Από τις 27 έως τις 29 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το διεθνές Συνέδριο «Κληρονομιά και Ορίζοντες για την Ορθόδοξη Θεολογία του 21ου αιώνα», στο πλαίσιο του εορτασμού της εκατονταετηρίδας του Ορθόδοξου Θεολογικού Ινστιτούτου του Αγίου Σεργίου, με τη συμμετοχή και της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου.
Στο Συνέδριο παρουσίασαν ανακοινώσεις 34 επιστήμονες από διάφορες χώρες της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης, από τα Βαλκάνια και την Αμερική, ενώ συμμετείχαν περισσότεροι από 150 σύνεδροι (οι 70 εξ αποστάσεως). Το συνέδριο είχε ως στόχο να αναδείξει τη θεολογική και πνευματική ανανέωση που προκάλεσε το Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου τον 20ό αιώνα, ανοίγοντας παράλληλα μια συζήτηση για τις μελλοντικές προοπτικές της Ορθόδοξης θεολογίας στον 21ο αιώνα. Ενώ οι δύο πρώτες ημέρες αφιερώθηκαν σε μια ανασκόπηση της ιστορίας του Ινστιτούτου, σε μαρτυρίες από διάφορους αποφοίτους και στη συμβολή του Ινστιτούτου στους ποικίλους θεολογικούς τομείς, η τελευταία ημέρα επικεντρώθηκε στην ενσωμάτωση του έργου του Ινστιτούτου στην καθημερινή ζωή της Εκκλησίας και στον ρόλο του στη σύγχρονη κοινωνία.
Την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου εκπροσώπησε στο Συνέδριο ο Διευθυντής της, Παντελής Καλαϊτζίδης, ενώ από την Ελλάδα συμμετείχαν επίσης ο Μητροπολίτης Περιστερίου Γρηγόριος (Παπαθωμάς) και ο Σταύρος Γιαγκάζογλου (Καθηγητής και Αναπληρωτής Καθηγητής αντίστοιχα της Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ), όπως επίσης ο π. Βασίλειος Θερμός και ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου (Καθηγητής και Αναπληρωτής Καθηγητής αντίστοιχα της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών).
Στην εισήγησή του με θέμα «Οι σύγχρονες προκλήσεις για την Ορθόδοξη θεολογία», ο Παντελής Καλαϊτζίδης, αφού αναφέρθηκε στους θεολογικούς και προσωπικούς δεσμούς που τον συνδέουν με το Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου, εστίασε κυρίως στα παρακάτω σημεία: α) στο αίτημα της ακαδημαϊκής ελευθερίας στο πλαίσιο της Ορθόδοξης θεολογίας, β) στις σύγχρονες ανθρωπολογικές προκλήσεις, γ) στη σχέση Ορθοδοξίας και επιστήμης, και δ) στη μετακίνηση του κέντρου βάρους του Χριστιανισμού προς τον Παγκόσμιο Νότο και τον κίνδυνο ιστορικής περιθωριοποίησης της Ορθοδοξίας. Αναφέρθηκε επίσης συντομογραφικά σε μια σειρά από θέματα και προκλήσεις που απαιτούν βαθιά θεολογική σκέψη και επεξεργασία, όπως στην αναζήτηση ενός εκκλησιολογικού μοντέλου που θα ξεπερνούσε τις αυτοκρατορικές και εθνοκεντρικές εκκλησιολογίες, που παραδοσιακά συνδέονται με την Ορθοδοξία
• στην ειλικρινή και σοβαρή συζήτηση για τη θέση των γυναικών στην Εκκλησία και τους λόγους που εμποδίζουν όχι μόνο τη χειροτονία τους, αλλά και τον πιο ενεργό και λιγότερο παθητικό ρόλο τους στη ζωή της Εκκλησίας
• στο ζήτημα των μη θεολογικών παραγόντων και του ρόλου τους τόσο στη ζωή της Εκκλησίας όσο και σε σχέση με την ενότητά της
• στους λόγους για τους οποίους οι δογματικές συμφωνίες και η θετική έκβαση των θεολογικών διαλόγων δεν οδήγησαν στην αποκατάσταση της εκκλησιαστικής κοινωνίας (παραδείγματα θεολογικού διαλόγου με την Παλαιοκαθολική Εκκλησία και της χριστολογικής συμφωνίας με τις Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες)
• στη θεολογική επεξεργασία της θρησκευτικής ετερότητας και στην ανάπτυξη μιας ορθόδοξης θεολογίας των άλλων θρησκειών
• στην πρόκληση του ορθόδοξου φονταμενταλισμού, που ενισχύεται και εμπνέεται από μοναστικούς κύκλους, σε συνδυασμό με το φαινόμενο των Ορθόδοξων νεοπροσηλύτων στις Ηνωμένες Πολιτείες
• στην πρόκληση των πολιτισμικών πολέμων που αρχίζουν να χτυπούν τις πόρτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και που πολώνουν τη συζήτηση μεταξύ «παραδοσιακών» και «μοντέρνων»
• στην επείγουσα ανάγκη για μια εκκλησιαστική ηγεσία που θα εμπνέει πνευματικά τους ορθόδοξους πιστούς και θα τους ενισχύει στην πορεία τους στον σύγχρονο κόσμο.
Σχετικά με το τελευταίο αυτό σημείο ο Π. Καλαϊτζίδης επισήμανε ότι όλες οι μεγάλες προσωπικότητες των σύγχρονων ορθόδοξων εκκλησιαστικών ηγετών, που κατάφεραν να εμπνεύσουν τους Ορθοδόξους και να κερδίσουν τον σεβασμό και την αναγνώριση των μη ορθόδοξων ή ακόμη και των κοσμικών προσωπικοτήτων, προέρχονταν από τη «διασπορά» ή ανήκαν σε μειοψηφικές Ορθόδοξες εκκλησίες, και όχι στις μεγάλες εθνικές εκκλησίες! Οι περιπτώσεις των μητροπολιτών Αντωνίου Μπλουμ, Καλλίστου Γουέαρ, Γεωργίου Χοντρ, του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου Γιαννουλάτου και των Πατριαρχών Αθηναγόρα και Βαρθολομαίου είναι πολύ σημαντικές ως προς αυτό το θέμα. Αναφέρθηκε τέλος στο τέλος της αυτοκρατορίας ως ιστορικού πλαισίου της Ορθόδοξης θεολογίας, μιας θεολογίας που, ωστόσο, όπως είναι γνωστό, διαμορφώθηκε και απέκτησε τα πιο θεμελιώδη χαρακτηριστικά της (Οικουμενικές σύνοδοι, διαμόρφωση της λατρείας, μοναχισμός, εικονογραφία, εκκλησιαστικοί κανόνες κ.λπ.) στο πλαίσιο μιας αυτοκρατορίας (της Βυζαντινής ή, ορθότερα, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας).
Τα πρακτικά του Συνεδρίου θα δημοσιευτούν στο νέο ηλεκτρονικό περιοδικό του Ινστιτούτου, το οποίο θα κυκλοφορήσει εντός του 2026.
