Άρθρο του Προέδρου της ΕΜΔΥΔΑΣ Μαγνησίας, Δημητρίου Χριστοδούλου, Χωροτάκτη Μηχανικού, Υποψήφιου Διδάκτορα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Η κατάσταση στις Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ) όλης της χώρας είναι τραγικές με συνέπεια να ακυρώνεται στην πράξη το έργο του πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας. Συγκεκριμένα Μεγάλες καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των πολεοδομικών υποθέσεων εντοπίζει η Ένωση Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτέρων Σχολών (ΕΜΔΥΔΑΣ) στη λειτουργία των Υπηρεσιών Δόμησης (ΥΔΟΜ) των Δήμων. Αυτό άλλωστε επισημαίνει και ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ), σύμφωνα με επιστολή που απέστειλε στους συναρμόδιους Υπουργούς Εσωτερικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Στο επίκεντρο των διαπιστώσεων και της κριτικής της ΕΜΔΥΔΑΣ βρίσκονται τα σημαντικά προβλήματα στις ΥΔΟΜ των Δήμων, που οργανώθηκαν στο πλαίσιο του «Καλλικράτη», καθώς και οι δυσλειτουργίες των ΥΔΟΜ των Δήμων που έχουν αναλάβει τη διοικητική υποστήριξη των όμορων Δήμων, οι οποίοι στερούνται ανάλογων υπηρεσιών, βάσει του άρθρου 95 του ν. 3852/2010.
Ο Συνήγορος επισημαίνει τις σημαντικές καθυστερήσεις διεκπεραίωσης των πολεοδομικών υποθέσεων, που οφείλονται στην ανεπιτυχή εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου, στην ελλιπή στελέχωση, και στις σοβαρές οργανωτικές δυσλειτουργίες των ΥΔΟΜ. Παράλληλα, τονίζει ότι το μοντέλο της διοικητικής υποστήριξης των Δήμων που στερούνται ΥΔΟΜ δεν λειτούργησε αποτελεσματικά, λόγω της οριακής στελέχωσης των μητροπολιτικών Δήμων που κλήθηκαν να τους υποστηρίξουν, δημιουργώντας ακραία προβλήματα κακοδιοίκησης που συνιστούν παραβίαση των αρχών της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης. Επιπλέον, υπογραμμίζει την εκκρεμότητα της εφαρμογής των διατάξεων για την αρμοδιότητα ελέγχου των κατασκευών και διενέργειας σχετικών αυτοψιών από τους ελεγκτές δόμησης, γεγονός που επιφέρει επιπλέον καθυστερήσεις και προβλήματα.
Νομοθετικές Ρυθμίσεις και Υποστελέχωση
Η κυβέρνηση, με τον ν. 4674/2020 (άρθρα 4 και 5), επέβαλε τη λήξη της διοικητικής υποστήριξης των Δήμων που στερούνταν ΥΔΟΜ από τους όμορους μητροπολιτικούς Δήμους και την ανάληψη αρμοδιοτήτων από όλους τους Δήμους, μέσω της ανάθεσης της υποβοήθησης των Τεχνικών Υπηρεσιών και των ΥΔΟΜ με προγραμματική σύμβαση στην «Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης» (ΕΕΤΑΑ), στους νεοσύστατους αναπτυξιακούς οργανισμούς ή/και στα Δίκτυα Δήμων. Με τον ν. 4735/2020, υποχρέωσε όλους τους Δήμους να συστήσουν και να λειτουργήσουν ΥΔΟΜ από την 1η Νοεμβρίου 2020, με βάση το μοντέλο των προγραμματικών συμβάσεων του ν. 4674/2020.
Ωστόσο, ο Συνήγορος, σε σχετική παρέμβασή του στη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης της Βουλής και με έγγραφό του προς τους συναρμόδιους Υπουργούς, επεσήμανε ότι πολλοί Δήμοι δεν θα μπορέσουν να στελεχώσουν άμεσα τις ΥΔΟΜ με το υφιστάμενο προσωπικό. Η μετέπειτα εμπειρία απέδειξε ότι οι προβλέψεις του Συνηγόρου επαληθεύτηκαν πλήρως, καθώς δεν υπήρξε επιτυχής εφαρμογή του μοντέλου σύστασης Αναπτυξιακών Οργανισμών και Δικτύων Δήμων για την υποβοήθηση των Δήμων στην άσκηση των αρμοδιοτήτων των ΥΔΟΜ με προγραμματική σύμβαση.
Πρόσθετες επιπλοκές προκάλεσε και ο πρόσφατος νόμος 5056/2023 για την «Αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού», σύμφωνα με τον οποίο καταργούνται αυτοδικαίως την 31η Δεκεμβρίου 2023 τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που συστήθηκαν από Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ βαθμού.
Αντίκτυπος στους Δήμους και τους Πολίτες
Στο πλαίσιο αυτό, ο Συνήγορος συνεχώς λαμβάνει έγγραφα από τις αρμόδιες υπηρεσίες των Δήμων που αναφέρουν αδυναμία ανταπόκρισης λόγω της υποστελέχωσής τους, καθώς και σχετικές διαμαρτυρίες από πολίτες. Ως αποτέλεσμα, παρατηρείται μεγάλος αριθμός εκκρεμών υποθέσεων και καθυστερήσεων, δημιουργώντας εντάσεις και συγκρούσεις με τους πολίτες, οι οποίοι συχνά αντιλαμβάνονται την καθυστέρηση ως εκ του πονηρού ενεργούμενη, ενώ οι υπάλληλοι γίνονται στόχοι φραστικών επιθέσεων και υποτιμητικών χαρακτηρισμών.
Ο Συνήγορος ζητά από τους συναρμόδιους Υπουργούς να αναζητήσουν ουσιαστική και οριστική λύση, με τη λήψη νομοθετικών και οργανωτικών πρωτοβουλιών, για να αρθούν οι σοβαρές διοικητικές δυσλειτουργίες των ΥΔΟΜ των Δήμων. Σύμφωνα με την ΕΜΔΥΔΑΣ, η υποστελέχωση των Δήμων από την κυβέρνηση αποσκοπεί στην ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών τους, οδηγώντας σε αδυναμία παροχής επαρκών υπηρεσιών στους πολίτες.
Η μετονομασία των Πολεοδομιών σε «Υπηρεσία Δόμησης» αποτέλεσε την πρώτη πράξη απαξίωσης, καθώς καταργώντας τον όρο “πολεοδομία”, που περιλαμβάνει τη λέξη “πόλη”, περιορίζεται το νόημα και η αποστολή τους αποκλειστικά στη δόμηση. Αυτή η αλλαγή υποτιμά και αποσιωπά τις απαραίτητες ενέργειες για την υλοποίηση του σχεδιασμού μιας πόλης, τις πιθανές τροποποιήσεις του σχεδίου, καθώς και τον σχεδιασμό μελλοντικών επεκτάσεων, επιλέγοντας τα κατάλληλα κριτήρια. Η συνεχής απαξίωση συνεχίζεται με την απροθυμία της κυβέρνησης να στελεχώσει επαρκώς τις ΥΔΟΜ των Δήμων, ενώ οι σχετικές νομοθετήσεις έχουν οδηγήσει σε μεγάλες καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των πολεοδομικών υποθέσεων, προκαλώντας ταλαιπωρία στους πολίτες και στους εργαζόμενους, εμπόδια στην οικονομική δραστηριότητα και επιβάρυνση του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος της χώρας. Το μοντέλο ανάθεσης της υποβοήθησης των Τεχνικών Υπηρεσιών και των ΥΔΟΜ με προγραμματική σύμβαση αποδεικνύεται ανεπαρκές, ενώ πολλές φορές το ΣΤΕ έχει κρίνει τέτοιες αναθέσεις παράνομες.
