Κάθε φορά που κάνουμε απόπειρα να μιλήσουμε με θνητούς λόγους για το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, για το μεγαλειώδες αυτό γεγονός του παράτολμου αγώνα της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης του 1866 ,που συγκλόνισε τον κόσμο ολάκερο, αισθανόμαστε ότι επιχειρούμε να πράξουμε το αδύνατο.
Οι πυκνές εξεγέρσεις των Κρητικών αποτελούν το προσάναμμα στο θυσιαστήριο της αδούλωτης σκέψης και μια συνειδητή προσφορά στον τομέα των πνευματικών αξιών. Η μια επανάσταση διαδέχεται την άλλη. Ο αγώνας για τη λευτεριά μακροχρόνιος και σκληρός. Με πρωταγωνιστή τον Κρητικό που παλεύει και αγωνίζεται:
«Και πα στην πέτρα της σιωπής τα νύχια του ακονίζει,
μονάχος κι αβοήθητος της λευτεριάς ταμένος».
Προσεγγίζουμε το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου ως ταπεινοί προσκυνητές του Ιερού και καθαγιασμένου με το αίμα των ηρώων τόπου. Και με την ιδιότητα των απογόνων μιας γενιάς που έκανε τη γενναία υπέρβαση του «Εγώ» για να έχομε Εμείς μια ελεύθερη και αξιοπρεπή επιβίωση.
Όλοι Εμείς, λοιπόν, οι αποδέκτες αυτής της ανυπέρβλητης θυσίας έχουμε ιερό χρέος να την τιμούμε με τη σκέψη μας και να την έχουμε σταθερό οδηγό στις πράξεις μας. Για το λόγο αυτό οποιαδήποτε επαναληπτική αναφορά στην καθαυτή ιστορική πλευρά του Ολοκαυτώματος δεν θα πρέπει να θεωρείται περίσσια αφού τα μηνύματα που εκπέμπονται από ένα ιστορικό γεγονός προσαρμόζονται κάθε φορά στις ανάγκες της κοινωνίας, οι οποίες συνεχώς μεταλλάσσονται, και αποκτούν το συμβολισμό που η κάθε κοινωνία τους αποδίδει.
Η απροσμέτρητη θυσία των αγωνιστών του Αρκαδίου έχει νόημα ως υπόμνηση των υψηλών ιδανικών που, ανεξάρτητα από το χρόνο και τον τόπο, θα πρέπει να υπηρετούνται με σθένος και να αποτελούν κυρίαρχη επιδίωξη του ανθρώπου.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Ας μεταφερθούμε λοιπόν νοερά στην περίοδο των αφυπνισμένων συνειδήσεων, στην εποχή που τα ιδανικά είχαν τη δική τους ξεχωριστή θέση στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, τότε που η Ελευθερία ήταν βασική προϋπόθεση ζωής και η Ανεξαρτησία μοναδική συνθήκη επιβίωσης.
142 χρόνια πριν. Η Κρητική Επανάσταση βρίσκεται στην κορύφωσή της. Δεν είναι η πρώτη φορά που εξεγείρονται οι Κρητικοί. Όλοι οι Έλληνες, εξάλλου, αποδύθηκαν σε εθνικούς αγώνες. Όμως κανένα κομμάτι της ελληνικής γης δεν συνέχισε από το 1829-1897 με τόση επιμονή και τόση ορμή τους αγώνες αυτούς, όσο η Κρήτη που είχε και μία επιπλέον σοβαρή επιδίωξη: την πολυπόθητη ένωσή της με τη Μητέρα Ελλάδα. Χωρίς λοιπόν την επίσημη βοήθεια από το κράτος, οι Κρητικοί αψηφώντας ποσοτικά μεγέθη, αντικειμενικά δεδομένα, διεθνή συμφέροντα και διπλωματικές δολοπλοκίες, έχοντας συνειδητή άγνοια της επιλογής του συμβιβασμού με τον κατακτητή, αγωνίζονται με όπλα το θάρρος και τη δύναμη της ψυχής τους. Αγνοώντας όλα αυτά η επαναστατική συνέλευση στ’ Ασκύφου κήρυξε στις 21 Αυγούστου 1866 την Επανάσταση.
Μια Επανάσταση καθολικής συμμετοχής και αποδοχής. Άνδρες όλων των ηλικιών, γυναίκες παιδιά και ο κλήρος στην πρώτη γραμμή του αγώνα. Με πρωτοβουλία του Ηγουμένου Γαβριήλ Μαρινάκη από τις Μαργαρίτες, Προέδρου των πληρεξουσίων όλων των επαρχιών εκλεγμένου την 1η Μαϊου στη σύναξη των 1500 Κρητικών Επαναστατών, το Μοναστήρι του Αρκαδίου ορίστηκε ως επαναστατικό Κέντρο. Εκεί συναθροίζονταν οι πολεμιστές των 4ων επαρχιών, αποθηκεύονταν τα τρόφιμα και τα λιγοστά πολεμοφόδια, ήταν το ορμητήριο και το κέντρο αντίστασης απέναντι στο Μουσταφά Πασά που έπραξε το αναμενόμενο: Επιτέθηκε στους 964 πολιορκημένους, απ΄ τους οποίους οι 325 ήταν άνδρες και απ” αυτούς μόνο οι 259 ήταν οπλισμένοι και οι υπόλοιποι γυναικόπαιδα με 15.000 τακτικό και άτακτο στρατό και 30 κανόνια.
Οι αριθμητικοί συσχετισμοί είναι ενδεικτικοί του άνισου χαρακτήρα της μάχης. Πόσες ελπίδες στ” αλήθεια υπήρχαν; Φανταστείτε τον εαυτό σας εγκλωβισμένο σ’ ένα μοναστήρι, καταρρακωμένο από τις κακουχίες ενός αδιάκοπου αγώνα, με λίγα όπλα ανάμεσα σε γυναίκες και μωρά παιδιά που θρηνούσαν διαισθανόμενα το τέλος που πλησίαζε κι απέξω από τις ξύλινες πύλες, ένας αλαλάζων στρατός, οπλισμένος και αριθμητικά πολλαπλάσιος, διψασμένος για ανθρώπινες ζωές…Πόσος πόνος, μπορεί να χωρέσει σε μια στιγμή; Πόση ελπίδα μπορεί να τρυπώσει από τις χαραμάδες για να ζεστάνει τις καρδιές και να ευλογήσει τις πράξεις; Πόση δύναμη μπορεί να αντληθεί απ’ την απελπισία; Και πως εκείνη την ύστατη ώρα που επιλέγουμε αυτό που φοβόμαστε πιο πολύ, το θάνατο, τον αντικρύζουμε με τόση γενναιότητα και τόλμη;
Όσο κι αν προσπαθήσουμε να μοιραστούμε την ένταση των συναισθημάτων και να συμμεριστούμε τα κριτήρια μιας τέτοιας επιλογής δεν θα τα καταφέρουμε. Μόνο το βίωμα μπορεί να προσφέρει επαρκή γνώση. Κι ευτυχώς για μας τέτοια βιώματα δεν μας πρόσφερε η ζωή.
Οι πολιορκημένοι λοιπόν επέλεξαν το θάνατό τους. Εμψυχωμένοι από τα υψηλότερα ανθρώπινα ιδανικά, μετέτρεψαν τον πόλεμο σε Καθαρτήριο και την Ιστορία σε ανώτερο δραματουργό.
Ούτε το παγκόσμιας ακτινοβολίας πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων τραγωδών δε θα μπορούσε να συλλάβει το μέγεθος μιας τέτοιας απόφασης ώστε να το αποδώσουν στα έργα που μας άφησαν πολύτιμη κληρονομιά.
Τη στιγμή που η Κουτσαχείλα που έφεραν από το Ρέθυμνο οι πολιορκητές χρησιμοποιώντας 200 άνδρες και ένα κοπάδι άλογα και βόδια κατάφερε να γκρεμίσει τη σιδερόπορτα του Μοναστηριού και η πάλη γινόταν σώμα με σώμα, κάτω από τις οιμωγές των γυναικόπαιδων, την ώρα που χωλός πυρπολητής Κωστής Γιαμπουδάκης από το Αδελε , εκτέλεσε την κοινή απόφαση για την υπέρτατη θυσία, καταυγάζοντας τον κόσμο με ματωμένο φως, ο χρόνος σταμάτησε ως ένδειξη τιμής για τις ζωές που ξεψύχησαν. ‘Έτσι πλέον το Αρκάδι κατέστη ένα ιερό σύμβολο εθελοθυσίας και ηρωισμού. Έγινε η αποκορύφωση του Κρητικού αγώνα και η αποθέωση του Κρητικού ηρωισμού. Στην ιερή αυτή μονή αγωνίσθηκε, πόνεσε, μαρτύρησε, δοκιμάσθηκε η αιωνόβια, αγέραστη και ακατάβλητη ψυχή της Κρήτης.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ
Συγκινημένοι απ’ αυτό το οδοιπορικό σε μέρες μακρινές και μνήμες ζωντανές , αναζητούμε την απήχησή τους στο δικό μας σήμερα. Μετρούμε τη δύναμη του συμβολισμού τους επικαιροποιώντας τα μηνύματα που ακτινοβόλησαν στη σκέψη και τη ζωή μας.
Πεπεισμένοι πλέον ότι κανένας αγώνας δεν πάει χαμένος αφού ακόμη κι αν η επανάσταση του 1866 καταπνίγηκε το 1869, ωστόσο προκάλεσε μεγάλη φθορά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ευαισθητοποίησε ολόκληρη την Ευρώπη για το Κρητικό ζήτημα γεγονός που επηρέασε τη στάση των Μεγάλων Δυνάμεων προς όφελος της Κρήτης.
Θεωρώ ότι την αξία ενός ιστορικού γεγονότος δεν την καθορίζουμε εμείς αλλά η αντοχή της στο χρόνο που συνδέεται άρρηκτα με τη διαχρονικότητα των μηνυμάτων της.
Το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, όπως και κάθε αγώνας για την ελευθερία είναι πάντα επίκαιρο. Εκεί έγκειται και η διαχρονική αξία του Ολοκαυτώματος του Αρκαδίου: ως παγκόσμιο σύμβολο αναφοράς αποκαλύπτει το πραγματικό περιεχόμενο εννοιών που έχουν χάσει το νόημά τους στη σημερινή ταραγμένη εποχή. Οριοθετεί τη Θυσία από την Αυτοκτονία, την Πίστη από το Φανατισμό, τον αγώνα για την Ελευθερία από την Τρομοκρατία και τον Ηρωϊσμό από την Δειλία.
Αρκεί να αισθανθούμε ως η επόμενη των ηρώων γενιά, να συνειδητοποιήσουμε το ιστορικό φορτίο που κουβαλάμε και να το αντιληφθούμε όχι ως βάρος αλλά ως πολύτιμη κληρονομιά, ως πυξίδα προσανατολισμού για να μη χάσουμε ποτέ το δρόμο. Να κλείσουμε τα αυτιά μας στις σειρήνες του αποπροσανατολισμού που επιβάλλει ο μεθοδευμένος καταναλωτισμός, τα ευτελή πρότυπα, η αναζήτηση του εύκολου και άκοπου χρήματος. Και ν’ ανοίξουμε τα μάτια της ψυχής μας στην αλήθεια που ξεχειλίζει από το κάθε Ολοκαύτωμα.
Μια αλήθεια που μοιάζει να μην χωρά και να μην ταιριάζει στις στριμωγμένες από απληστία κι εγωισμό σελίδες που συνθέτουν τη σημερινή μας πραγματικότητα. Είναι γιατί την αφήσαμε εμείς απέξω.
Χαρακτηριστική είναι η επιγραφή που διαβάζει ο ευλαβικός προσκυνητής του Αρκαδίου στη Μπαρουταποθήκη, η οποία δείχνει περίτρανα την αδούλωτη ψυχή του Κρητικού λαού.
«Αυτή η φλόγα π’ άναψε μέσα εδώ στην κρύπτη
Κι απ’ άκρου σ’ άκρο φώτισε τη δοξασμένη Κρήτη,
Ήτανε φλόγα του Θεού μέσα εις την οποία
Κρήτες ολοκαυτώθηκαν για την Ελευθερία»
Στις 8 Νοεμβρίου 1866, στη γιορτή των Αγγέλων, γράφτηκε μια ακόμη ένδοξη σελίδα της Ελληνικής Ιστορίας. Στην γιορτή των Αγγέλων, στο Κρητικό Αρκάδι, μεσουράνησε η θυσία για την ελευθερία. Τόπος και χρόνος, σύμβολα του Ελληνισμού. Φωτοδότες και ορόσημα της εθνικής μας ιστορίας, καθώς η θυσία των λίγων οριοθέτησε την ζωή των πολλών και κατέδειξε ότι η ελευθερία ανήκει στους ασυμβίβαστους και τους ασυνθηκολόγητους.
