Η «μικρο-διαχείρηση» είναι από τα πολλά θέματα που αντιμετωπίζει η παιδεία στην Ελλάδα. Και φυσικά, πώς είναι δυνατόν να μην συμβεί αυτό όταν σχεδόν όλες οι αρμοδιότητες οργάνωσης, λειτουργίας και διοίκησης είναι επικεντρωμένες στο υπουργείο. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το γεγονός ότι, για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν να ακούμε έναν υπουργό παιδείας να κάνει ομιλία στην Βουλή για την καθαριότητα ενός συγκεκριμένου σχολείου κάπου στην Ελλάδα. Το πρώτο που χρειάζεται η παιδεία είναι αποκέντρωση και ανακατανομή αρμοδιοτήτων περιφερειακά ανά νομό και από εκεί ανά Δήμο, με την ανάλογη φυσικά κατανομή πόρων. Ο ρόλος του υπουργείου πρέπει να είναι αποκλειστικά στρατηγικός και η δράση του υπουργού αμιγώς εκτελεστική και επιβλέπουσα ως προς αυτό. Ξεκινάμε λοιπόν από αυτό.
Επιπλέον, μιας και η παιδεία εν τέλει έχει ως σκοπό εκτός από την μόρφωση, επιμόρφωση και εκπαίδευση των πολιτών και του εργατικού και ερευνητικού δυναμικού, μία βασική ανάγκη του συστήματος αποτελεί ηοργάνωση, δημιουργία και περίληψη όλων των κλάδων και επαγγελμάτων από και σε ανάλογους οργανισμούς εποπτείας πιστοποίησης. Οι εθνικοί αυτοί οργανισμοί με την σειρά τους θα εντάσσονται στους αντίστοιχους διεθνείς. Έτσι, δεν θα διασφαλίζεται μόνο η συνεχής κατάρτιση και δια βίου μάθηση των μελών τους, αλλά και η κατάλληλη οργάνωση ανά επάγγελμα των απαραίτητωνεκπαιδευτικών στοιχείων του κάθε επαγγέλματος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης σε συμφωνία με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές.
Η Ελληνική Εταιρεία Ψυχολογίας π.χ., θα πρέπει να έχει λόγο για το τι διδάσκεται στα σχολεία, στα πανεπιστήμια και σε κάθε είδους εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανά την επικράτεια που άπτεται του επιστημονικού της πεδίου, και φυσικά να είναι αυτή που θα πιστοποιεί την εγκυρότητα των εκπαιδεύσεων και των πτυχίων πουδίνουν επαγγελματική δυνατότητα στους αποφοίτους, καθώς και την επαγγελματική πληρότητα των επαγγελματιών του χώρου. Δεν νοείται οι επιστήμονες κάθε πεδίου να είναι αμέτοχοι στην επαγγελματική κατάρτιση και το πλάνο εκπαίδευσης των επαγγελματιών του κλάδου τους. Τα επαγγέλματα και η εποπτεία τους πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένα με την εκπαίδευση των επαγγελματιών του κάθε χώρου.
Επίσης, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η δημόσια ανώτατη παιδεία. Δεν μας ενοχλεί να υπάρχει και ιδιωτική για αυτούς που την επιθυμούν, αλλά όχι εις βάρος της δωρεάν δημόσιας, την οποία θεωρούμε υπέρτατο και απαραίτητο αγαθό για όλους τους πολίτες. Ενισχυμένη δημόσια παιδεία όμως σημαίνει παράλληλα και αυτόνομη, αυτοδιοικούμενη, άμεσα συνδεδεμένη με έρευνα και με συνεχώς καταρτιζόμενο προσωπικό.Δεν είναι δυνατόν να συζητήσουμε για ελλείψεις υλικού και προσωπικού, εξίσου σημαντικά προβλήματα, αν δεν εμπιστευτούμε τις κατά τόπους περιφέρειες και τους Δήμους να διοικήσουν και να πάρουν λειτουργικές αποφάσεις αλλά και να αναλάβουν την ευθύνη αυτών.
Ούτε από το κράτος όμως μπορούμε να περιμένουμε τα πάντα, αλλά ούτε και από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούμε να περιμένουμε πολλά αν δεν τους δοθεί από το κράτος το ελεύθερο να αποφασίσουν , να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν, ελεγχόμενα πάντα από το κράτος, σχέδια και πολιτικές ανάπτυξης. Όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα πρέπει να έχουν την αυτονομία να κυνηγήσουν επενδύσεις και να τις εφαρμόσουν έτσι ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα των παροχών τους. Ο συναγωνισμός δεν θα πρέπει να υφίσταται μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αλλά μεταξύ πανεπιστημίων, μεταξύ γυμνασίων και ανά βαθμίδας ιδρυμάτων σχετικά με το ποιο προσφέρει την καλύτερη εκπαίδευση και παροχές, με την προϋπόθεση όμως ότι όλα λαμβάνουν τις ίδιες ευκαιρίες να το κάνουν.
Τέλος θα τολμήσω να πω δύο ακόμα πράγματα: πρώτον, ότι μόνο κάποιος άνθρωπος με βαθιά γνώση της εκπαίδευσης και αποδεδειγμένη ικανότητα διαχείρισης μέσα στο πλαίσιό της θα πρέπει , όσο δυνατόν, να εμπλέκεται, με την συμβολή των κατάλληλων συνεργατών και στην συνολική εποπτεία και διοίκηση αυτής στο αντίστοιχο υπουργείο. Δεύτερον, ότι πρέπει να συμβάλλουμε σταδιακά στην ανάπτυξη της ακαδημαϊκής έρευνας και την σύνδεσή της με την ανώτατη εκπαίδευση. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε με αξιώσεις να διεκδικήσουμε την επιστροφή, αλλά και να υποστηρίξουμε την απορρόφηση των δεκάδων χιλιάδων νέων επιστημόνων που έχουν απορροφήσει και αξιοποιούν άλλα κράτη και όχι η Ελλάδα. Και επειδή είμαι βέβαιος πώς δίκαια θα αναρωτιέστε πώς μπορούν να χρηματοδοτηθούν όλα αυτά, η απάντηση είναι πως δεν πρόκειται τόσο για ανάγκες διασφάλισης επιπλέον πόρων, αλλά περισσότερο για αλλαγή προτεραιοτήτων, οπτικής γωνίας και σχεδίου.
Καταλαβαίνω πως φυσικά και αυτές δεν είναι οι μόνες ανάγκες του εκπαιδευτικού μας συστήματος και σίγουρα υπάρχουν και άλλα, ίσως πιο πρακτικά και καθημερινά ζητήματα που χρήζουν προσοχής, αλλά αυτό που χρειάζεται πάνω από όλα η παιδεία μας είναι Δομικές Αλλαγές σαν και αυτές πάνω στις οποίες θα χτιστεί ένα σύστημα φιλικό προς τον πολίτη και την ίδια την εκπαίδευση. Αλλαγές που ξεπερνούν τα όρια του βραχυπρόθεσμου σχεδιασμού και της κοντόφθαλμης διανομής πόρων. Ένα σύστημα που θα λειτουργήσει σε βάθος χρόνου μακριά από μικροπολιτικές σκοπιμότητες και ανεξάρτητα από κόμματα και κυβερνήσεις. Ένα σύστημα που θα προκύψει από συνεργασία και διαβούλευση επιστημονικού προσωπικού, φορέων, και κράτους, αλλά προπάντων, μετά από διάλογο και με τον λαό.
Αυτό εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε δομικές αλλαγές. Για τέτοιες αλλαγές και τέτοια παιδεία θέλουμε να παλέψουμε.
*Επίκουρος Καθηγητής Ψυχολογίας (Roehampton University, University of Essex)
Ψυχοδυναμικός Ψυχοθεραπευτής
Υποψήφιος Βουλευτής Νομού Μαγνησίας ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ
Facebook: Απόστολος Γεώργιος Φούρναρης
