Η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν είναι προϊόν μόνο του 20ού αιώνα, αποκαλύπτουν χημικές αναλύσεις σε παγετώνα των περουβιανών Άνδεων. Ήδη από την Εποχή του Χαλκού, οι αυτόχθονες κάτοικοι της Αμερικής μόλυναν τον αέρα με βαρέα μέταλλα. H κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την άφιξη των ευρωπαίων κατακτητών και κορυφώθηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, τον 20ό αιώνα.
Ερευνητές στις ΗΠΑ και τη Δανία εξέτασαν δείγματα πάγου από τον παγετώνα του Κελκάγια στις περουβιανές Άνδεις, ο οποίος βρίσκεται σε υψόμετρο 5.500 μέτρων. Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από βροχερές και ξηρές περιόδους που αφήνουν τα ίχνη τους στους πάγους: τα στρώματα κατάλευκου πάγου που δημιουργήθηκαν κατά τις υγρές περιόδους εναλλάσσονται με στρώματα «βρόμικου» πάγου λόγω της σκόνης που φέρνουν οι άνυδροι μήνες.
Μέσα σε αυτά τα στρώματα, οι ερευνητές βρήκαν παγιδευμένα σωματίδια που δείχνουν την κατάσταση της ατμόσφαιρας στην πορεία του χρόνου.
Σωματίδια μολύβδου, ενός τοξικού βαρέος μετάλλου, άρχισαν να πέφτουν στον παγετώνα τον 15ο αιώνα μετά Χριστόν, αναφέρει η ερευνητική ομάδα στην ανοιχτή επιθεώρηση PNAS.
Το εύρημα αυτό βρίσκεται σε συμφωνία με προηγούμενες αρχαιολογικές μελέτες, οι οποίες είχαν δείξει ότι οι Ίνκας έμαθαν να εξορύσσουν και να κατεργάζονται τον χαλκό και τον άργυρο τον 15ο αιώνα. Το μετάλλευμα όμως περιέχει συχνά και μόλυβδο, ο οποίος απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα όταν το μετάλλευμα λιώσει στο χυτήριο.
Οι ερευνητές χαρακτηρίζουν «αμελητέα» την επίπτωση της μεταλλουργίας των Ίνκα στην ατμόσφαιρα.
Η ρύπανση πραγματικά εκτινάχθηκε σε νέα επίπεδα τον 16ο αιώνα με την άφιξη των ισπανών Κονκισταδόρ. Πηγή του κακού ήταν πιθανότατα το ορυχείο του Ποτόσι στη Βολιβία, το οποίο εκμεταλλευόταν το μεγαλύτερο κοίτασμα αργύρου στον κόσμο καθ΄όλη τη διάρκεια της αποικιακής περιόδου.
Από το 1450 έως το 1900 μΧ, τα επίπεδα μολύβδου στον παγετώνα του Κελκάγια τριπλασιάστηκαν και τα επίπεδα του μετάλλου αντιμονίου αυξήθηκαν κατά 3,5 φορές, αναφέρουν οι ερευνητές.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση υποχώρησε ελαφρώς τον 19ο αιώνα, πιθανότατα λόγω των πολέμων που μείωσαν την εξορυκτική δραστηριότητα στη Νότιο Αμερική. Εκτινάχθηκε όμως σε πρωτοφανή επίπεδα των 20ό αιώνα, όταν νέα ορυχεία χαλκού και μολυβδαίνιου ήρθαν να προστεθούν στις ατμομηχανές που έκαιγαν κάρβουνο και τα αυτοκίνητα που κινούνταν με βενζίνη που περιείχε μόλυβδο.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα της ανάλυσης δείχνουν ότι το λεγόμενο Ανθρωπόκαινο, μια προτεινόμενη γεωλογική εποχή που χαρακτηρίζεται από τις ανθρωπογενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον, ξεκίνησε πριν από τη βιομηχανική επανάσταση.
Ειδικά για την περίπτωση της Νοτίου Αμερικής, λέει η ερευνητική ομάδα, το Ανθρωπόκαινο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι άρχισε 240 χρόνια νωρίτερα από την επίσημη έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης, όταν άνοιξε το γιγαντιαίο ορυχείο του Ποτόσι.
Η αλήθεια πάντως είναι ότι οι ρύποι που καταγράφει η νέα μελέτη δεν είναι οι αρχαιότεροι που έχουν βρεθεί. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science το 1994, οι παγετώνες της Γροιλανδίας περιέχουν σωματίδια μετάλλου από τα ορυχεία της αρχαίας Ελλάδας και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
