Ο Κλεισθένης υπήρξε Αθηναίος πολιτικός του 6ου αιώνα π.χ. και με το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου, ανέλαβε να μεταρρυθμίσει το πολίτευμα της Αθήνας θέτοντας τις βάσεις για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αθήνας. Σύμφωνα με τον Κλεισθένη, η Δημοκρατία δίνει το δικαίωμα σε όλους τους πολίτες αλλά και την υποχρέωση να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση του κράτους.
Ο «Κλεισθένης» εδραιώνει την σκοτεινή συναλλαγή, την διαπλοκή και δεν δίνει λύσεις σε βασικά προβλήματα των δήμων τα οποία είναι οικονομικής και λειτουργικής φύσεως. Η κυβέρνηση επινόησε αυτό το νομοσχέδιο και «μαγείρεψε» κάνοντας κατάτμηση περιοχών στην Αττική αφενός για μπορέσει να κερδίσει κάποιους δήμους η περιφέρειες την δεύτερη Κυριακή από την οποία θα εκλέγονται ο Δήμαρχος και ο Περιφερειάρχης, αφετέρου να μην καταρρεύσει εκλογικά σε δήμους της Αττικής τους οποίους τις προηγούμενες εκλογές ήταν τα προπύργια της όπως Ν. Φιλαδέλφεια, Καισαριανή Βύρωνας κτλ. Με λίγα λόγια o «Κλεισθένης» δίνει βαρύτητα στην εκλογική διαδικασία περισσότερο παρά στην ουσία κυβερνησιμότητας των Δήμων και των Περιφερειών.
Ας δούμε κάποια σημεία του «Κλεισθένη»
Προβάλλεται από την κυβέρνηση η δημοκρατικότητα των διαδικασιών που ακολουθήθηκε για την σύνταξη του νομοσχεδίου. Ένα τέτοιο νομοσχέδιο που προετοιμάστηκε πολύ καιρό έπρεπε να συζητηθεί με κοινότητες, με δήμους και με όλους του αρμόδιους φορείς για πολλούς μήνες και όχι με επιλεκτικούς φορείς η δήμους οι οποίοι συμβαδίζουν με την ημετέρα λογική.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως μέσα από τον «Κλεισθένη» δίνεται βαρύτητα στο εκλογικό σύστημα και προβάλλει την απλή αναλογική ως το αποτελεσματικότερο και δικαιότερο σύστημα. Ποιος ο λόγος να εκλέγονται οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες λοιπόν την δεύτερη Κυριακή; Αυτό δείχνει ότι χρησιμοποιείται η απλή αναλογική στο μέτρο που μας βολεύει. Εξάλλου είναι προφανές ότι η καθιέρωση της κάνει ορατό τον κίνδυνο ακυβερνησίας με οδυνηρές επιπτώσεις στη λειτουργία των Δήμων, των Περιφερειών και στην καθημερινότητα των πολιτών. Συνέπεια αυτού είναι η αποδυνάμωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η μετατροπή της σε πεδίο συναλλαγής μέσω της αναγκαστικής εύνοιας των συνδυασμών που μειοψήφησαν καθώς και της κινητικότητας στελεχών, αμφιβόλου πολιτικής προέλευσης. Επιπλέον δεν υπάρχουν θεσμικές εγγυήσεις οι οποίες υπάρχουν στο κοινοβούλιο όπου μπορεί να προκηρυχθεί η εκλογική διαδικασία αν δεν μπορέσει να σχηματιστεί βιώσιμη κυβέρνηση να κυβερνήσει την χώρα. Στην περίπτωση των Δήμων και Περιφερειών θα πρέπει να υπάρξει διαρκής σκοτεινή συναλλαγή όλη την τετραετία και σε περίπτωση ακυβερνησίας θα επεμβαίνουν oι «επόπτες ΟΤΑ» των οποίων την πειθαρχική εξουσία θα ασκεί ο υπουργός εξωτερικών. Με λίγα λόγια ο υπουργός, μέσω των εποπτών του, θα επεμβαίνει στην διαμόρφωση πολιτικής στους δήμους και στις περιφέρειες. Στην ουσία ο εκλογικός νόμος προσβλέπει δομικά στον κατακερματισμό των συμβουλίων τον οποίο στη συνέχεια σκοπεύει και να εκπροσωπήσει μέσω εποπτών.
Επιπλέον η προτεινόμενη κατανομή του συνόλου των εδρών του Δημοτικού και Περιφερειακού Συμβουλίου από το πρώτο γύρο με το σύστημα της απλής αναλογικής, χωρίς την ταυτόχρονη θέσπιση κανόνων συλλογικής δημοκρατικής λειτουργίας των παρατάξεων και των μεταξύ τους προγραμματικών συνεργασιών, ανεξάρτητα από τις προθέσεις των συντακτών του νόμου όχι μόνον δεν αποδυναμώνει τον προσωποκεντρικό χαρακτήρα του θεσμού, αλλά αντιθέτως τον ενισχύει αφού εκ των πραγμάτων οδηγεί σε προσωποκεντρικές συνεργασίες με όπλο την κατανομή «ρόλων» τις περισσότερες φορές χωρίς περιεχόμενο.
Η παράγραφος η οποία αναφέρεται στην κινητικότητα των συμβούλων μεταξύ των παρατάξεων όπου θα μπορούν οι σύμβουλοι να μεταπηδούν σε άλλες παρατάξεις ή να δημιουργούν εν μέσω θητείας νέες παρατάξεις ενισχύει την συναλλαγή. Επιπλέον θα δυσκολεύεται ο Δήμαρχος η ο Περιφερειάρχης να πείσει το δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο προκειμένου να εφαρμόσει την πολιτική που υποσχέθηκε στους πολίτες αφού ενδεχομένως να μην έχει την πλειοψηφία των συμβούλων μέσα στο συμβούλιο, συνεπώς η σκοτεινές συναλλαγές θα διογκωθούν. Οι διαδικασίες αυτές είναι φανερό ότι ευνοούν τις προσωπικές διευθετήσεις (συναλλαγές) και φαλκιδεύουν τη λειτουργία των παρατάξεων, γι’ αυτό και πιστεύω ότι η προτεινόμενη απλή αναλογική αποτελεί απειλή για το θεσμό.
Η απλή αναλογική, όπως επιχειρείται να εφαρμοσθεί, χωρίς οργανωμένες, θεσμοθετημένες, λειτουργούσες παρατάξεις και προγραμματικές συμφωνίες, αλλά και ελεύθερες τις «μεταγραφές» και την «κινητικότητα», με ή χωρίς ανταλλάγματα από παράταξη σε παράταξη, με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί όχι σε ακυβερνησία (όπως καλόπιστα φοβούνται πολλοί), αλλά σε πλήρη εξαθλίωση και απαξίωση του θεσμού, λόγω των φαινομένων σήψης που θα αναδειχθούν.
Ένα σημαντικό όργανο το οποίο βοηθάει στην άσκηση εξουσίας είναι η Οικονομική Επιτροπή. Στην λειτουργία των Οικονομικών επιτροπών επιτρέπονται οι δημόσιες, ανοικτές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων οι οποίες ευνοούν το διάλογο , τη συμμετοχή, τη διαφάνεια. Με μια σειρά διατάξεων με τις οποίες διευκολύνονται οι κλειστές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων υπονομεύονται οι ανοικτές δημοκρατικές διαδικασίες. Δηλαδή, ενώ οι αντίστοιχες διατάξεις του «Καλλικράτη» απαιτούν πλειοψηφία των 4/5 των μελών των συλλογικών οργάνων για συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών με τις νέες ρυθμίσεις αρκεί η πλειοψηφία των 3/5. Μου είναι δύσκολο να αντιληφθώ ποια θέματα μπορούν να δικαιολογήσουν συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών, εξάλλου η πλειοψηφία των τεσσάρων πέμπτων είναι πολύ ισχυρή πλειοψηφία που ουσιαστικά αποτρέπει εκπτώσεις στις δημοκρατικές μας αξίες ενώ δεν αποκλείει τις κατ’ εξαίρεση συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών εφόσον προκύψει κάποιο απρόβλεπτο θέμα.
Δεν γίνονται αναφορές καθόλου στους θεσμοθετημένους και συνταγματικά κατοχυρωμένους αλλά παρακρατημένους πόρους της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, παρά τις ορθές, σε διακηρυκτικό επίπεδο, σκέψεις της μελέτης για την ενίσχυση και την αναβάθμιση του ουσιαστικού ρόλου των θεσμών της ενδοδημοτικής και ενδοπεριφερειακής αποκέντρωσης, ώστε η τοπική αυτοδιοίκηση ακόμα και υπό την σημερινή ευρεία γεωγραφική και πληθυσμιακή συγκρότηση της, να βρίσκεται κοντά στον πολίτη.
Θα περίμενε κανείς από μία κυβέρνηση που θέλει να λέγεται σύγχρονη και προοδευτική να δώσει στην τοπική αυτοδιοίκηση εξουσίες που έχει το κεντρικό κράτος και φυσικά και τους ανάλογους πόρους. Σήμερα που σε όλη την Ευρώπη οι κεντρικές κυβερνήσεις παραχωρούν εξουσίες στην τοπική αυτοδιοίκηση εμείς παραμένουμε σε μοντέλα διοίκησης του 19ου αιώνα και όχι του 21ου που ζούμε, αλλά γιατί μας φαίνεται παράξενο αυτό αφού το DNA αυτής της κυβέρνησης έχει μνήμες συγκεντρωτικών καθεστώτων περασμένων αιώνων και άλλων εποχών.
*Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων, Μέλος Επιτροπής Διαβούλευσης Δήμου Αλμυρού
