Της Ράνιας Γάτου, Τελετάρχη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, /Ερευνήτριας Κοινωνικού Λόγου, Ποιήτριας, Δοκιμιογράφου και Εικαστικού με σημαντική συμβολή στον πολιτισμό
Υπάρχουν απώλειες που δεν δημιουργούν κενό θορύβου, αλλά κενό σκέψης.
Όταν φεύγει ένας πανεπιστημιακός που υπηρέτησε τη γνώση ως ευθύνη και όχι ως προνόμιο, η σιωπή που ακολουθεί δεν είναι συναισθηματική· είναι θεσμική. Σε αυτή τη σιωπή, το Πανεπιστήμιο καλείται να θυμηθεί ποιο ήταν — και ποιο οφείλει να παραμείνει.
Υπάρχουν πανεπιστημιακοί που αφήνουν έργο. Και υπάρχουν λίγοι που αφήνουν ήθος. Ο Πέτρος Γέμτος ανήκε στη δεύτερη, σπανιότερη κατηγορία. Η απώλειά του δεν σηματοδοτεί απλώς το τέλος μιας διακεκριμένης ακαδημαϊκής διαδρομής· σηματοδοτεί την απουσία ενός τρόπου σκέψης για το Πανεπιστήμιο. Ενός τρόπου που δεν αντιλαμβανόταν τη διοίκηση ως άσκηση ισχύος, αλλά ως πνευματική ευθύνη. Για τον Πέτρο Γέμτο, το Πανεπιστήμιο δεν ήταν μηχανισμός παραγωγής τίτλων· ήταν θεσμός καλλιέργειας μέτρου.
Ως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και ως Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας υπηρέτησε την ανώτατη εκπαίδευση με μια σπάνια αρετή: τη νηφαλιότητα. Σε περιόδους έντασης και μετασχηματισμών, επέλεγε τη σκέψη αντί του θορύβου, τη θεσμική συνέπεια αντί της συγκυριακής εντύπωσης. Δεν επεδίωξε ποτέ να «αφήσει στίγμα». Άφησε κάτι πιο ανθεκτικό: μια αίσθηση τάξης εκεί όπου συχνά επικρατεί σύγχυση. Η συμβολή του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας υπήρξε καθοριστική. Αντιμετώπισε το νεότερο ίδρυμα όχι ως περιφερειακή προέκταση, αλλά ως ισότιμο συνομιλητή στον εθνικό ακαδημαϊκό χάρτη. Η παρουσία του εκεί λειτούργησε ως εγγύηση θεσμικής ωρίμανσης — όχι μέσω επιβολής, αλλά μέσω παραδείγματος.
Ήδη από το 1993, ο Πέτρος Γέμτος είχε αντιληφθεί τη σημασία της διαπανεπιστημιακής συνεργασίας, αναπτύσσοντας σύμπραξη με τον σημερινό Καθηγητή του Τμήματος Περιβάλλοντος της Σχολής Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Ευθύμιο Προβίδα, ο οποίος αργότερα θα διατελούσε και Αντιπρύτανης Οικονομικών και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Εκείνη η συνεργασία δεν είχε χαρακτήρα συγκυρίας, αλλά πρόβλεψης: το Πανεπιστήμιο του μέλλοντος δεν θα είναι αυτάρκες, αλλά διασυνδεδεμένο.
Στο πνευματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινήθηκε ο Πέτρος Γέμτος, ιδιαίτερη θέση κατέχει και ο αδελφός του, Θεοφάνης Γέμτος, Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Όχι ως συμπληρωματική αναφορά, αλλά ως ζώσα απόδειξη μιας κοινής στάσης ζωής απέναντι στη γνώση. Δύο αδέλφια, διαφορετικά επιστημονικά πεδία, αλλά συγγενής αντίληψη για το τι σημαίνει ακαδημαϊκή προσφορά: εργασία σε βάθος, προσήλωση στο αντικείμενο, απουσία επιδεικτικότητας.
Αν ο Πέτρος Γέμτος υπηρέτησε κυρίως τη θεσμική αρχιτεκτονική του Πανεπιστημίου, ο Θεοφάνης Γέμτος υπηρέτησε —και συνεχίζει να υπηρετεί— τη μακρά διάρκεια της επιστημονικής καλλιέργειας. Η συνύπαρξή τους στον ίδιο πνευματικό χρόνο υπενθυμίζει ότι το Πανεπιστήμιο οικοδομείται τόσο από όσους το διοικούν όσο και από όσους το καλλιεργούν αθόρυβα.Ίσως τελικά αυτό να είναι το βαθύτερο αποτύπωμα του Πέτρου Γέμτου: ότι η ανώτατη εκπαίδευση δεν στηρίζεται μόνο σε αποφάσεις και αξιώματα, αλλά σε ανθρώπους που γνωρίζουν πότε να ηγούνται και πότε να υπηρετούν. Σε ανθρώπους που αντιλαμβάνονται τη γνώση όχι ως μέσο ανάδειξης, αλλά ως μορφή ευθύνης.
Η μνήμη του δεν ζητά εξιδανίκευση. Ζητά συνέχεια.
Και η πιο ουσιαστική τιμή προς το έργο του είναι να διατηρηθεί ζωντανός εκείνος ο τρόπος σκέψης που ήξερε να συνδυάζει θεσμική σοβαρότητα με πνευματικό μέτρο. Ίσως, τελικά, το Πανεπιστήμιο να μην κρίνεται από τις περιόδους ακμής του, αλλά από τους ανθρώπους που το υπηρέτησαν χωρίς να ζητήσουν αντάλλαγμα. Ο Πέτρος Γέμτος ανήκε σε εκείνους που ήξεραν ότι η γνώση δεν χρειάζεται ένταση για να αντέξει στον χρόνο — χρειάζεται μέτρο, συνέχεια και ευθύνη. Και αυτά είναι τα πιο στέρεα θεμέλια κάθε αληθινά δημόσιου Πανεπιστημίου.
