γράφει ο Δρ. Θεολογίας του Α.Π.Θ. Απόστολος Ζαχαρός, διευθυντής 8ου Γυμνασίου Βόλου
Κατά το έτος 2022 συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή (1922 – 2022). Πρόκειται για την μεγαλύτερη, ίσως, τραγωδία του Ελληνισμού, αφού χάθηκαν χιλιάδες άνθρωποι, άλλοι ξεριζώθηκαν από τις αρχαίες κοιτίδες τους και κατέληξαν κατατρεγμένοι πρόσφυγες, αφήνοντας πίσω τους χώματα αγιασμένα και αλησμόνητες, πανάρχαιες πατρίδες.
Κάθε χρόνο, τις τελευταίες δεκαετίες, σε όλη τη χώρα και ιδιαίτερα εκεί, όπου έχουν ριζώσει Μικρασιάτες πρόσφυγες, όπως και στην περιοχή μας, διοργανώνονται τόσο από την πολιτεία και την Εκκλησία αλλά και από Μικρασιατικούς Συλλόγους και άλλους φορείς, εκδηλώσεις μνήμης για όλους εκείνους, που άδικα και αναίτια σφαγιάστηκαν ή με οποιονδήποτε τρόπο μαρτύρησαν στη γη της Μικρασίας κατά τον μεγάλο ξεριζωμό, εμμένοντας στην Ελληνορθόδοξη πίστη. Κορυφαία μορφή της τραγικής εκείνης περιόδου, υπήρξε αναμφίβολα ο Εθνοϊερομάρτυς και Νεομάρτυς Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης.
Ήταν καιρός πλέον η Εκκλησία μας όχι απλώς και μόνο να αναγνωρίσει την προσφορά και την αγιότητα του Αγίου Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου, αλλά και να διακηρύξει και να προβάλλει, προς κάθε κατεύθυνση, τόσο τη εθνωφελή και μοναδικά ευεργετική παρουσία του στο χώρο της Μακεδονίας, ως Μητροπολίτου Δράμας και της Μικράς Ασίας, ως Μητροπολίτου Σμύρνης, όσο και την θεοφιλή θυσία του και το φρικτό μαρτύριό του υπέρ του ποιμνίου του. Μια θυσία που πηγάζει και εδράζεται στην Μοναδική Σταυρική Θυσία του Κυρίου μας και θεμελιώνεται στο λόγο του Χριστού: «… ο ποιμήν ο καλός την ψυχήναυτού τίθισι υπέρ των προβάτων…».Πρωτοπόρα η Τοπική μας Εκκλησία θα ανεγείρει ναό προς τιμήν του στην προσφυγομάνα Νέα Ιωνία του Βόλου, για να τιμάται η μνήμη του και να προβάλλεται η θυσία του.
Συγκλονίζεται πραγματικά όποιος μάθει ή διαβάσει για την αποφασιστικότητά του και το θάρρος του και γενικά για τη στάση του απέναντι στα επερχόμενα δεινά για τους Χριστιανούς της Σμύρνης και της Μικρασίας του 1922. Ενώ όλοι, όσοι προλαβαίνουν, φεύγουν για να σωθούν, αυτός μένει βράχος ακλόνητος, φάρος τηλαυγής, μη δειλιών εμπρός στο μαρτύριο, γιατί ακριβώς, αναλαμβάνοντας την διαποίμανση του λογικού ποιμνίου του, γνώριζε ότι παύει να υπάρχει για τον εαυτό του, υπήρχε μόνο για τον Χριστό και την Εκκλησία, για το ποίμνιό του και την Πατρίδα του.
Έτσι δίκαια η Εκκλησία μας, αποφάσισε να εορτάσει και να τιμήσει τόσο τη μνήμη του Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου όσο και όλους όσους υπήρξαν θύματα της μισαλλοδοξίας και της τραγωδίας εκείνης, διοργανώνοντας μια σειρά κορυφαίων εκδηλώσεων σε ολόκληρη τη Χώρα και βεβαίως την Μαγνησία. Στη συνείδηση του πιστού λαού μας ο Άγιος Χρυσόστομος είναι, από δεκαετίες, ο Ιερομάρτυρας και Νεομάρτυρας Ιεράρχης όπως και οι συν αυτώ αθλήσαντες κληρικοί και λαϊκοί, γνωστοί και άγνωστοι Νεομάρτυρες.
Όμως στον περιορισμένο χώρο που διαθέτουμε, δεν είναι δυνατόν να γίνει συνολική αποτίμηση της προσφοράς, της θυσίας και της αγιότητας του Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου, πολλά έχουν γραφτεί, περισσότερα απομένει να γραφούν. Εδώ θα γίνει μία μικρή, σχεδόν επιγραμματική, προσέγγιση στο συγγραφικό έργο του και ιδιαίτερα το αντιαιρετικό, μέσα από το οποίο διαπιστώνουμε την καταπληκτική θεολογική του κατάρτιση, την ευρυμάθειά του, την ευγλωττία του, το ορθόδοξο φρόνημά του, αλλά και τα φιλογενή αισθήματά του.
Παρά το πολυκύμαντο της δράσεώς του, ο Χρυσόστομος, δεινός προς το λέγειν και προς την γραφίδα, άφησε σε όλους μας αξιόλογο συγγραφικό έργο, δυστυχώς αγνοημένο από τους σημερινούς θεολογικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Συνέγραψε δίτομο έργο με τον τίτλο «Περί Εκκλησίας», συνέθεσε αρχαιολογικό σύγγραμμα με τον τίτλο «Περί του οίκου και του τάφου της Παναγίας Θεοτόκου εν Εφέσω»,επίσης πολλές πραγματείες στην «Εκκλησιαστική Αλήθεια» Κωνσταντινουπόλεως, άρθρα στον ημερήσιο τύπο Σμύρνης και Κωνσταντινουπόλεως και σε διάφορα άλλα περιοδικά. Επί τετραετία εξέδωσε σπουδαίο θεολογικό και επιστημονικό περιοδικό στην Σμύρνη, τον «ΙΕΡΟΝ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΝ»καθώς επίσης και διάφορους εκκλησιαστικούς λόγους και εγκυκλίους.
Στο σπουδαιότατο δίτομο έργο του «Περί Εκκλησίας» ασχολείται, κυρίως, με τους Προτεστάντες, ελέγχοντάς τους με βάση την Ιστορία και την Αγία Γραφή, αλλά και με τους Ρωμαιοκαθολικούς, στηλιτεύοντας τις πλάνες τους. Το έργο αυτό, όπως ο ίδιος σημειώνει στα προλεγόμενά του, αποτελεί μεταφορά στο χαρτί κηρυγμάτων και μαθημάτων πίστεως, που ο ίδιος παρέδιδε σε Χριστιανούς της Εφέσου όντας Αρχιδιάκονος του Μητροπολίτου Εφέσου Κωνσταντίνου Βαλιάδη. Πρόκειται για σπουδαίο αντιαιρετικό έργο, αλλά και έκθεση ορθοδόξου πίστεως και ομολογίας.
Το 1896 εμφανίζεται στη δημόσια επιστημονική συζήτηση, πάνοπλος και ορμητικός, με σειρά άρθρων του, τα οποία εκδόθηκαν αργότερα σε σύγγραμμα με τον τίτλο «Περί του οίκου και του τάφου τηςΠαναγίας Θεοτόκου εν Εφέσω»Αφορμή για την έκδοση αυτή στάθηκε η δήθεν ανακάλυψη του τάφου της Θεοτόκου στην Έφεσο, από τους Παπικούς Λαζαριστές μοναχούς της Σμύρνης.
Ο Χρυσόστομος ανέτρεψε τους ανιστόρητους, προσηλυτιστικούς και προπαγανδιστικούς ισχυρισμούς τους, με επιστημονικά και αρχαιολογικά επιχειρήματα και αποδείξεις. Ο Ιερομάρτυρας, μέσα από τα δύο αυτά κύρια συγγράμματά του αλλά και το πλήθος των άλλων μελετημάτων του, παρουσιάζεται πληθωρικός στις χριστιανικές αρετές και συνάμα πάνοπλος και ενήμερος στον αγώνα κατά των αιρέσεων, που, συν τοις άλλοις, είχε αναλάβει. Ξεπηδούν ως δροσεροί πίδακες η σωφροσύνη του, η πνευματικότητά του, η επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναμιών του και εν γένει η αγιότητα του βίου του, η οποία άλλωστε σφραγίστηκε με τη θυσία και το μαρτύριό του, μένοντας πιστός στις επάλξεις και κερδίζοντας επάξια το στεφάνι του Μάρτυρα και Νεομάρτυρα της Εκκλησίας μας, αφού θαρρετά και με παρρησία υπεραμύνθηκε του ποιμνίου και της πίστεώς του .
Για τη δράση και τους αγώνες του «υπέρ πίστεως και πατρίδος», συνελήφθη αμέσως μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Ναό Αγίας Φωτεινής και παραδόθηκε στον φανατισμένο τουρκικό όχλο της Σμύρνης. Μετά από φρικτά βασανιστήρια τόσο από τους τούρκους στρατιώτες και τον εξαγριωμένο όχλο και δεινά προπηλακιζόμενος και λιθοβολούμενος, αφού του έβγαλαν τους οφθαλμούς, παρέδωσε μαρτυρικά την αγία του ψυχή στις 27 Σεπτεμβρίου 1922.
Το παράδειγμά του ας αποτελεί πρότυπο για όλους μας και οι πρεσβείες του ιδίου και των συναθλητών του Μαρτύρων, Κληρικών και Λαϊκών της Μικρασιατικής Τραγωδίας, ας μας συνοδεύουν στην πορεία του βίου μας και ας μας ενισχύουν στους αγώνες και στις αγωνίες μας.
Απολυτίκιον Ήχος α΄
«Των μαρτύρων το κλέος, και της Σμύρνης τον πρόεδρον, της Ορθοδοξίας φρουρόν τε, σε τιμώμεν Χρυσόστομε΄ εδείχθης γαρ πάτερ εν αυτή, πανάριστος όντως συ ποιμήν, υπέρ του ποιμνίου σου θύσας, την ψυχήν σου πανεύφημε. Δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ΄ δόξα τω σε ενισχύσαντι, δόξα τω σε αναδείξαντι ημίν, καύχημα μέγιστον».
