Το ότι το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” δημοσιεύτηκε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το 1908, στην εφημερίδα “Εργάτης” του Βόλου, σε μετάφραση Πέτρου Βασιλικού (πραγματικό όνομα: Κώστας Χατζόπουλος), είναι γενικά γνωστό. Η δημοσίευση έγινε σε οκτώ συνέχειες, από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο του 1908, ως “Προκήρυξη του Κοινωνιστικού Κόμματος”. Τέσσερα χρόνια μετά, το 1912, το Σοσιαλιστικό Κέντρο Αθηνών κυκλοφόρησε, σε αυτοτελές φυλλάδιο πλέον, μια πιο επεξεργασμένη από τον Χατζόπουλο μετάφραση, με τον τίτλο “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” (βλ. Βαγγέλης Καραμανωλάκης – Vangelis Karamanolakis, «Ο “Εργάτης” του Βόλου και το Κομμουνιστικό Μανιφέστο», “εν Βόλω”, τχ. 29, Απρίλιος-Ιούνιος 2008, σ. 40-41).
Άγνωστο ‒ή ελάχιστα γνωστό‒ είναι ότι, στην ίδια εφημερίδα (“Εργάτης”), και συγκεκριμένα στο φύλλο της 20ης Δεκεμβρίου 1909, δημοσιεύτηκε, σε μετάφραση Ρήγα Γκόλφη (πραγματικό όνομα: Δημήτρης Δημητριάδης), επίσης για πρώτη φορά στην Ελλάδα, “Η Διεθνής”, με τίτλο “Ο ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ”, υπέρτιτλο “L’ INTERNATIONALE” και υπότιτλο “Στίχοι Eugene Pottier”. Οι στίχοι του γάλλου σοσιαλιστή εργάτη, Eugene Pottier, μελοποιήθηκαν από τον βέλγο σοσιαλιστή, Pierre Chretien De Geyter, και από το 1889 “Η Διεθνής” καθιερώθηκε ως ύμνος του παγκόσμιου σοσιαλιστικού ‒μετέπειτα κομμουνιστικού‒ κινήματος. Η μετάφραση, πάντως, που τελικά επικράτησε (“Εμπρός της Γης οι κολασμένοι…”) ήταν εκείνη που γράφτηκε το 1915 από τον Πέτρο Πικρό (πραγματικό όνομα: Γιάννης Γεναρόπουλος).
Ερέθισμα γι’ αυτή την ανάρτηση μού έδωσε άρθρο του Ανδρέα Παππά, με τίτλο “Περιπέτειες ενός ύμνου”, που δημοσιεύτηκε στην “Καθημερινή” της περασμένης Κυριακής (18.5.1925).
Τα σχετικά φύλλα της εφημερίδας “Εργάτης” προέρχονται από το πάντα πολύτιμο “Ψηφιακό Αποθετήριο των ΑΣΚΙ” (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας – Contemporary Social History Archives.
