Για εννέα χρόνια, επισκέπτονταν τις φυλακές του Κορυδαλλού, όπου ήταν έγκλειστοι οι πρωταίτιοι του Απριλιανού πραξικοπήματος του 1967 και της 7χρονης κατάλυσης της Δημοκρατίας, ο μεγαλοβιομήχανος, Κώστας Λούλης. Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Η επιβίωση της Ελλάδας μέσα από διαδοχικά θαύματα «Τα Χριστούγεννα του 1990, Διοικητής τότε του Άγιου Όρους, βρέθηκα για πρώτη φορά στη ζωή μου στις φυλακές Κορυδαλλού ως επισκέπτης, μαζί με μοναχούς που πήγαν εκεί για να μοιράσουν την Καινή Διαθήκη στους φυλακισμένους. Εκείνη η ημέρα θα μου μείνει αξέχαστη. Γνώρισα από τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και τον Γιώργο Κοσκωτά μέχρι τον Κοεμτζή και τον Ρωχάμη. Η επίσκεψη εκείνη στη φυλακή άνοιξε ένα καινούργιο κεφάλαιο στη ζωή μου και ήταν μια σημαντική εμπειρία για εμένα. Πιστεύω ότι για να ισορροπεί ένας άνθρωπος και να φιλοσοφεί τις βασικές αξίες της ζωής, πρέπει από μία φορά κάθε χρόνο να επισκέπτεται ένα νοσοκομείο με βαριά περιστατικά, μια φυλακή και ένα νεκροταφείο.
Για τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, την εποχή της παντοδυναμίας του, την εξαετία που κυβέρνησε, κάθε άλλο παρά καλή εντύπωση είχα. Μετά την Μεταπολίτευση, λόγω του αντιχουντικού κλίματος, τον είχα αντιπαθήσει πραγματικά. Όταν, όμως, τον αντίκρισα στην φυλακή, μέσα σε μια ατμόσφαιρα μάλιστα χριστιανικής αλληλεγγύης, τον προσέγγισα ανθρώπινα.
Επειδή θεωρούσα τη συζήτηση μαζί του πολύ ενδιαφέρουσα και αυτά που ήθελα να τον ρωτήσω ήταν πολλά, έγινα τακτικός επισκέπτης των φυλακών μέχρι που έφυγε από τη ζωή, έπειτα από εννέα χρόνια. Εξάντλησα σε συζητήσεις με τον Γ. Παπαδόπουλο πολλά ενδιαφέροντα ιστορικά κεφάλαια: Αλβανικό Μέτωπο, Δεκεμβριανά, ΙΔΕΑ, σχεδιασμός και εφαρμογή πραξικοπήματος, γεγονότα σχετικά με τον βίο και την πολιτεία ορισμένων πολιτικών, Κυπριακό και τέλος την ανατροπή του από το «έμπιστο» περιβάλλον του. Πραγματικά εντυπωσιάστηκα από όσα άκουσα και διασταύρωσα, διαπιστώνοντας πως όλα ήταν τελικά αλήθεια. Ο χρόνος, όμως, δεν έφτανε για να απορροφήσω τόσα γεγονότα- τα περισσότερα άγνωστα- αλλά και να καταλάβω πως ο πάμφτωχος και προδομένος από στενούς του συνεργάτες, εγκαταλειμμένος από τους ευεργεντηθέντες και τιμωρημένος αμείλικτα από τους αντιπάλους του, Γ. Παπαδόπουλος, δεν ήταν όπως τον παρουσίαζαν. Έχοντας τότε και τη «δημοσιογραφική περιέργεια» πλέον- ως ιδιοκτήτης και εκδότης της εφημερίδας Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ- για να διασταυρώσω όλα αυτά τα συγκλονιστικά που είχα ακούσει, γνώρισα και μίλησα πολλές φορές με τον Στυλιανό Παττακό, Νικόλαο Μακαρέζο, Ιωάννη Λαδά, Νικόλαο Ντερτιλή, Δημήτριο Ιωαννίδη και Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο, καθώς και με βουλευτές που ήταν στην εξεταστική επιτροπή του «φακέλου» της Κύπρου. Ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, ενώ ήταν από τους πιο επιτυχημένους υπουργούς Οικονομικών, υπήρξε ένας από τους χειρότερους πρωθυπουργούς της Ελλάδας. Οι χειρισμοί του στην κρίση του Κυπριακού, τον Ιούλιο του 1974, ήταν κυριολεκτικά απαράδεκτοι.
Ο Γ. Παπαδόπουλος, μετά τη φιλική προσωπική σχέση που αποκτήσαμε μου χάρισε ένα μικρό, αλλά εξόχως σημαντικό κειμήλιο. Μου έδωσε το στιλό με το οποίο υπέγραψε την κατάργηση της βασιλείας στην Ελλάδα. Επειδή, όμως, για να αναφερθώ λεπτομερώς σε όλα αυτά, χρειάζονται πολλοί τόμοι, επί του παρόντος τους δεν θα επεκταθώ.
Δεν ήταν μόνον οι συναντήσεις που είχε ο Κώστας Λούλης με τον Δικτάτορα και τους αρχηγούς των πραξικοπηματιών. Στις τοποθετήσεις του, παρότι ο θείος του Γεώργιος Λούλης, βουλευτής της Ένωσης Κέντρου, ήταν από τους πρώτους που καταδικάστηκε από το στρατοδικείο των Χουντικών και πέθανε στην εξορία, ο Κ. Λούλης, στα γραφόμενα του, διάκειται ευμενώς υπέρ της «Επανάστασης», σαφώς επηρεασμένος από τις συναντήσεις του με τον Δικτάτορα, τον αναγνώρισε ως προσωπικό φίλο και έγινε μύστης όλης της ιδεολογίας ενός φασίστα ενθοπατριώτη.
Στο ίδιο το βιβλίο του, εκφράζει την άποψη του για την εγκαθίδρυση της Χούντας και ως υπαίτιους κατονομάζει τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Ανδρέα Παπανδρέου, παραθέτοντας την άποψη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ως δική του και προσπαθώντας να τον «ξεπλύνει» από το «βαρύ αμάρτημα» της αποστασίας.
«Επειδή θεωρούσα τη συζήτηση μαζί του πολύ ενδιαφέρουσα και αυτά που ήθελα να τον ρωτήσω ήταν πολλά, έγινα τακτικός επισκέπτης των φυλακών μέχρι που έφυγε από τη ζωή, έπειτα από εννέα χρόνια. Εξάντλησα σε συζητήσεις με τον Γ. Παπαδόπουλο πολλά ενδιαφέροντα ιστορικά κεφάλαια: Αλβανικό Μέτωπο, Δεκεμβριανά, ΙΔΕΑ, σχεδιασμός και εφαρμογή πραξικοπήματος, γεγονότα σχετικά με τον βίο και την πολιτεία ορισμένων πολιτικών, Κυπριακό και τέλος την ανατροπή του από το «έμπιστο» περιβάλλον του. Πραγματικά εντυπωσιάστηκα από όσα άκουσα και διασταύρωσα, διαπιστώνοντας πως όλα ήταν τελικά αλήθεια. Ο χρόνος, όμως, δεν έφτανε για να απορροφήσω τόσα γεγονότα- τα περισσότερα άγνωστα- αλλά και να καταλάβω πως ο πάμφτωχος και προδομένος από στενούς του συνεργάτες, εγκαταλειμμένος από τους ευεργεντηθέντες και τιμωρημένος αμείλικτα από τους αντιπάλους του, Γ. Παπαδόπουλος, δεν ήταν όπως τον παρουσίαζαν»
Πως περιέγραψε την Απριλιανή Χούντα
«Μετά την 21η Απριλίου, όπως ήταν φυσικό, περιορίστηκαν οι δημοκρατικές ελευθερίες. Στερήθηκε η ιθαγένεια 64 Ελλήνων πολιτών και διανοούμενων, που ήταν αντίθετοι με το καθεστώς. Επίσης απαγορεύτηκε η κυκλοφορία 127 βιβλίων, 42 τραγουδιών και επιβλήθηκε λογοκρισία στα ΜΜΕ. Η αστυνομία παρακολουθούσε τις κινήσεις και τις τηλεφωνικές συνομιλίες πολλών αντιπάλων του καθεστώτος, τόσο αριστερών, όσο, όμως και κεντρώων και βασιλοφρόνων. Είναι γεγονός ότι υπήρξαν αρκετοί πολίτες που ταλαιπωρήθηκαν και φυλακίστηκαν, επειδή δεν μπορούσαν να ανεχτούν την αναστολή των δημοκρατικών ελευθεριών στη χώρα» (!!!)
«Την περίοδο 1967-1973 ορισμένα σημαντικά επιτεύγματα του καθεστώτος Γεωργίου Παπαδόπουλου (1919-1999), όπως ήταν ο υπερδιπλασιασμός του εθνικού- κατά κεφαλήν- εισοδήματος, η ενίσχυση διεθνώς της δραχμής, η πτώση του πληθωρισμού, η κατάκτηση της πρώτης θέσης του ρυθμού ανάπτυξης πανευρωπαικά (8,2%) και της δεύτερης παγκόσμια (μετά την Ιαπωνία), η ίδρυση του Υπουργείου Πολιτισμού, σημαντικά έργα υποδομής, οδοποιία, αεροδρόμια, σχολεία, νοσοκομεία, πανεπιστήμια, εργατικές κατοικίες, λιμάνια, εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, η δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας, ο μηδενισμός της ανεργίας, η ελαχιστοποίηση του εξωτερικού χρέους στα πιο χαμηλά επίπεδα, η διαγραφή των αγροτικών χρεών κ.α., δεν ήταν ικανά να μετριάσουν την αρνητική εικόνα της κατάλυσης της δημοκρατίας» (!!!)
«Όλη αυτή η οικονομική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και η δημιουργία μιας ευρείας ευημερούσας μεσαίας τάξης, (!!!) δημιούργησε μεν μια σημαντική μερίδα ικανοποιημένων από το καθεστώς πολιτών, υπήρχαν, όμως, αρκετοί άλλοι που αντιδρούσαν στην στέρηση των δημοκρατικών ελευθεριών. Αντιστασιακές οργανώσεις, διώξεις και δίκες αντιφρονούντων, φυλακίσεις, βομβιστικές ενέργειες καθώς και η δολοφονική απόπειρα κατά του Γ. Παπαδόπουλου ήταν γεγονότα που τάραζαν συχνά την «ήρεμη» ζωή των Ελλήνων πολιτών. (!!!)
Ο Γ. Παπαδόπουλος από την αρχή είχε δηλώσει ότι δεν είχε σκοπό να δημιουργήσει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς και ότι επιδίωξή του ήταν, μετά την υγιή οικονομική ανάπτυξη και ένα σύγχρονο σύνταγμα, να γίνει η επιστροφή στην κοινοβουλευτική ομαλότητα. Οι προθέσεις, όμως, του Γ. Παπαδόπουλου δημιούργησαν δυο εστίες αντιδράσεων:
1. Όσων δεν πίστεψαν την υπόσχεσή του και ήθελαν άμεση αποκατάσταση της δημοκρατίας. Στην κατηγορία αυτή ανήκαν πολιτικοί καριέρας (στο Κοινοβούλιο ή στην τοπική αυτοδιοίκηση), πολλοί παραδοσιακοί δημοκράτες, καθώς και μεγάλη μερίδα νέων από την φοιτητικό χώρο.
2. Ορισμένων αξιωματικών, κατά βάση χαμηλόβαθμων, οι οποίοι απολάμβαναν τη δύναμη της εξουσίας. Πολλοί από αυτούς αισθάνονταν μάλιστα σαν ρυθμιστές και παράγοντες. Πίστευαν ότι η χώρα δεν ήταν έτοιμη να επανέλθει στη δημοκρατία και οι «παλαιοκομματικοί», όπως τους χαρακτήριζαν, να ξαναπάρουν την εξουσία.
Κάθε αναφορά του Γεωργίου Παπαδόπουλου σε χρονοδιαγράμματα, που έφεραν κοντά ή απομάκρυναν την ημερομηνία εκλογών, δημιουργούσε πάντα αναστάτωση, ανησυχία και αντίδραση στη μια από τις δυο αυτές πλευρές. Πολλοί πιστεύουν ότι αν μέχρι το 1971-1972 ο Γ. Παπαδόπουλος διενεργούσε εκλογές, ακόμα και στον ίδιο στίβο με όλα τα παλαιά κόμματα, θα τις κέρδιζε, λόγω της ικανοποίησης των πολιτών τόσο από την οικονομική ευημερία όσο και από την επιστροφή στην δημοκρατική ομαλότητα. (!!!) Αλλά η απειλή της αντίδρασης των νεαρών ακραίων αξιωματικών, που επιθυμούσαν τη διαιώνιση του στρατιωτικού καθεστώτος, τον προβλημάτιζε έντονα και τον υποχρέωνε να αναβάλλει τις εκλογές, μέχρις να μπορέσει να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης.
Τελικά, τον Οκτώβριο του 1973, το αποφάσισε με καθυστέρηση, διορίζοντας πρωθυπουργό τον Σ. Μαρκεζίνη (1909-2000). Προηγουμένως, τον Ιούλιο του 1973, το καθεστώς του Γ. Παπαδόπουλου διενήργησε δημοψήφισμα για την τύχη του στέμματος στην Ελλάδα. Το δημοψήφισμα είχε ως αποτέλεσμα 78,5% υπέρ της δημοκρατίας και 21,5% υπέρ της βασιλείας. Η κυβέρνηση Σ. Μαρκεζίνη ορκίστηκε την 8η Οκτωβρίου 1973 παρουσία του Γ. Παπαδόπουλου, που εν τω μεταξύ ανέλαβε και καθήκοντα Προέδρου της Δημοκρατίας και σκοπό είχε τη διενέργεια εκλογών εντός εξαμήνου. Η κυβέρνηση αυτή, στην οποία συμμετείχαν μάλιστα σοβαρές προσωπικότητες, (!!!) υπήρξε βραχύβια (48 ημέρες). Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας είχε οριστεί ο Οδυσσέας Αγγελής. Την εποχή εκείνη (Οκτώβριος- Νοέμβριος 1973), όμως, η άρνηση του Γ. Παπαδόπουλου να ικανοποιήσει εντολές που εξυπηρετούσαν αμερικανικά συμφέροντα (εκμετάλλευση κοιτασμάτων πετρελαίου του Αιγαίου) και συνεργασία στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ) ενόχλησε την ηγεσία των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ δεν είχαν ξεχάσει ούτε συγχωρήσει την άρνηση του Παπαδόπουλου να δεχτεί την εγκατάσταση πυραύλων U2 σε ελληνικό έδαφος στην κρίση της Μέσης Ανατολής τον Σεπτέμβριο του 1970. Ο Γ. Παπαδόπουλος εξάλλου είχε αιφνιδιάσει τους Αμερικανούς την 21η Απριλίου 1967, ο οποίοι είχαν σχεδιάσει μεταγενέστερη στρατιωτική επέμβαση. Την de facto αυτή εξέλιξη την αντιμετώπισαν επιφυλακτικά, ελπίζοντας πως θα μπορέσουν να τον χειραγωγήσουν. Οι ενέργειες, όμως, και η στάση του Παπαδόπουλου τους διέψευσαν. Τότε αποφάσισαν να τον ανατρέψουν. (!!!)
Αφορμή υπήρξαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Οι φοιτητές, απολαμβάνοντας σταδιακά από την κυβέρνηση Μαρκεζίνη (!!!) ελευθερίες (φοιτητικές εκλογές, δημόσιες ομιλίες, αφισοκολλήσεις κ.α.) που είχαν στερηθεί από μια εξαετία – κάτι που δεν μπορούν κατά κανόνα να ανεχτούν οι νέοι, και ειδικά οι Έλληνες- κατέλαβαν το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και τη Νομική σχολή με το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία- Ελευθερία».
Πως παρουσιάζει το «Πολυτεχνείο»
«Η φοιτητική εξέγερση όχι μόνο δεν ανέτρεψε τη δικτατορία, αλλά την ενδυνάμωσε, φέρνοντας στην εξουσία το καθεστώς Δ. Ιωαννίδη, το οποίο μας οδήγησε στην κυπριακή τραγωδία. Δεν καταγγέλθηκε από τη σύγκλητο κανένας θάνατος φοιτητή στον χώρο του Πολυτεχνείου. Εκτός Πολυτεχνείου, στην ευρύτερη περιοχή, βρήκαν τον θάνατο 12 πολίτες, σύμφωνα με το πόρισμα του αστυνομικού διευθυντή Γεωργίου Σαμπάνη»
«Μάταια η κυβέρνηση προσπαθούσε να καταρρίψει τα συνθήματα αυτά, τονίζοντας ότι ποτέ άλλοτε η χώρα δεν είχε τόσο υψηλό οικονομικό επίπεδο, ότι δεν υπήρχε ανεργία, αντίθετα, υπήρχε μεγάλη προσφορά εργασίας, και πως είχε δημιουργηθεί μια ευρεία ευημερούσα μεσαία τάξη. Επίσης, οι αναφορές στις μεγάλες δαπάνες στον τομέα της παιδείας για την κατασκευή νέων σχολείων, πανεπιστημίων και φοιτητικών εστιών ήταν εντελώς αδιάφορες για τις παράνομα δραστηριοποιούμενες φοιτητικές παρατάξεις, που δεν συμβιβάζονταν με «σχετικές» ελευθερίες, αλλά απαιτούσαν αμέσως απόλυτες. Η σύγκρουση της εξουσίας με τον ανθό της ελληνικής νεολαίας ήταν ένα τραγικό γεγονός με απρόβλεπτες συνέπειες, που τελικά μόνο τα συμφέροντα των «προστάτιδων» δυνάμεων εξυπηρέτησαν.
Τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1973, με αφορμή τη φοιτητική εξέγερση, ο ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, με τη στήριξη ορισμένων ακραίων νεαρών αξιωματικών, ανέτρεψε πραξικοπηματικά την κυβέρνηση Μαρκεζίνη και καθαίρεσε τον πρόεδρο Γεώργιο Παπαδόπουλο.
Το γεγονός αυτό άλλαξε, όπως ήταν φυσικό, καθοριστικά τις εξελίξεις, με συνέπειες που δύσκολα μπορούσε κανείς να διανοηθεί.
Το εννεάμηνο διάστημα Οκτωβρίου 1973-Ιουλίου 1974 (κυβέρνηση Μαρκεζίνη- Πολυτεχνείο- καθεστώς Ιωαννίδη- τουρκική εισβολή στην Κύπρο-σχηματισμός κυβέρνησης Καραμανλή) είναι από τις πλέον κρίσιμες περιόδους της νεοελληνικής ιστορίας.
Με διαφορετικές αφετηρίες και πολιτικές σκοπιμότητες έχουν γραφτεί σχετικά πολλές ιστορικές αναλύσεις, αλλά και έχουν διαγραφεί σημαντικά γεγονότα. Κάθε χρόνο, από το 1974, έχει καθιερωθεί να διδάσκεται στα σχολεία πως στις 17 του Νοέμβρη οι φοιτητές με το αίμα τους ανέτρεψαν τη δικτατορία και έφεραν στη χώρα τη δημοκρατία. Αυτό γνωρίζει η νέα γενιά των Ελλήνων, που έμαθε από το νηπιαγωγείο να ζωγραφίζει σχετικές εικόνες για να τιμά τη μνήμη των νεκρών ηρώων του Πολυτεχνείου αλλά και να γνωρίζει γιατί η πολιτεία τους αφιέρωσε δρόμους και πάρα σε όλη την επικράτεια. Υπάρχουν, όμως, αρκετά στοιχεία τα οποία ορισμένοι θεωρούν σημαντικά και άλλοι ασήμαντα:
1. Η συμφωνία Γ. Παπαδόπουλου- Σ. Μαρκεζίνη να πραγματοποιηθούν εκλογές, υπό τον έλεγχο διεθνών παρατηρητών, τον Φεβρουάριο του 1974, με δυνατότητα συμμετοχής όλων των κομμάτων της Βουλής του Απριλίου 1967 και κάθε άλλου πολιτικού σχηματισμού.
2. Η ανατροπή της κυβέρνησης Σπύρου Μαρκεζίνη, με αφορμή τη φοιτητική εξέγερση, ανέκοψε την ομαλή πορεία προς τις εκλογές του Φεβρουαρίου.
3. Το υψηλό επίπεδο του υπουργικού συμβουλίου της κυβέρνησης Μαρκεζίνη, στην οποία δεν συμμετείχε κανένας στρατιωτικός, αλλά μόνο διαπρεπείς παλαιοί πολιτικοί, κορυφαίοι νομικοί, δικαστές, οικονομολόγοι και επιτυχημένοι επαγγελματικά πολίτες.
4. Τα στελέχη των παλαιών κομμάτων, από τη μετριοπαθή αριστερά (Α. Μπριλλάκης, Η. Ηλιού) μέχρι τη συντηρητική δεξιά (Ε.Αβέρωφ), ενέκριναν την πρόθεση του Σ. Μαρκεζίνη να ηγηθεί στη μεταβατική προσπάθεια για μια πολυκομματική δημοκρατία. Κάποιοι άλλοι έμειναν ουδέτεροι, χωρίς, όμως, κανένας να την καταδικάσει.
5. Η φοιτητική εξέγερση όχι μόνο δεν ανέτρεψε τη δικτατορία, αλλά την ενδυνάμωσε, φέρνοντας στην εξουσία το καθεστώς Δ. Ιωαννίδη, το οποίο μας οδήγησε στην κυπριακή τραγωδία.
6. Δεν καταγγέλθηκε από τη σύγκλητο κανένας θάνατος φοιτητή στον χώρο του Πολυτεχνείου. Εκτός Πολυτεχνείου, στην ευρύτερη περιοχή, βρήκαν τον θάνατο 12 πολίτες, σύμφωνα με το πόρισμα του αστυνομικού διευθυντή Γεωργίου Σαμπάνη.
7. Η παρουσία και ο καθοριστικός ρόλος που είχαν στην κρίσιμη σύσκεψη, 23 προς 24 Ιουλίου 1974, των πρώην πρωθυπουργών- υπουργών υπό τον «Πρόεδρο της Δημοκρατίας», Φ. Γκιζίκη και οι ξένοι πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων (ΗΠΑ και Δυτικής Γερμανίας).
Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε πως υπάρχουν 4 σημαντικά αναπάντητα ερωτήματα:
1. Θα συνέβαινε η κυπριακή τραγωδία χωρίς την εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου;
2. Γιατί στους υπεύθυνους για την κυπριακή τραγωδία (δηλαδή πολιτική ηγεσία, Φ. Γκιζίκης- Α. Ανδρουτσόπουλος, ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, Μπονάνος, Γαλατσάνος, Αραπάκης, Παπανικολάου0) δεν αποδόθηκε καμία απολύτως ευθύνη τόσο για την ανατροπή του αρχιεπισκόπου Μακάριου όσο και για την τουρκική εισβολή;
3. Ποιος ανέτρεψε την πρόταση να αναλάβει πρωθυπουργός ο Π. Κανελλόπουλος, δηλαδή αυτός που ήταν ο τελευταίος πρόεδρος κυβέρνησης πριν από την 21η Απριλίου, και ξαφνικά ορκίστηκε ο Κ. Καραμανλής;
4. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου επηρέασαν τις εξελίξεις στην αραβο-ισραηλινή αναμέτρηση και στην εκμετάλλευση των πετρελαίων του Αιγαίου;
Η διορισμένη από τον Δ. Ιωαννίδη οκτάμηνη κυβέρνηση του Αδαμάντιου Ανδρουτσόπουλου (1919-2000), με «Πρόεδρο της Δημοκρατίας» τον στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, συνδέθηκε με το πραξικόπημα ανατροπής του Μακαρίου, την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (Αττίλας Ι-Ιούλιος 1974) και την απώλεια του 38% της νήσου. Οι Γ. Παπαδόπουλος και Σ. Μαρκεζίνης καταδίκασαν την τραγική απόφαση του Δ. Ιωαννίδη, δηλώνοντας τότε ότι δεν θα είχαν προβεί ποτέ σε μια τέτοια εγκληματικά επιπόλαιη ενέργεια. Ο Γ. Παπαδόπουλος είχε άριστη σχέση με τον Μακάριο, ο οποίος μάλιστα ουδέποτε έκανε κάποιο αρνητικό σχόλιο γι αυτόν. Η δικαιολογημένη οργή του Μακαρίου στρεφόταν αποκλειστικά εναντίον του ταξίαρχου Ιωαννίδη. Η τουρκική εισβολή κορυφώθηκε με την κατάληψη του 38% της νήσου, τη 14η Αυγούστου 1974 (Αττίλας ΙΙ), επί κυβερνήσεως Κ. Καραμανλή. Ευτυχώς, οι Μεγάλες Δυνάμεις σταμάτησαν την Τουρκία στο ποσοστό αυτό, και έτσι δεν κατέλαβαν και το υπόλοιπο 62% της νήσου. Είναι γεγονός ότι το ανάξιο καθεστώς Ιωαννίδη- Ανδρουτσόπουλου φέρει ακέραια την ευθύνη για την κυπριακή τραγωδία. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας πραγματοποιήθηκε, εν μέσω πανηγυρισμών, την 23η Ιουλίου 1974, με πρωθυπουργό της υπηρεσιακής κυβέρνησης του Κ. Καραμανλή (1907-1998), που ορκίστηκε παρουσία του στρατηγού Φ. Γκιζίκη, ο οποίος παρέμεινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας μέχρι τον Δεκέμβριο του 1974.
Κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τότε πως, μετά τη λήξη της «μαύρης σελίδας» του δικτατορικού καθεστώτος Ιωαννίδη, θα ξεκινούσε μια περίοδος πλασματικής ευφορίας 40 ετών, η οποία θα κατέληγε σε μια ανάλογη «μαύρη σελίδα», του οικονομικού αδιεξόδου και της τραγικής κοινωνικής κρίσης που βιώνουν οι Έλληνες από το 2010.
Υπερασπιστής της αποστασίας, κατήγορος των Παπανδρέου
«Μετά τη θλιβερή δεκαετία του 19040-1949, έπειτα από δεκαπέντε χρόνια, και συγκεκριμένα από το 1965, σημαντικά γεγονότα καθόρισαν την τύχη της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες. Ήδη ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε οριστεί από τον πατέρα του υπουργός Προεδρίας και συνεπώς προϊστάμενος της ΚΥΠ, όπου και επιχειρούσε να δημιουργήσει έναν προσωπικό πυρήνα επιρροής. Στις 15 Νοεμβρίου 1964, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Α. Παπανδρέου ανέθεσε χωρίς διαγωνισμό σε φιλικό του πρόσωπο το πολεοδομικό σχέδιο της επέκτασης των Πατρών, τότε εκείνος παραιτήθηκε και κατήγγειλε πως είναι στόχος του παλατιού και της CIA. Τον Φεβρουάριο του 1965 ο Γ. Παπανδρέου αποκάλυψε στη Βουλή το σχέδιο «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» (βία και νοθεία στις εκλογές του 1961). Τότε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος θεώρησε πως οι στόχοι του Γ. Παπανδρέου ήταν η αποστρατεία των αξιωματικών που στήριζαν το παλάτι, η ανατροπή του θρόνου και η εκδίωξή του από τη χώρα.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου δημιουργούσε ήδη «κόμμα μέσα στο κόμμα» και, με εμφανή την προσπάθεια άλωσης των δομών της Ένωσης Κέντρου, πραγματοποιούσε περιοδείες και επαφές σε όλη την Ελλάδα.
Ο Γ. Παπανδρέου επαναφέρει στην κυβέρνηση, στις 29 Απριλίου 1965, τον Ανδρέα ως αναπληρωτή υπουργό Συντονισμού και «απειλεί» τις ΗΠΑ και τα ανάκτορα ότι θα επισκεφθεί τη Ρωσία.
Στις 18 Μαΐου 1965 καταγγέλλεται από τον Τύπο )εφημερίδα Κήρυκας της Λάρισας), η ύπαρξη της αριστερής συνωμοτικής οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ μέσα στο στράτευμα, με αρχηγό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η κρίση στις σχέσεις παλατιού και πρωθυπουργού, Γεωργίου Παπανδρέου, το καλοκαίρι του 1965 λόγω της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου. Συγκεκριμένα, τις ανακρίσεις για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και την ενδεχόμενη ανάμειξη του Ανδρέα Παπανδρέου διεξήγαγε το τμήμα της στρατιωτικής δικαιοσύνης. Τότε ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου ζήτησε να αναλάβει εκτός του Υπουργείου Παιδείας και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Ο νεαρός βασιλιάς Κωνσταντίνος έκανε δεκτό το αίτημά του, υπό την προϋπόθεση, όμως να συνεχίσει την ανάκριση η πολιτική δικαιοσύνη, για να μην θεωρηθεί ότι αυτός προσπαθούσε να καλύψει τον γιο του, ο οποίος ήταν εμπλεκόμενος. Στις 7 Ιουλίου 1965 ο προιστάμενος των ανακρίσεων της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ Π. Λαγάνης κάλεσε τον Ανδρέα Παπανδρέου για να τον ανακρίνει. Ο κλοιός γύρω από τον Ανδρέα «έσφιγγε». Ο πατέρα του Γεώργ. Παπανδρέου επέμενε να αναλάβει υπουργός άμυνας. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στις 13 Ιουλίου 1965, ως δεύτερη επιλογή, ζήτησε από τον Γ. Παπανδρέου να ορίσει πρόσωπο της εμπιστοσύνης του στο Υπουργείο Άμυνας. Ο πρωθυπουργός, όμως, απορρίπτοντας και τις δυο αυτές λογικές προτάσεις, παραιτήθηκε στις 15 Ιουλίου 1965. Έτσι, δημιουργήθηκε τεράστια πολιτική κρίση, με αποτέλεσμα να διαλυθεί ουσιαστική η κυβέρνηση και να δεχτεί ισχυρότατο πλήγμα η παράταξη και το κόμμα της Ένωσης Κέντρου, 4 μόλις χρόνια από την ίδρυσή του.
Προσωπικότητες με μεγάλο κύρος και πολιτική εμπειρία, όπως οι Γ. Αθανασιάδης- Νόβας, Η. Τσιριμώκος, Σ. Στεφανόπουλος, Κ. Μητσοτάκης, Σ. Κωστόπουλος, Δ. Παπασπύρου, Π. Γαρουφαλιάς, Ι. Τούμπας, Θ. Ρεντής, Τ. Γκλαβάνης, Σ. Αλλαμανής, Α. Ρουσσόπουλος, Τ. Μελάς και πολλοί άλλοι, αποχώρησαν από την Ένωση Κέντρου.
Υπήρξαν όμως, και πολλοί βουλευτές (Ι. Ζίγδης, Γ. Λούλης, Α. Κοκέβης, Σ. Χούτας, Γ. Μυλωνάς, Γ. Αναγνωστόπουλος, Ν. Μπακόπουλος, Ν. Αλαβάνος, Ν. Ζορμπάς, Σ. Χασαπίδης κ.α.) που δεν έφυγαν μεν από το κόμμα, αλλά εξοργισμένοι από τις κινήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και την κατάσταση μέσα στην Ένωση Κέντρου, προβληματίζονταν έντονα για τη συμμετοχή τους στις επόμενες εκλογές.
Οι ογκώδεις διαδηλώσεις, οι ξυλοδαρμοί στη Βουλή και τα φαινόμενα κοινοβουλευτικής διαφθοράς (εξαγορά ορισμένων βουλευτών) προκειμένου να εξασφαλιστεί ψήφος εμπιστοσύνης στιγμάτισαν έντονα την περίοδο εκείνη. Πάντως η αλήθεια είναι πως ο ουσιαστικός υπεύθυνος για την πρώτη της κυβέρνησης, τη διάσπαση και τελικά τη διάλυση της Ένωσης Κέντρου, Ανδρέας Παπανδρέου, βγήκε από αυτή την ιστορία όχι απλώς αλώβητος, αλλά και ήρωας.
Τα πραγματικά αίτια και τα γεγονότα εκείνης της περιόδου παραποιήθηκαν στο έπακρο και παρουσιάστηκαν εντελώς μονόπλευρα.
Στη νεότερη πολιτική ιστορία της χώρας πολλές φορές έχει συμβεί ανάλογες περιπτώσεις «πολιτικών διαζυγίων», όπως στη ΝΔ το 1985 με τον Κων. Στεφανόπουλο, το 1992 με τον Α. Σαμαρά και το 2001 με τον Δημ. Αβραμόπουλο. Επίσης, στο ΠΑΣΟΚ το 1986 με τον Γ. Αρσένη, το 1995 με τον Δ. Τσοβόλα και το 2014 με τον Γεώργιο Α. Παπανδρέου, καθώς και στον ΣΥΡΙΖΑ το 2015 με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη.
Παραδόξως, όμως, καμία από όλες αυτές τις περιπτώσεις δεν χαρακτηρίστηκε ως «αποστασία-προδοσία» και δεν προκλήθηκε τόσο πάθος και ένταση, γιατί μόνο το 1965 είχε εφαρμοστεί από τον Ανδρέα Παπανδρέου με απόλυτη μεθοδικότητα και επιτυχία η «συνταγή» του «ανορθόδοξου πολέμου» στο σύγχρονο πολιτικό μάρκετινγκ της εποχής εκείνης.
Συνολικά, σε 21 μήνες ορκίστηκαν 5 κυβερνήσεις: Γ. Αθανασιάδη- Νόβα, Η. Τσιριμώκου, Σ. Στεφανόπουλου, Γ. Παρασκευόπουλου και Π. Κανελλόπουλου, που καμία τους, όμως, δεν είχε εκλεγεί από τον λαό. Είναι γεγονός ότι την περίοδο εκείνη υπήρχε πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα. Αλλά το δεκαπεντάμηνο της κυβέρνησης Σ. Στεφανόπουλου (Σεπτέμβριος 1965-Δεκέμβριος 1966), με υπουργό Οικονομικών τον Κ. Μητσοτάκη, ήταν μια από τις καλύτερες περιόδους της εθνικής μας οικονομίας.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1966 εκδόθηκε το σχετικό βούλευμα με το οποίο αποδόθηκε κατηγορία για στάση και εσχάτη προδοσία σε 28 αξιωματικούς. Ο δικαστής Σωκράτης Σωκρατίδης εισηγήθηκε την προφυλάκιση του Ανδρέα Παπανδρέου, η οποία, όμως, δεν πραγματοποιήθηκε.
Στις 14 Νοεμβρίου 1966 άρχισε η περίφημη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ, που κράτησε τέσσερις μήνες, έως τις 16 Μαρτίου 1967. Πέντε αξιωματικοί δικάστηκαν σε 18 χρόνια φυλάκιση, δυο σε 13, τρεις σε 8, σε δεκαπέντε επιβλήθηκαν μικρές ποινές, και τρεις ομολόγησαν και αθωώθηκαν. Γεγονός είναι πως τελικά 25 αξιωματικοί αποτάχθηκαν, φυλακίστηκαν και ταλαιπωρήθηκαν για τις πράξεις της συνωμοσίας αυτής, ενώ ο Α. Παπανδρέου, με διαβατήριο που του χορήγησε μάλιστα το καθεστώς των συνταγματαρχών, μετέβη οικογενειακώς στο εξωτερικό. (Μετά το 1981 ορισμένα στελέχη του ΑΣΠΙΔΑ εξελέγησαν βουλευτές με το ΠΑΣΟΚ (Τ. Παπαγεωργόπουλος, Δ. Χονδροκούκης, Α. Μπουλούκος)τα οποία μάλιστα στη συνέχεια διαφώνησαν με τον Α. Παπανδρέου ενώ κάποιοι άλλοι διορίστηκαν σε υψηλόβαθμες θέσεις του κρατικού μηχανισμού (Θ. Τόμπρας, Γ. Πανούτσος).
Στις 21 Απριλίου 1967 η στρατιωτική ενέργεια των αξιωματικών Γ. Παπαδόπουλου, Σ. Παττακού και Ν. Μακαρέζου να καταλάβουν την εξουσία προκάλεσε στους περισσότερους πολίτες αιφνιδιασμό, σε ορισμένους ανακούφιση και σε άλλους αντίδραση. Αμέσως συνελήφθησαν, εξορίστηκαν και φυλακίστηκαν 6.135 πολίτες, στην πλειονότητα τους κομμουνιστές, αλλά και του ευρύτερου χώρου της αριστεράς, της Ένωσης Κέντρου και της ΕΡΕ. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1967 είχαν απελευθερωθεί 5.120 κρατούμενοι.
Ο Γ. Παπανδρέου είχε δηλώσει χαρακτηριστικά, το 1968, λίγο πριν πεθάνει: «Στην Ελλάδα η δημοκρατία είχε πεθάνει προ πολλού. Οι συνταγματάρχες έκαναν απλώς την κηδεία της». Τότε μάλιστα, όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο αν αληθεύει η φήμη πως ήταν νονός του Γεωργίου Παπαδόπουλου (καθότι ήταν κοντοχωριανοί και συμμαθητής με τον πατέρα του, Χρήστο Παπαδόπουλο), απήντησε χαριτολογώντας : «Τον Γ. Παπαδόπουλο δεν τον έχει ποτέ, ούτε γυμνόν, αλλά ούτε και ενδεδυμένον». Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967, όταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος (1940-), αφού απέτυχε να ανατρέψει το στρατιωτικό καθεστώς, αυτοεξορίστηκε, συνελήφθησαν αρκετοί βασιλόφρονες αξιωματικοί και πολίτες. Η κορυφαία αυτή αντιστασιακή πράξη του βασιλιά Κωνσταντίνου δεν αναγνωρίστηκε ποτέ από κανέναν. Στο καθεστώς της εξαετίας του Γεωργίου Παπαδόπουλου είναι γεγονός ότι υπήρξαν τόσο αρνητικά όσο και θετικά στοιχεία».
