Στην αύξηση κατά 50% του χρηματικού ορίου των απευθείας αναθέσεων προμηθειών με ακόμα μεγαλύτερη διεύρυνση του ορίου στις περιπτώσεις δημοσίων έργων προχωρά η κυβέρνηση με το σχέδιο για τις δημόσιες συμβάσεις, το οποίο αναρτήθηκε σε δημόσια διαβούλευση έως τις 7 Δεκεμβρίου από το υπουργείο Ανάπτυξης.
Ειδικότερα, με το άρθρο 50 αυξάνεται από τις 20.000 στις 30.000 ευρώ το χρηματικό όριο για τις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών ενώ φτάνει έως και τις 60.000 ευρώ για τις συμβάσεις έργων. Στην έκθεση συνεπειών του σχεδίου νόμου, η αύξηση του ορίου αποδίδεται στην «απλοποίηση της διαδικασίας για συμβάσεις μικρής αξίας μέχρι του ποσού των 30.000 ευρώ και μείωση του διοικητικού βάρους τόσο για τις αναθέτουσες αρχές όσο και τους οικονομικούς φορείς μέσω της χρονικής σύντμησης των σχετικών διαδικασιών».
Ωστόσο η κατά 50% αναθεώρηση του χρηματικού ορίου προς τα πάνω αναμένεται να οδηγήσει σε πολλαπλασιασμό των απευθείας αναθέσεων και μάλιστα σε μία περίοδο, η οποία λόγω της πανδημίας του κορονοϊού εμφανίζει αυξημένες ανάγκες προμηθειών. Στο ίδιο άρθρο προτείνεται η προηγούμενη από την ανάθεση της σύμβασης δημοσίευση της σχετικής πρόσκλησης η οποία δεν λάμβανε χώρα με τις υφιστάμενες διατάξεις.
Επιπλέον και ενώ τα όρια αυξάνονται, προτείνεται και η κατάργηση των προβλεπόμενων ενστάσεων και ενδικοφανών προσφυγών για διαδικασίες απευθείας ανάθεσης με προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια προκειμένου αυτές να ολοκληρώνονται ταχύτερα.
«Αυξημένη ευελιξία και ταχύτατες διαδικασίες» προβλέπονται για τις περιπτώσεις ανάθεσης συμβάσεων «ήσσονος σημασίας», και αξίας έως 2.500 ευρώ, για τις οποίες προτείνεται να αρκεί απλά η εξόφληση του σχετικού φορολογικού παραστατικού. Οι εν λόγω συμβάσεις μάλιστα θα εξαιρούνται και από την υποχρέωση ανάρτησης στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ), καθώς όπως αναφέρεται στην ανάλυση των συνεπειών σ΄αυτό «θα αναρτώνται υποχρεωτικά δεδομένα και στοιχεία συμβάσεων αξίας άνω των 2.500 ευρώ ώστε το κατώτερο όριο, για το οποίο οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να αναρτήσουν τα σχετικά στοιχεία στο ΚΗΜΔΗΣ, να συμπίπτει με τα χρηματικά όρια των δημοσίων συμβάσεων ήσσονος αξίας, για τις οποίες εισάγονται διαδικαστικές ευελιξίες. Οι συμβάσεις που θα εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου αυτού θα καθορίζονται, πλέον, με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υποδομών και Μεταφορών και του καθ’ ύλην συναρμόδιου Υπουργού».
Επιπλέον, ορίζεται ότι οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφεύγουν στα Συστήματα Ηλεκτρονικών Καταλόγων ((e – marketplace) για την ανάθεση συμβάσεων εφόσον η αξία των συμβάσεων που ανατίθενται απευθείας μέσω αυτών δεν υπερβαίνει ετησίως το ποσό των 40.000 ευρώ, ανά είδος αγαθού ή υπηρεσίας.
Παράλληλα, προβλέπεται η δυνατότητα ανάθεσης δημόσιας σύμβασης ενεργειών τεχνικής βοήθειας, που ανατίθεται στο πλαίσιο εκτέλεσης συγχρηματοδοτούμενων έργων, μέχρι του ποσού των 60.000 ευρώ (από 40.000 που ήταν έως τώρα) κατόπιν προηγούμενης πρόσκλησης τριών τουλάχιστον, εγγεγραμμένων σε αντίστοιχο μητρώο, οικονομικών φορέων. Η αναθέτουσα αρχή δεσμεύεται να απευθύνει σχετική πρόσκληση τουλάχιστον σε τρεις οικονομικούς φορείς αντί για έναν, οι οποίοι επιλέγονται μεταξύ των εγγεγραμμένων σε κατάλογο προμηθευτών ή/και παρόχων υπηρεσιών που καταρτίζεται και τηρείται για το σκοπό εκτέλεσης ενεργειών τεχνικής βοήθειας.
Το ύψος της απευθείας ανάθεσης μάλιστα μπορεί να φτάσει και το ποσό των 100.000 ευρώ (από 60.000 που ήταν έως τώρα) με αιτιολογημένη απόφαση του αρμοδίου οργάνου του υπουργείου, της Περιφέρειας ή του νομικού προσώπου όπου υπάγεται η υπηρεσία που εκτελεί ενέργειες τεχνικής βοήθειας κατόπιν πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Η πρόσκληση απευθύνεται γενικά προς όλους τους οικονομικούς φορείς, οι οποίοι είναι εγγεγραμμένοι σε κατάλογο προμηθευτών και παρόχων υπηρεσιών και ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του αντικειμένου της σύμβασης.
Σε άλλο άρθρο του προτεινόμενου σχεδίου νόμου ορίζεται βέβαια ότι η πρόσκληση υποβολής προσφοράς ειδικά σε συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών με εκτιμώμενη αξία άνω του ορίου των 2.500 ευρώ, δύναται να απευθύνεται και σε έναν μόνο οικονομικό φορέα και αναρτάται στο ΚΗΜΔΗΣ τουλάχιστον πέντε εργάσιμες ημέρες πριν την κοινοποίηση της απόφασης ανάθεσης κι επιπλέον ότι δεν λαμβάνονται υπόψη προσφορές οικονομικών φορέων που δεν προσκλήθηκαν να υποβάλουν προσφορά. Η ανάρτηση της σχετικής πρόσκλησης προτείνεται με γνώμονα την ενίσχυση της διαφάνειας της διαδικασίας, της ίσης μεταχείρισης των οικονομικών φορέων και του ελέγχου των αναθετουσών αρχών, όπως τονίζεται. «Ωστόσο, προκειμένου να αποφευχθούν περιπτώσεις υποβολής πληθώρας προσφορών μετά από την ανάρτηση της σχετικής πρόσκλησης, γεγονός που θα ακύρωνε επί της ουσίας την ευελιξία της διαδικασίας της απευθείας ανάθεσης, οι εν λόγω τυχόν υποβληθείσες προσφορές από μη προσκεκλημένους οικονομικούς φορείς δεν λαμβάνονται υπόψη».
Με άλλη διάταξη προβλέπεται η κατάργηση της διαδικασίας του συνοπτικού διαγωνισμού (έγχαρτος ανοικτός διαγωνισμός), ο οποίος – όπως αναφέρεται – συνήθως δεν διενεργείται με ηλεκτρονικά μέσα, δημιουργώντας πρόσθετο διοικητικό βάρος για τις αναθέτουσες αρχές και τους οικονομικούς φορείς. Οι σχετικές διαδικασίες θα πραγματοποιούνται, με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και ιδίως από την ανοικτή διαδικασία με χρήση εργαλείων e-procurement (ΕΣΗΔΗΣ) σε συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των 30.000 ευρώ.
Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, μπορούν να ανατεθούν από κάθε αναθέτουσα αρχή κατ’ έτος, μία ή περισσότερες συμβάσεις, συνολικού προϋπολογισμού μέχρι ποσοστού 10% των πιστώσεων της αναθέτουσας αρχής κατ΄ έτος, για ανάθεση συμβάσεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών επιστημονικών υπηρεσιών, αντίστοιχα.
Τι προβλέπει το νομοσχέδιο
Στο νομοσχέδιο των 175 άρθρων και των 256 σελίδων προβλέπεται επίσης:
- Ενίσχυση του συστήματος μελέτη – κατασκευή, ώστε να μπορεί να εκκινεί η διαδικασία δημοπράτησης των έργων αμεσότερα απ’ ό,τι ισχύει σήμερα, παράλληλα με την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την ανακήρυξη αναδόχου, υπό τον όρο οι εγκριθέντες περιβαλλοντικοί όροι να μην μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου. Βασική αρχή του συγκεκριμένου τρόπου ανάθεσης αποτελεί η μετατόπιση της ευθύνης των μελετών στον Ανάδοχο. Επιπλέον θα επιτρέπεται η εκκίνηση της διαδικασίας ανάθεσης με την κήρυξη της απαλλοτρίωσης και την ύπαρξη Έκθεσης Εκτίμησης, με στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών στα μεγάλα δημόσια έργα.
- Η δημοπράτηση έργων ειδικής σημασίας για την οικονομία της χώρας, έργων δηλαδή που είναι ενταγμένα στο άρθρο 7Α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων, θα μπορεί να ξεκινήσει γρηγορότερα απ’ ό, τι ίσχυε έως και σήμερα. Στα μεγάλα έργα προβλέπεται, επίσης, η εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν στις ιδιωτικές επενδύσεις για την ταχύτερη δημοπράτησή τους.
- Αντιμετώπιση των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών στις συμβάσεις έργων, μελετών που είχαν σαν αποτέλεσμα τη δυσκολία ολοκλήρωσής τους. Στο εξής θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από τον μέσο όρο της έκπτωσης του συνόλου των προσφορών που υποβλήθηκαν. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στο σχέδιο νόμου «η αναθέτουσα αρχή δύναται να κρίνει ότι ως ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές τεκμαίρονται και προσφορές με μικρότερη ή καθόλου απόκλιση από το ως άνω όριο». Σε κάθε περίπτωση η αιτιολόγηση θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και τμήμα της σύμβασης ανάθεσης, που δεν μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη την διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης. Ταυτόχρονα η εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογίζεται πλέον επί του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έργου και όχι επί της τελικής αξίας της σύμβασης.
- Θεσμοθετείται η ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών, δηλαδή η δυνατότητα να μπορεί να ασκηθεί επίβλεψη εκτός από την Υπηρεσία και από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα (φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων), ο οποίος θα διαθέτει τις αναγκαίες εξειδικευμένες γνώσεις. Ιδιαίτερα για τις μελέτες θα μπορούν να προσλαμβάνονται ιδιώτες εξειδικευμένοι μηχανικοί (checkers) στο στάδιο της παραλαβής.
- Το σύστημα παρακολούθησης των έργων μετατρέπεται σε δηλωτικό, από ελεγκτικό όπως ισχύει σήμερα. Σκοπός είναι να διευκολύνονται οι επιμετρήσεις και οι λογαριασμοί του έργου. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία απαλλάσσεται από υποχρεώσεις, στις οποίες δεν μπορούσε να ανταποκριθεί με αποτέλεσμα να προκύπτουν δυσμενή αποτελέσματα για το Δημόσιο, λόγω αυτοδίκαιων εγκρίσεων. Η υποβολή των επιμετρήσεων από τον ανάδοχο γίνεται πλέον κανόνας και συνοδεύεται με αυξημένη ευθύνη ως προς την αλήθεια αυτών, με στόχο να επιταχυνθεί η πληρωμή των λογαριασμών.
- Θεσμοθετείται για έργα προϋπολογισμού άνω των δέκα εκ ευρώ, η δυνατότητα διαιτητικής επίλυσης κάθε διαφοράς που προκύπτει σχετικά με την εφαρμογή, την ερμηνεία ή το κύρος της Σύμβασης. Για έργα κατώτερου προϋπολογισμού, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου.
- Προωθείται ο εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση διαδικασιών. Ειδικότερα, καθιερώνεται η υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου του έργου, σε ελεύθερο λογισμικό ευρείας χρήσης. Το ηλεκτρονικό ημερολόγιο αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και στον επιβλέποντα του έργου, με στόχο την επιτάχυνση ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων στο έργο και την επίλυση οιωνδήποτε διαφωνιών χωρίς χρονικές καθυστερήσεις.
- Καταπολεμούνται οι καθυστερήσεις στις παραδόσεις των έργων αφού στις διακηρύξεις για έργα άνω του ορίου της Οδηγίας γίνεται υποχρεωτική πρόβλεψη κινήτρου – πριμ πρόσθετης αμοιβής ίσης έως 5% της συμβατικής δαπάνης για παράδοση έργων νωρίτερα από τη συμβατική προθεσμία, τουλάχιστον κατά 10% του αρχικού χρονοδιαγράμματος. Ταυτόχρονα δίνεται βάρος και στην ποιοτικότερη υλοποίηση των μελετών και των έργων, αφού καθιερώνεται πλέον αυτοδίκαιη λύση της σύμβασης μετά την πάροδο 24 μηνών από τη λήξη του συμβατικού χρόνου για συμβάσεις μελετών και αυξάνεται ο χρόνος υποχρεωτικής εγγύησης στα πέντε έτη για τα έργα.
- Καταργούνται οι κληρώσεις για την ανάδειξη των επιτροπών, που επέφεραν υπερβολικές καθυστερήσεις στην διεξαγωγή των διαγωνισμών. Την ίδια στιγμή, καθίσταται υποχρεωτική η ανάρτηση της μελέτης του έργου πριν την προκήρυξή του, ώστε οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό να μπορούν να διαμορφώνουν πληρέστερη εικόνα του έργου διερευνώντας εάν μπορούν να συμμετάσχουν ή όχι.
- Καταργείται η υποχρέωση ετήσιας κατάρτισης καταλόγου για την δυνατότητα απευθείας ανάθεσης μελετών, προμηθειών και έργων, κάτι που ήταν πάγιο αίτημα των φορέων ΟΤΑ ώστε να διαχειρίζονται ακόμα και δαπάνες μικρών συμβάσεων.
- Προχωρά η ίδρυση Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών και η παραλαβή του έργου σε ένα μόνο στάδιο.
