Είναι δυνατόν να υπάρχει Έλληνας, έστω Αθηναίος που δεν έχει επισκεφθεί την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα; Ή Γάλλος, έστω Παριζιάνος, που δεν έχει περπατήσει στους διαδρόμους του Μουσείου του Λούβρου; Κι όμως, είναι πάμπολλοι αυτοί που το πολύ πολύ να έχουν περάσει μόνο απ’ έξω από το κάθε μουσείο της πόλης που κατοικούν. Παρεμπιπτόντως: Ο Βόλος έχει ένα μουσείο με σπουδαία εκθέματα, το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου…
Του Χρυσόστομου Τρίμμη
Τόσο τα εκθέματα όσο και πολλά άλλα στοιχεία καθιστούν το Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου άκρως ενδιαφέρον, από διάφορες απόψεις. Κάποιοι μπορεί να μην γνωρίζουν ότι το Αθανασάκειο είναι το παλαιότερο μουσείο της Θεσσαλίας και ένα από τα παλαιότερα της Ελλάδας, σε μία περιοχή με πολύ μεγάλη ιστορία που εκτείνεται στο διάβα των αιώνων. «Ήταν το μόνο μουσείο της Θεσσαλίας, από το 1909, μέχρι και το 2010, όταν ακολούθησε το Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας και το 2015 το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας» μας εξηγεί αρχικά η προϊσταμένη του τμήματος προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων και μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, Ελσα Νικολάου. Από το 1909 λοιπόν!
Η Μαγνησία δεν είναι μόνο ο Βόλος, το Πήλιο και οι παραλίες. Είναι ένας τόπος με μεγάλη ιστορία, από τη Νεολιθική έως και τη Ρωμαϊκή Εποχή, και σ’ αυτό συμφωνεί και η κα Νικολάου. «Για παράδειγμα, είναι οι προϊστορικοί οικισμοί του Διμηνίου και του Σέσκλου, γνωστοί στη διεθνή βιβλιογραφία γιατί ήταν από τους πρώτους που ανασκάφηκε στην Ελλάδα και μελετήθηκαν και δημοσιεύτηκαν» σημειώνει, με την ιστορία από την αρχή και τη Νεολιθική Εποχή να παρουσιάζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
«Έχουμε ένα μουσείο το οποίο δέχεται 30 χιλιάδες κόσμου τον χρόνο, την ώρα που οι οικισμοί στο Διμήνι και στο Σέσκλο υποδέχονται 5-6 χιλιάδες επισκέπτες ανά έτος και προσπαθούμε να τους εξωραΐζουμε, να τους βελτιώνουμε για να μπορούμε να δείξουμε στον κόσμο το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού και την ανάγκη προστασίας του από όλους μας» σημειώνει η κα Νικολάου.
Περνάμε λοιπόν στα ενδότερα του Μουσείου, με εκθέσεις να φιλοξενούνται, αλλά και άλλες να έχουν μόνιμο χαρακτήρα, Χώρια τα εκθέματα που βρίσκονται αποθηκευμένα. «Έχουμε αγάλματα και γλυπτά και ελπίζουμε να εκτεθούν για το κοινό» σχολιάζει κατά τη διάρκεια της συζήτησή μας η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων.
Οι επισκέπτες του μουσείου λοιπόν, αρχικά στη μεγάλη αίθουσα θα έρθουν σε πρώτη επαφή με την Νεολιθική Εποχή. Αντικείμενα εκείνης της περιόδου αποτελούν την έκθεση που έγινε από τον αείμνηστο Γιώργο Χουρμουζιάδη, καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας και παλιό έφορο της Μαγνησίας. Ο ίδιος είχε διατάξει με εκπαιδευτικό τρόπο τα ευρήματα, όπως ακριβώς θα ήταν σε ένα νεολιθικό σπίτι ή σε ένα νεολιθικό οικισμό, για να καταλάβουμε πώς ζούσαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, με χαρακτηριστικά τη μόνιμη κατοικία, και την ενασχόλησής του με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Ακολουθεί η δεύτερη αίθουσα, η οποία έχει τα ευρήματα του συλλέκτη Άγγελου Μπάστη. «Τα δώρισε στο μουσείο, με σκοπό και όρο να εκτεθούν, και η έκθεση αποτελείται από νεολιθικά ειδώλια, εργαλεία και κάποια κοσμήματα» περιγράφει η Έφορος.
Η τρίτη αίθουσα είναι αυτή των… μεγάλων έργων. Όπως μας εξηγεί η κα Νικολάου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας τη δεκαετία του 1990 και λίγο πριν ασχολήθηκε με τα μεγάλα έργα που εκτελούνταν στην ευρύτερη περιοχή. «Έχουμε την ΠΑΘΕ, την Κάρλα, τα σιδηροδρομικά δίκτυα και πάντα στα μεγάλα έργα βρίσκονται πολλά αντικείμενα και χώροι, διότι αυτά χαράσσονται και χαράχτηκαν στο παρελθόν και βελτιώνονται χωρίς να ξέρουμε τι έχει από κάτω. Βοηθήσαμε κι εμείς να γίνουν τα έργα, αλλά να διασωθούν και οι αρχαιότητες, πολλών αιώνων, από τη νεολιθική περίοδο μέχρι και τα κλασικά ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια» σημειώνει.
Οι στήλες της μνήμης
Από τις πιο ενδιαφέρουσες αίθουσες, είναι αυτή της Δημητριάδος, που έχει τις επιτύμβιες στήλες-γλυπτά, που είχαν δώσει και το έναυσμα προκειμένου να ιδρυθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, με χρήματα του Αλέξιου Αθανασάκη από την Πορταριά.
Οι στήλες αυτές είχαν βρεθεί από σπουδαίο ερευνητή και αρχαιολόγο Απόστολο Αρβανιτόπουλο, που είχε αναλάβει κιόλας να της συντηρήσει. «Κάποιες τις είχε καθαρίσει ο ίδιος ο Αρβανιτόπουλος. Χρησιμοποίησε δε ένα υλικό που δεν ξέρουμε τι ήταν! Πιθανότατα ήταν κάποιο μείγμα με υλικό που χρησιμοποιούσαν τότε οι… φωτογράφοι της εποχής. Παρόλο που από την επιστημονική κοινότητα μπορεί να μην άρεσε αυτό στην αρχή, διατήρησε τα χρώματα των στηλών μέχρι σήμερα!» σημειώνει η κα Νικολάου.
Η αρχαία πόλη της Δημητριάδας ιδρύθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα, και έζησε μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ., οπότε λόγω των επιδρομών, οι κάτοικοί της μετακόμισαν προς τα Παλαιά. Η αίθουσα της Δημητριάδος έχει τις γραπτές στήλες που είναι επιτύμβιες και ήταν στα νεκροταφεία της Δημητριάδος. Αναφέρουν το όνομα του νεκρού και τον έχουν σε μια στάση καθιστό ή όρθιο, να χαιρετιέται με έναν φίλο, να κάθεται και να διαβάζει ή να γράφει ή μια γυναίκα να κάθεται…
Παράλληλα, η κα Νικολάου μας εξηγεί: «Η Δημητριάδα ήταν πολυπολιτισμική πόλη. Είχε πάρα πολλούς κατοίκους από άλλες περιοχές ήρθαν και κατοίκησαν εδώ, από την Ήπειρο, την Κρήτη, τη Μακεδονία, από τη Χαλκηδόνα της Βιθυνίας και φυσικά έχουμε και έναν Αιγύπτιο ιερέα της Ίσιδος, ονόματι Οάφρις που ήρθε εδώ και κατοίκησε. Έχοντας το εμπορικό λιμάνι, η Δημητριάδα είχε πλούτο. Οι Κρητικοί συνήθως έρχονταν ως μισθοφόροι εδώ και έφερναν και τις οικογένειές τους μαζί. Έχουμε εδώ την αδερφή Κρητικού μισθοφόρου, την Αρχιδίκη η οποία πέθανε στη Δημητριάδα και ήταν από τη Λύττο, πόλη της Κρήτης. Στις επιτύμβιες αυτές στήλες μαθαίνουμε για τις συνήθειες, την ένδυση, την καθημερινότητα… Έχουμε πάρα πολλές στήλες. Λιγότερες είναι οι καθαρισμένες, που είχε φροντίσει γι’ αυτό ο ίδιος ο Αρβανιτόπουλος»…
Από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι τη Χαναάν
Η Θεσσαλία γενικότερα, και η Μαγνησία πιο ειδικά, αποτέλεσαν πέρασμα αρκετών πολιτισμών. Στρατοί, επιδρομές, επισκέπτες από τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο αλλά και από πιο μακρινά μέρη, άφησαν τα ίχνη τους στην περιοχή, και αυτό φαίνεται και στα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης.
«Εισαγόντουσαν πράγματα σε όλες τις εποχές. Ό,τι μας έλειπε και ξεκινάμε τα νεολιθικά με τον Οψιανό που δεν υπήρχε στην περιοχή, αλλά ως ηφαιστειακό πέτρωμα μόνο στη Μήλο και στη Νίσυρο, που δείχνει ότι ότι είχαμε επαφές στη Νεολιθική Εποχή, ίσως με τις ανταλλαγές από οικισμό σε οικισμό» μας αναφέρει η κα Νικολάου, και αυτό δεν είναι το μόνο δείγμα. Στην κατοχή του Μουσείου είναι ακόμη και αμφορέας από τη Χαναάν στο μυκηναϊκό Διμήνι που είναι στην καινούργια αίθουσα του μουσείου, που δείχνει ότι ήρθε αυτούσιος με ό,τι περιείχε μέσα, όπως επίσης και ένας αιγυπτιακός Σκαραβαίο. «Και πάρα πολλά νομίσματα, από παντού!» συμπληρώνει επίσης η κα Νικολάου.
Καταληκτικά, μιας και ειπώθηκε η λέξη «νομίσματα», δεν θα μπορούσαμε να μην ρωτήσουμε την ειδικό: Ψάχνει κόσμος στην περιοχή για… λίρες; «Έχουμε πολλά περιστατικά. Ψάχνουν ακόμη. Αλλά δεν υπάρχει αυτό το «θέλω λίρες». Αυτό είναι μύθος, παλαιότερος από την Αργοναυτική Εκστρατεία. Έχουμε πάει σε εγκεκριμένες εκσκαφές από ιδιώτες με άδεια από την Κτηματική Υπηρεσία. Δεν έχουν βρει ποτέ τίποτα και μάλιστα κάποιοι που είναι και επίμονοι και σκάβουν στο ίδιο σημείο 2-3 φορές» περιγράφει η Έφορος Αρχαιοτήτων.
Αν βρει πάντως κάποιος, κάτι, με νόμιμη έρευνα, η Πολιτεία και ο Πολιτισμός μόνο κέρδος θα έχουν…
Μουσείο μέσα… σε ιστορικής σημασίας κτήριο!
Όπως προαναφέραμε, το Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου στεγάζεται σε κτήριο που κατασκευάστηκε χάρη στα χρήματα που δώρισε ο Αλέξιος Αθανασάκης, εκ Πορταριάς. Ωστόσο αν σκεφτεί κανείς ότι έχει ξεπεράσει τον έναν αιώνα ζωής, μπορεί ν’ αντιληφθεί ότι πρόκειται για ένα ίδρυμα που στεγάζεται σε ένα μνημείο της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας!
Το μουσείο είναι ένα νεοκλασικό κτίριο, με ανάλογη αρχιτεκτονική που παραπέμπει στην αρχαία Ελλάδα, με κίονες και αετώματα, μία τάση της τότε εποχής ν’ αναζητεί την αρχαία, κλασική Ελλάδα. Γι’ αυτό και έχει κηρυχθεί ως ιστορικό μνημείο. Ακόμη και το κτήριο λοιπόν έχει τη δική του ιστορία και την περιγράφει, ωστόσο εξαιτίας της ιστορικής του σημασίας προκύπτουν και περιορισμοί όσον αφορά τη χρήση του και τις παρεμβάσεις που μπορούν εκεί να γίνουν…
Πηγή: Περιοδικό Volos City του Ομίλου Καρεκλίδη
