Περισσότερες από 2.000 ηλικιωμένες μηνύουν την κυβέρνηση της Ελβετίας για αδράνεια απέναντι σε αυτό που αποκαλούν κλιματικό lockdown ύστερα από του παρατεταμένους καύσωνες του τελευταίου καλοκαιριού.
Το περασμένο καλοκαίρι ενώ δεκάδες συνταξιούχοι της Ελβετίας αγωνίζονταν στις Άλπεις για να σώσουν τους παγετώνες που λιώνουν με γοργούς ρυθμούς, η 85χρονη Μαρί-Ιβ Βολκόφ ήταν αντίθετα καθηλωμένη στο μικρό της διαμέρισμα στη Γενεύη λόγω καύσωνα παρακολουθώντας τηλεοπτικά προγράμματα.
Η απόγνωσή της απέναντι στο «κλιματικό λοκντάουν», όπως το αποκαλεί, είναι ένα από τα κίνητρα που είχε για να στραφεί δικαστικά εναντίον της ελβετικής κυβέρνησης μαζί με πάνω από 2.000 άλλες ηλικιωμένες γυναίκες στην πρώτη προσφυγή εναντίον χώρας για κλιματική αδράνεια που έφθασε αυτή την εβδομάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ).
Η προσφυγή της, την οποία αναμένεται να ακολουθήσουν δύο ακόμη αυτή την εβδομάδα, μπορεί να οδηγήσει σε απόφαση για την μείωση των εκπομπών αερίων που θερμοκηπίου μεγαλύτερη και από αυτή που προβλέπεται από τις Συμφωνίες του Παρισιού του 2005, γεγονός που θα αποτελέσει δεδικασμένο.
Οι τρεις καύσωνες που έπληξαν την Ελβετία το 2022 υποχρέωσαν την Βολκόφ να μείνει κλεισμένη μέσα στο σπίτι της επί 11 εβδομάδες με σύντομες μόνο εξόδους που, όπως λέει, ήταν χειρότερες από την περίοδο της COVID-19 και επιπλέον συνιστούν παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της.
Οι καύσωνες και καρδιακή πάθηση
«Χρειάστηκε να περιορίσω υπερβολικά τις δραστηριότητές μου, να περιμένω, με κατεβασμένα τα παντζούρια και το κλιματιστικό να δουλεύει (ντροπή για έναν οικολόγο!) μέχρι να περάσουν οι καύσωνες και να μου επιτραπεί να επιστρέψω στην κανονική ζωή», έγραψε σε επιστολή της προς τους φίλους της ακτιβιστές με τίτλο «Μια μικρή ιστορία από το κλιματικό λοκντάουν», την οποία έδειξε και στο Reuters.
Η Βολκόφ, η οποία εργαζόταν ως εθελόντρια και κοινωνική λειτουργός και της αρέσει το Τάι Τσι, το θέατρο και το κολύμπι στη λίμνη της Γενεύης, λέει ότι ο εγκλεισμός της ήταν απαραίτητος εξαιτίας της καρδιακής της πάθησης.
Το ιατρικό της αρχείο, που αποτελεί τη βάση της προσφυγής της και το οποίο εξέτασε κατ’ αποκλειστικότητα το Reuters, δείχνει ότι πάσχει από καρδιακή αρρυθμία που επιδεινώνεται με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες και την υποχρεώνει να διπλασιάζει την φαρμακευτική αγωγή της και να παραμένει ξαπλωμένη.
Προτού αγοράσει κλιματιστικό το 2019, η Βολκόφ υποστηρίζει ότι περιφερόταν γύρω από το κρεβάτι της από τον φόβο μη λιποθυμήσει. «Αγωνίζομαι για τη ζωή μου και για την ποιότητα της ζωής μου. Γιατί; Γιατί μόνο χειρότερα θα γίνει αν η κυβέρνηση παραμείνει έτσι αδρανής, δεν θα λυθεί από μόνο του», λέει χαρακτηρίζοντας επαίσχυντη την έως τώρα στάση της Ελβετίας.
Κάποιες από τις άλλες γυναίκες που έχουν προσφύγει για το ίδιο θέμα περιέγραψαν ότι τους κόβεται η ανάσα, έχουν ναυτία, ακόμη και λιποθυμικά επεισόδια στη διάρκεια του καύσωνα που γίνεται όλο και συχνότερο φαινόμενο εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Μια από αυτές είπε στο Reuters ότι ένιωθε πως «θα λιώσει» όταν περπατούσε στον δρόμο σε μια ζεστή ημέρα, ενώ άλλες έβρισκαν καταφύγιο στο κελάρι του σπιτιού τους.
Αργή πολιτική αντίδραση, ισχυρά λόμπι
Οι μέχρι σήμερα πολιτικές της Ελβετίας χαρακτηρίζονται «ανεπαρκείς» από το Climate Action Tracker, μια ιστοσελίδα που καταγράφει τις ενέργειες των χωρών ως προς την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η Βέρνη είχε σκιαγραφήσει ένα σχέδιο για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών το 2021 αλλά οι ψηφοφόροι το απέρριψαν ως πολύ δύσκολο.
Η ελβετική κυβέρνηση αρνήθηκε να σχολιάσει την υπόθεση. Δήλωσε στο δικαστήριο ότι η αλλαγή στις ζωές των γυναικών σε συνθήκες καύσωνα, όπως είναι η παραμονή στο σπίτι, είναι «αρκετά συχνή» και ότι όλοι επηρεάζονται, περιλαμβανομένων των ζώων και των φυτών.
Σε γενικές γραμμές, η Ελβετία υποστήριξε ότι αναγνωρίζει πως η κλιματική αλλαγή συνιστά πρόβλημα για τη χώρα όπου αυξάνονται οι θερμοκρασίες με σχεδόν δύο φορές τον παγκόσμιο ρυθμό. Αλλά είπε ότι η λύση πρέπει να αναζητηθεί μέσα στο σπίτι.
Η Αν Μαρέ, συμπρόεδρος της ένωσης Ηλικιωμένες Γυναίκες για την Προστασία του Κλίματος, η οποία μαζί με την Βολκόφ έχει στραφεί εναντίον της κυβέρνησης, είπε στο Reuters ότι ως πρώην πολιτικός αποφάσισε να ακολουθήσει τον νομικό δρόμο.
«Στην πολιτική τα πράγματα κινούνται πολύ αργά. Οι προτάσεις πηγαίνουν από το ένα Σώμα στο άλλο και τα λόμπι είναι πολύ ισχυρά», εξηγεί.
Ένας πατέρας, από απόγνωση, έκανε απεργία πείνας έξω από το κοινοβούλιο, ενώ άλλοι ακτιβιστές για το κλίμα πραγματοποίησαν ειρηνικές διαμαρτυρίες.
Οι παρατηρητές αναγνωρίζουν ότι θα είναι δύσκολο να αποδειχτεί ότι μια γυναίκα υποφέρει εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και όχι για άλλο λόγο. Δύο φορές τα τοπικά δικαστήρια έχουν απορρίψει τα επιχειρήματά τους στη διάρκεια του εξαετούς νομικού αγώνα τους.
Το Στρασβούργο θα εξετάσει την υπόθεση με την διαδικασία του fast-track, που σημαίνει ότι οι δικαστές θα βγάλουν απόφαση μέσα σε ένα χρόνο αντί για τρία που είναι σύνηθες.
Αλλά εξαιτίας του προχωρημένου της ηλικίας των Ελβετίδων (73 κατά μέσο όρο) δεκάδες από αυτές έχουν ήδη πεθάνει.
«Μπορώ να μη βρίσκομαι πλέον στη ζωή όταν εκδοθεί η απόσταση, αλλά τουλάχιστον έκανα ό,τι μπορούσα», καταλήγει η Βολκόφ.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) θα εξετάσει την Τετάρτη μια ακόμη προσφυγή – εκτός από εκείνη της Ελβετίας: πρώην δήμαρχος γαλλικής πόλης που απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας έχει προσφύγει εναντίον του Παρισιού.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που το ΕΔΑΔ εξετάζει υποθέσεις που αφορούν τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, την ώρα που αυξάνονται οι προσφυγές στην Ευρώπη με στόχο να αναγκαστούν τα κράτη να δράσουν για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή.
Το 2019 το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας είχε ζητήσει από την κυβέρνηση να μειώσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 25% ως το 2020, έπειτα από προσφυγή οικολογικής οργάνωσης.
Στα τέλη του 2021 το γαλλικό κράτος είχε καταδικαστεί από δικαστήριο του Παρισιού μετά την προσφυγή τεσσάρων μη κυβερνητικών οργανώσεων, τις οποίες στήριζαν με αίτησή τους περισσότεροι από 2,3 εκατ. πολίτες.
Το ΕΔΑΔ θα εξετάσει μετά το καλοκαίρι και μια άλλη υπόθεση, μετά την προσφυγή νεαρών Πορτογάλων εναντίον της χώρας τους αλλά και 32 άλλων χωρών για την αδράνειά τους μπροστά στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
