Οι πιο μαύρες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας, που γράφτηκαν την περίοδο της γερμανικής κατοχής, πάντα προκαλούν ρίγη συγκίνησης και προβληματισμό. Χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν σκοτώθηκαν, μετακινήθηκαν για καταναγκαστικά έργα ή εξοντώθηκαν μαζικά σε στρατόπεδα εργασίας και συγκέντρωσης. Η συγγραφέας κ. Αννίτα Παναρέτου με το νέο της βιβλίο “Συμπληρώνω τη μνήμη του κόσμου”: Αιχμάλωτοι σε ναζιστικά και φασιστικά στρατόπεδα και φυλακές 1941-1945″ (εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ), μπαίνει στα άδυτα της εποχής εκείνης και μέσα από αληθινές μνήμες ανθρώπων, μεταφέρει την τραγική πραγματικότητα. Ξεχωριστή μάλιστα θέση, έχουν πρόσωπα τα οποία κατάγονταν απ΄την Μαγνησία. Η ίδια μίλησε για το βιβλίο της στο «Ράδιο ΕΝΑ 102,5» και στον Ηλία Κουτσερή, τονίζοντας πως χιλιάδες φωνές και ιστορίες ανθρώπων στα φασιστικά και ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν είδαν ποτέ το φως και έμειναν στη σιωπή…
Πόσοι μη Εβραίοι οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο;
Αρχικά θα κάνω μια μικρή διάκριση. Εξετάζω τους μη Εβραίους Έλληνες, διότι η περίπτωσή τους ήταν πολύ διαφορετική από τους Εβραίους συμπατριώτες μας. Καταρχάς οι Έλληνες Εβραίοι υπήρξαν θύματα μιας αδιανόητης γενοκτονίας, δηλαδή μιας μαζικής δολοφονίας. Έφευγαν με τις οικογένειές τους ή κατά ολόκληρες κοινότητες και στέλνονταν απευθείας στα στρατόπεδα εξόντωσης κυρίως στην ανατολική Ευρώπη, στην Πολωνία, απ’ όπου και ένας ελάχιστος αριθμός κατόρθωσε να επιβιώσει και να επιστρέψει. Στην περίπτωση των Χριστιανών Ελλήνων, οι συλλήψεις και η αποστολή εκτός Ελλάδος ήταν μεμονωμένες. Δεν έπαιρναν ολόκληρες οικογένειες, ούτε οι ναζί, ούτε οι Ιταλοί για να τις στέλνουν σε φασιστικά ή ναζιστικά στρατόπεδα. Επίσης οι μη Εβραίοι Έλληνες στέλνονταν σε στρατόπεδα εργασίας, όχι σε στρατόπεδα εξόντωσης. Δεν ήταν προορισμένοι για εξόντωση ή δεν ήταν προορισμένοι εξ αρχής για εξόντωση, γιατί πολλοί εξοντώθηκαν μέσω της εργασίας…
Αφορμή για τη δική μου ενασχόληση με αυτό το θέμα, στάθηκε ένα εξαιρετικό βιβλίο , το οποίο βρέθηκε στα χέρια μου τελείως κουρελιασμένο , (το πήρα από ένα παζάρι μεταχειρισμένων βιβλίων), του Αντιστρατήγου Κωνσταντίνου Μπακόπουλου, ο οποίος περιγράφει τη δική του περιπέτεια ως αιχμαλώτου των Γερμανών μαζί με τον Αλέξανδρο Παπάγο, τον Αρχιστράτηγο του Ελληνοϊταλικού πολέμου και τριών άλλων Αντιστρατήγων.
Δεν φανταζόμουν ότι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα οποία έχουμε συνδέσει με την εβραϊκή γενοκτονία, μπορεί να υπήρχαν και υψηλόβαθμοι Έλληνες αξιωματικοί και πραγματικά το βιβλίο ήταν μία αποκάλυψη για μένα και συνέχισα να ψάχνω. Βρήκα δυο- τρία ακόμη βιβλία και άρχισε να αποκαλύπτεται η κορυφή του παγόβουνου, οπότε αποφάσισα να ασχοληθώ συστηματικά κι αυτό κατέληξε σε επτά χρόνια έρευνας και εργασίας, οι οποίες κατέληξαν με τη σειρά τους στο βιβλίο που εκδόθηκε πριν από μερικές ημέρες.
Ήταν μία δύσκολη έρευνα και κυρίως, πώς έγινε η συμπύκνωση όλων αυτών των στοιχείων μέσα σε ένα βιβλίο;
Ομολογώ ότι η σύνθεση ήταν αρκετά δύσκολη, γιατί μιλάμε για ένα υλικό 9.500 σελίδων, προσωπικών μαρτυριών αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι είναι απλοί πολίτες, υπάρχουν ανάμεσά τους γυναίκες, κληρικοί, Έλληνες με ξένη υπηκοότητα, που έτυχαν άλλης μεταχείρισης, υπάρχουν οι Έλληνες που έφυγαν για την Ιταλία στα φασιστικά στρατόπεδα και βεβαίως υπάρχουν στρατιωτικοί και των τριών όπλων. Είναι πολλές οι μαρτυρίες τους και προσπάθησα να κάνω μία σύνθεση όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτική της συγκεκριμένης πραγματικότητας.
Γνωρίζουμε κι άλλα στοιχεία, όπως πόσοι ήταν αυτοί που οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα και δεν άντεξαν;
Δεν θα μάθουμε ποτέ. Οι Γερμανοί δεν κρατούσαν και δεν έδιναν καταστάσεις, ούτε στον Ερυθρό Σταυρό, των ανθρώπων, που έφευγαν με τα τρένα, σε πολλά βαγόνια με εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους για το Ράιχ. Υπολογίζονται με μεγάλη απόκλιση αυτοί οι άνθρωποι μεταξύ 15.000 και 40.000. Από αυτούς ένα ποσοστό κάτω του 20%, γύρω στο 15% δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα γιατί πέθαναν κυρίως στη Γερμανία, δηλαδή στην ευρύτερη περιοχή του Ράιχ, Γερμανία, Αυστρία, Πολωνία, από τις κακουχίες.
Έχουν διευκρινιστεί και οι περιοχές από τις οποίες προέρχονταν, από που δηλαδή κατάγονταν;
Είναι από όλη την Ελλάδα… Στη Θεσσαλία υπήρχε το στρατόπεδο της Λάρισας, στο οποίο ήταν, αρχικά υπό τους Ιταλούς μετά υπό τους Γερμανούς, πολλοί Έλληνες, οι οποίοι εν συνεχεία εστάλησαν βόρια στην Ευρώπη. Και ο Ευάγγελος Αβέρωφ είχε συλληφθεί και υπήρξε αιχμάλωτος των Ιταλών και είχε μεταχθεί σε φασιστικά στρατόπεδα. Στον Βόλο λειτουργούσε και στρατοδικείο και υπάρχει άνθρωπος που συνελήφθη για διαφυγή Βρετανών στρατιωτών στη Σκιάθο και ο οποίος πέρασε από στρατοδικείο στον Βόλο. Είναι διεσπαρμένοι σε όλη την Ελλάδα και από τα Δωδεκάνησα υπάρχουν άνθρωποι, που τότε ήταν υπό ιταλική κατοχή. Επίσης θα ήθελα με συγκίνηση να αναφερθώ στον Βολιώτη, Νίκο Σαμούρη. Είχα μιλήσει μαζί του πριν από λίγα χρόνια. Όλη η ζωή του είναι μυθιστορηματική. Και γάμος του με την Αντωνία Σοφιγιένκο και η γνωριμία τους και γι’ αυτό έγινε και βιβλίο.
Υπήρξαν όμως και πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που η ζωή τους έμεινε στην αφάνεια…
Έχω εντοπίσει 57 αυτοτελείς εκδόσεις, δηλαδή βιβλία γραμμένα από τους ίδιους ανθρώπους που υπέστησαν αυτή την εμπειρία και υπάρχουν από άλλα δημοσιεύματα, προφορικές μαρτυρίες. Επίσης άνθρωποι που έδωσαν κάποια στοιχεία κι έγιναν κάπως γνωστότεροι μέσω των στοιχείων. Άντε όλοι αυτοί να πλησιάζουν τους 100. Όλες οι υπόλοιπες χιλιάδες έχουν μείνει στη σιωπή.
Ο τίτλος του βιβλίου σας πως προέκυψε;
Ο τίτλος είναι “Συμπληρώνω τη μνήμη του κόσμου” εντός εισαγωγικών γιατί προέρχεται από απόσπασμα ενός απ΄τα βιβλία που έχω χρησιμοποιήσει στην έρευνά μου. Οι τίτλοι των κεφαλαίων προέρχονται κι αυτοί επίσης από αποσπάσματα των βιβλίων αυτών των ανθρώπων, γιατί ήταν απείρως πιο εύστοχοι από οποιονδήποτε τίτλο θα μπορούσα να επινοήσω εγώ. Ο υπότιτλος για να μπορεί να καταλάβει κανείς περί τίνος πρόκειται είναι Έλληνες όμηροι αιχμάλωτοι σε ναζιστικά και φασιστικά στρατόπεδα και φυλακές 1941-1945.
