Άνοιξε προχθές και θα παραμείνει ανοικτή έως τις 7 Μαΐου η εξαιρετικού ενδιαφέροντος έκθεση στο Μουσείο Πόλης «Ο φωτογράφος Στέφανος Στουρνάρας στη συλλογή του Νίκου Μαστρογιάννη», με την οργάνωση της Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του ΔΟΕΠΑΠ – ΔΗΠΕΘΕ του Δήμου Βόλου, ενταγμένη στον κύκλο παρουσίασης ντόπιων συλλεκτών. Πρόκειται για μια πλούσια έκθεση με πρωτότυπα έργα του Στέφανου Στουρνάρα, όπως φωτογραφίες, καρτποστάλ ασπρόμαυρα και χρωμολιθόγραφα, διαφημίσεις, έντυπα, πορτρέτα ζωγραφικής και άλλα σπάνια ντοκουμέντα, δηλωτικά της τέχνης του. Τα εκθέματα ανήκουν στη συλλογή του γνωστού Λεχωνίτη ερευνητή, Νίκου Μαστρογιάννη. Ο φίλος Νίκος, γνωστός για το πάθος του, μαζεύει πάνω από τριάντα χρόνια έργα του πρωτοπόρου φωτογράφου, ο οποίος μοιράζεται τη «δόξα» της περίφημης εποχής του Μεσοπολέμου, που άνθισε τότε στον Βόλο η πρωτόγνωρη εικαστική κίνηση και ζωή, που διατηρήθηκε όσο διάστημα παρέμειναν οι απαραίτητες προϋποθέσεις στην πόλη, συμβάλλοντας στην πολιτιστική της ακμή.
Ο Στουρνάρας (1867-1928), Ζαγοριανός στην καταγωγή, ανήκει στον πυρήνα των ντόπιων καλλιτεχνών. Θεωρείται ο παλιότερος Θεσσαλός ζωγράφος που αποφοίτησε από την Σχολή Καλών Τεχνών, με δάσκαλο στη ζωγραφική τον Ν. Λύτρα και στην χαρακτική τον Α. Λ. Ροβέρτο. Στη διάρκεια των σπουδών του έμαθε την τεχνική της φωτογραφίας, μελετώντας γαλλική βιβλιογραφία και ασκούμενος κοντά σε Αθηναίους ζωγράφους. Έξοχο ταλέντο, δούλεψε για λίγο στην Αθήνα και αργότερα (1889) εγκαταστάθηκε στο Βόλο. Ασχολήθηκε με την κοσμική και θρησκευτική ζωγραφική. Το 1892 άνοιξε εργαστήριο καλλιτεχνικής φωτογραφίας, στο οποίο φωτογράφιζε και ζωγράφιζε προσωπογραφίες και εικόνες.
Η πρώτη γνωριμία των Βολιωτών με ζωγράφο και καλλιτέχνη φωτογράφο εκ του σύνεγγυς γίνεται στο εργαστήριο του Στουρνάρα, γεγονός που δίνει άλλη αίσθηση στη στερημένη, από καλλιτεχνική δραστηριότητα, ζωή τους. Η πρώτη είδηση στον τοπικό Τύπο, που αφορούσε στην καλλιτεχνική του δραστηριότητα σημειώνει: «Ζωγραφίζονται προσωπογραφίαι εξ’ εικόνων καθώς και εκ του φυσικού, τοπιογραφίαι, θαλασσογραφίαι, εικόνες αγίων βυζαντινού ρυθμού….». Αμέσως μετά, νέες δημοσιεύσεις προτρέπουν το κοινό να επισκεφθεί το φωτογραφείο του και να θαυμάσει το έργο του.
Γνήσια καλλιτεχνική φυσιογνωμία έθεσε ως σκοπό της ζωής του, όπως έγραψε ο Θ. Βινικίου, να απαθανατίσει «τα ωραία τοπία της πατρίδος του, της Θεσσαλίας, τη ζωή της, με όλες τις εκδήλωσές της και τους τρόπους τους. Το επί της οδού Ερμού του Βόλου ατελιέ του είνε η αράχνη, όπου υφαίνεται ο πέπλος ο λεπτός με τον οποίο θα στεφανωθή μια καλλιτεχνική προσπάθεια ο ζωγράφος-φωτογράφος Σ. Στουρνάρας».
Η αστική τάξη του Βόλου φωτογραφίζεται «κατά κόρον» σκηνοθετικά. «Ο Στουρνάρας φωτογραφίζοντας τους αστούς του Βόλου απομακρύνεται από τη στατικότητα που χαρακτηρίζει τα πορτρέτα της εποχής και συχνά δημιουργεί «tableau vivants», εκμεταλλευόμενος τη ζωγραφική αντίληψη που είχε διαμορφώσει κατά τη μαθητεία του κοντά στο Λύτρα», σχολιάζει η μελετήτρια της φωτογραφίας Φανή Κωνσταντίνου. Αργότερα μάλιστα, που αρχίζει να συνηθίζεται οι αστοί να καλούν στις εκδρομές τους φωτογράφους, ο Στουρνάρας είναι από τους πρώτους που αναπαριστά κοινωνικές συναθροίσεις, γεγονός με πολύτιμη σήμερα ιστορική αναφορά.
Στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, όπου είχε στρατευτεί, ο Στουρνάρας γίνεται ο «φωτορεπόρτερ», αποτυπώνοντας τα γεγονότα των μαχών. Στα μεγάλα γεγονότα του Βόλου, υπήρξε πάντοτε παρών, καταγράφοντας τις σπουδαιότερες όψεις της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ανέλιξής του. Περιδιαβαίνει το Πήλιο, την Θεσσαλία και ολόκληρη την Ελλάδα και καταγράφει με τον φακό του στιγμές της φύσης και της ανθρώπινης ζωής. Οι ζωγραφικές του ικανότητες και το ταλέντο του μαζί με το πάθος για την φωτογραφία τον κατέστησαν από νωρίς έναν ασίγαστο δάσκαλο της τέχνης. Έναν γνήσιο δημιουργό που συνέβαλε στην καλλιτεχνική πρωτοπορία του Βόλου, εισάγοντας στην ουσία την γνωριμία του κοινού με τις τέχνες, αλλά και στη γενικότερη καλλιτεχνική κίνηση της χώρας. Ο Στουρνάρας συγκαταλέγεται στην πρώτη ομάδα Ελλήνων φωτογράφων που ανασύνθεσαν την ατμόσφαιρα της εποχής με μια ιδιαίτερη ευαισθησία και τεχνική, στα τοπία αλλά και στα πορτρέτα, δίνοντας το στίγμα της τοπικής ιδιαιτερότητας.
Το βολιώτικο κοινό γνωρίζοντας την καλλιτεχνική του αξία ενθουσιάζεται με τη σημαντική του επιτυχία το 1907, όταν τιμήθηκε στην διεθνή ναυτική έκθεση του Μπορντώ με την απονομή του Αργυρού βραβείου. Δικαίως, τότε, θεωρήθηκε ότι «το γεγονός είναι εξαιρετικής σημασίας και τιμητικώτατο δια τον κ. Στουρνάρα, όταν αναλογισθή τις, ότι εις την έκθεσιν ταύτην έλαβον μέρος οι επιφανέστεροι των φωτογράφων της υφηλίου και ότι ελάχιστα βραβεία απενεμήθησαν. Δίκαιος λοιπόν έπαινος οφείλεται εις τον λαμπρόν καλλιτέχνιν μας, ο οποίος και την τέχνην και την Πατρίδα του ετίμησεν εις την διεθνήν αυτήν έκθεσιν».
Η παρουσία του Στουρνάρα στο Βόλο, από τις αρχές του 1890 μέχρι το 1928 που πέθανε, ως καταξιωμένη πλέον καλλιτεχνική προσωπικότητα ανά το πανελλήνιο, αποτελούσε εγγύηση και προκαλούσε ως ένα βαθμό την έλευση μεγάλων καλλιτεχνών του κέντρου στο Βόλο, με σκοπό την παρουσίαση του έργου τους.
Η σπουδαία λοιπόν καλλιτεχνική –ιστορική συγκομιδή των έργων του στην παρούσα έκθεση, που αποτυπώνει τον γοητευτικό παλιό Βόλο και τους ανθρώπους του, στα τέλη του 19ου και στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, προσφέρεται ως μια εξαιρετική ευκαιρία να γνωρίσει κανείς το έργο του μοναδικού Στέφανου Στουρνάρα. Άλλωστε, η φωτογραφική κληρονομιά κάθε τόπου αποτελεί ανεκτίμητο θησαυρό πληροφοριών αναφορικά με την ιστορία του, τη φυσιογνωμία και την κοινωνία του.
Μαρία Κ. Σπανού
Πηγές-ενδεικτικά:
Eφημ, Νέα Θεσσαλία, Βόλος, 31.5.1895.
Βινικίου Θωμάς (Παπακωνσταντίνου Θ.), Πανθεσσαλικό Λεύκωμα, Βόλος, 1927, σελ. 382-3.
Κωνσταντίνου Φανή, «Η φωτογραφία στις αρχές του 20ού αι», εφημ. Η Καθημερινή ( Επτά Ημέρες), Αθήνα 14.6.1998, σελ. 19-24.
Μπατουδάκης Σταύρος, Στέφανος Στουρνάρας, περ. Εν Βόλω, Βόλος, 5ο τεύχ, 2002, σελ. 44-47.
Χωρίς υπογραφή άρθρο «Εξαιρετική τιμή εις Βολιώτην καλλιτέχνην», εφημ. Θεσσαλία, Βόλος, 22.12.1907.
Ξανθάκης Ξ. Άλκης, «Ελληνική φωτογραφία 1875-1900», εφημ. H Καθημερινή (Επτά Ημέρες), Αθήνα,1 4.6.1998, σελ. 15-18.
Βογιατζής Φώτης, Η Θεσσαλική Ζωγραφική 1500-1980, Αθήνα 1980, σελ. 172-173.
Μέλισσα, Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, Ζωγράφοι-Γλύπτες-Χαράκτες, 16oς-20ός αιώνας, Αθήνα, 2000, τόμ. 4ος, σελ. 239.
