Η συνεισφορά της ελληνικής μεταποίησης στο σύνολο της οικονομίας είναι σημαντική. Σχεδόν το 1/3 του ΑΕΠ και της απασχόλησης οφείλεται στην άμεση, έμμεση ή προκαλούμενη επίδραση της μεταποίησης. Ο συνολικός πολλαπλασιαστής της μεταποίησης στο ΑΕΠ είναι 2,8 και στην απασχόληση 3,5 ενώ πλήθος κλάδων υπηρεσιών και εμπορίου ωφελούνται σε προστιθέμενη αξία και σε απασχόληση από τη μεταποιητική παραγωγή.
Τα τελευταία χρόνια η ΕΕ έχει αναγάγει ως προτεραιότητα την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, ως προϋπόθεση για να παραμείνει η Ευρώπη στην τεχνολογική αιχμή και να προστατέψει την οικονομική και κοινωνική συνοχή της. Σχετικά, έχει εκπονήσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική με στόχο να αυξηθεί η συνεισφορά της βιομηχανίας στο 20% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Με βάση την πιο πρόσφατη επικαιροποίησή της, η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ προτάσσει α) την εμβάθυνση της Ενιαίας Αγοράς, β) την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών, γ) τη μετάβαση σε κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, δ) τη στήριξη της βιομηχανικής καινοτομίας και ε) την ένταξη σε διεθνείς αλυσίδες αξίας. Η Ελλάδα έχει ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη μιας στοχευμένης πολιτικής για τη βιομηχανία, ώστε να μπορέσει να συμπορευτεί με αυτές τις πολιτικές και να αξιοποιήσει τις δυνητικές ευκαιρίες. Είναι υπαρκτή η ανάγκη χάραξης μιας εθνικής στρατηγικής για τη βιομηχανία, με την καθιέρωση εθνικού στόχου για την αύξηση της συμμετοχής της βιομηχανίας στο 12% του ΑΕΠ έως το 2020 και στο 15% μεσοπρόθεσμα.
Η μεταποίηση στην Ελλάδα αντιμετωπίζει κάποια μόνιμα προβλήματα που εμποδίζουν τα ελληνικά προιόντα να ανταγωνιστούν εκείνα των άλλων χωρών.
– Το κόστος ενέργειας με βάση στοιχεία της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες της ΕΕ, η τιμή του φορτίου βάσης στην Ελλάδα ήταν (2ο τρίμ. 2018) σχεδόν 60% υψηλότερη από το μέσο της ΕΕ Ισχυρές ευρωπαϊκές οικονομίες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία έχουν αξιοποιήσει τα περιθώρια του ευρωπαϊκού πλαισίου για να ενισχύσουν την παραγωγική τους βάση. Οι μεγάλες βιομηχανίες της Ευρώπης αφενός επωφελούνται από τις πλήρως απελευθερωμένες αγορές ηλεκτρισμού που διαμορφώνουν ανταγωνιστικές τιμές ρεύματος και αφετέρου από τις κυβερνήσεις τους που στο πλαίσιο μιας συνολικότερης βιομηχανικής πολιτικής παρεμβαίνουν στο σκέλος των ρυθμιστικών χρεώσεων (τέλη, φόροι κλπ.) μειώνοντας σημαντικά το τελικό κόστος ενέργειας.
– Η Ελλάδα βρίσκεται σε δυσμενή θέση όσον αφορά την επίδραση της φορολογίας στα επενδυτικά κίνητρα, όχι μόνο ως προς το ύψος του συντελεστή φορολογίας κερδών, αλλά και την έλλειψη προβλεψιμότητας του τελικού πλαισίου. Αλλά και σε επιμέρους ζητήματα όπως η φορολογική απόσβεση των βιομηχανικών επενδύσεων, βρίσκεται στα δυσμενέστερα καθεστώτα μεταξύ των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ (μεγάλο διάστημα απόσβεσης), ενώ από το 2013 έγινε ακόμα πιο άκαμπτο. Με φορολογικό συντελεστή επιχειρήσεων 28% το 2018, η Ελλάδα κατατάσσεται στην ομάδα των 6 χωρών της Ευρώπης με τον υψηλότερο ονομαστικό εταιρικό φορολογικό συντελεστή, σημειώνει η έκθεση. Ο μέσος όρος της Ε.Ε.-28 ήταν 21,7%. Ο πραγματικός (effective) φορολογικός συντελεστής ανήλθε σε 27,6%, ενώ ο αντίστοιχος της Ε.Ε.-28 ήταν 19,8%, σχεδόν 8 μονάδες χαμηλότερος.
– Οι εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων είναι σημαντικά υψηλότερες στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες (41% στο σύνολο της οικονομίας, έναντι 34,3% σε ΕΕ). Στη μεταποίηση οι εισφορές είναι ακόμα υψηλότερες σε σχέση με τη λοιπή οικονομία λόγω πρόσθετων επιβαρύνσεων. Ως αποτέλεσμα, οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε δυσμενή ανταγωνιστική θέση, καθώς οι εργοδότες οφείλουν να καταβάλουν μεγαλύτερα ποσά, για δεδομένες καθαρές αποδοχές των εργαζομένων.
– Η τραπεζική χρηματοδότηση προς τη μεταποίηση μειώθηκε δραματικά τα χρόνια της κρίσης. Η χρηματοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων από τις τράπεζες έχει ομολογουμένως υποστεί σοβαρό πλήγμα, καθώς η μετεξέλιξη της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης σε κρίση χρέους έχει ακυρώσει κάθε δυνατό μέσο κάλυψης των χρηματοδοτικών τους αναγκών, οδηγώντας τη δυναμική του εξωτερικού τους δανεισμού από το ζενίθ στο ναδίρ. Παρότι οι ελληνικές τράπεζες πραγματοποιούν καίριες τομές στη λειτουργία, τον ισολογισμό και τα σχέδια τους, η αδυναμία εξασφάλισης πόρων οι οποίοι θα διοχετευθούν στις μεταποιητικές επιχειρήσεις δημιουργεί σοβαρά προβλήματα σε βιοτεχνίες και βιομηχανίες.
– Η έλλειψη ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού, με περιφερειακή και κλαδική διάσταση, εκκρεμεί. Ταυτόχρονα, το πλαίσιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης χρήζει αναθεώρησης (π.χ. κατάταξη ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, προδιαγραφές Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, διάρκεια διαδικασιών)
Η σημερινή κυβέρνηση έχει ενεργήσει προκειμένου να αρθούν κάποια από τα παραπάνω προβλήματα αλλά χρειάζεται αρκετή δουλειά και πολλές αλλαγές στο μοντέλο ανάπτυξης που έχει χρησιμοποιηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση προκειμένου να βρει η χώρα τον βηματισμό της και να εισέλθει σε μία μόνιμη κανονικότητα.
*BEng MSc AMIEE MILT, Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων
