλικής Εταιρείας. Και επειδή η ενασχόλησή μας αναφέρεται σε ανθρώπους με αδυναμίες και πάθη, και πάλιν, μέγιστη αξία έχει ότι ο Ι. Φιλήμων, από «μικρόψυχος» και «κατήγορος» (δαίμονας), (μετά από την απολογητική απάντηση του Ξάνθου το 1837), γίνεται γενναιόψυχος (Άγγελος!) στην Εφημερίδα «Ο Αιών», που εξέδιδε ο ίδιος, με Άρθρο του στις 19 Μαρτίου 1839 όχι μόνο αποκαθιστά την αλήθεια, αλλά στέκει και με συμπόνια στην εξαθλίωση του Ξάνθου!
«Ποίον δεν θέλει καταλάβει η δεινοτέρα λύπη, όταν ακούσει ότι ο Ξάνθος ζει στην Ελλάδα δι’ ελέους (με ελεημοσύνη)»; ….. και δίνει και ένα μήνυμα αλληλεγγύης, (διαχρονική αξία και ειδικά σήμερα επιτακτικά αναγκαία), θεωρώντας ότι η αδικία που γίνεται προς τον Ξάνθο και τον Σέκερη, δεν αφήνει αδιάφορους και «ερεθίζει τον γογγυσμό (αγανάκτηση και βαθύς πόνος) των συμπολιτών των» οι οποίοι εκλαμβάνουν την αδικία και ως προσωπική! Και προσβάλλει «πικρώς την ιεράν δικαιοσύνη, ήτις πρέπει να είναι ο μόνος μοχλός της Κυβερνήσεως μας». Και στα πλαίσια του «Κράτους Δικαίου» καλεί την Κυβέρνηση του Όθωνα να περιθάλψει τον Ξάνθο και τον Σέκερη «αναλόγως των θυσιών και αγώνων των».
Επιμύθιο: Η Σημαία (Φλάμπουρο) του Παπαφλέσσα φτιάχτηκε κατά την Άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821). Η Σημαία φτιάχτηκε από κομμάτι ρούχων, από τον Παπαφλέσσα το γαλάζιο και από τον Παναγιώτη Κεφάλα το λευκό (ο Σταυρός). Σημειολογικά η Σημαία του Παπαφλέσσα (Γαλάζια και Λευκός Σταυρός) ήταν και ο προπομπός – προσχέδιο (!) της Ελληνικής Γαλανόλευκης Σημαίας της Πατρίδας μας, όπως ορίστηκε στην Α’ Εθνοσυνέλευση που έγινε στην Πιάδα της Επιδαύρου, τον Δεκέμβριο 1821 και τον Ιανουάριο 1822.
Να σημειώσουμε ότι και άλλοι Αγωνιστές είχαν το γαλανό και το λευκό ως χρώματα και το Σταυρό στις Σημαίες (Φλάμπουρα) τους. Όπως και η «ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ ΠΑΤΡΗΣ ΚΥΠΡΟΥ», (λευκό πανί με γαλάζιο σταυρό στη μέση) των Κυπρίων Αγωνιστών που πήραν μέρος στην Επανάσταση του 1821. Η Σημαία φυλάγεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ελλάδας και εκτίθεται για να θυμίζει στους Επισκέπτες το Όνειρο – Πόθο των Τουρκοκρατούμενων Ελλήνων της Κύπρου για Απελευθέρωση και Ενσωμάτωση στον κορμό του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους!
Και, τέλος, πως τα φέρνει η μοίρα, ή η ευλογημένη ώρα, ο Παπαφλέσσας και ο Κεφάλας και πάλι αντάμα στον Αγώνα, θυσιάστηκαν στο Μανιάκι (20 Μαϊου 1825)!
(Ακολουθεί Γ΄ Μέρος).
*Φιλόλογος – Ιστορικός , Πρόεδρος της Ένωσης Κυπρίων Ν. Μαγνησίας
