Τα «Παιδιά της Ομίχλης. Από τις στάχτες της Σμύρνης στον Γολγοθά της νέας πατρίδας» το νέο μυθιστόρημα της Νένας Ζήση και του Απόστολου Παντσά, φόρος τιμής στη Μικρασιατική καταστροφή αλλά και στην τοπική ιστορία, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκ. Ωκεανός και θα παρουσιαστεί στον Βόλο τη Δευτέρα 30 Μαΐου στις 20:00 στον κήπο του Ξενία, και σήμερα Σάββατο 28/5 θα φιλοξενούμε τους συγγραφείς και θα παρουσιάσουμε αναλυτικά το βιβλίο στην εκπομπή «Βιβλίο και Πολιτισμός» στο Ράδιο Ένα.
Συνέντευξη στη Σοφία Νικολάου
«Τα παιδιά της ομίχλης» το νέο λογοτεχνικό πόνημα σας μας ταξιδεύει στις χαμένες πατρίδες αλλά και στη νέα πατρίδα, τη Ν. Ιωνία του Βόλου σε μια εποχή που αρχή του βιβλίου θυμίζει το παρόν καθώς η απειλή του πολέμου είναι πάλι μπροστά μας και φτώχεια και πείνα απειλούν τον πληθυσμό. Πώς γεννήθηκαν τα παιδιά της ομίχλης και τι κρύβει αυτός ο τίτλος;
Νένα: Θυμίζει το παρόν γιατί απλά όπως λέει το γνωστό τραγούδι «όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν». Οι άνθρωποι, οι λαοί, οι κυβερνήσεις κάνουν τα ίδια λάθη, έχουν τις ίδιες τακτικές, αδιαφορούν για τις ανθρώπινες αξίες και τις κατακτήσεις των κοινωνιών. Μια από τα ίδια λοιπόν, για άλλους λαούς, για άλλους πληθυσμούς. Είναι ακριβώς αυτή η «παγκόσμια» θα μπορούσαμε να πούμε ομίχλη των πολέμων, των διώξεων, της προσφυγιάς που «ρουφάει» τα παιδιά μέσα της. Που τα κάνει μεγαλώσουν στο γκρίζο της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας. Ο τίτλος είναι βεβαίως συμβολικός, αλήθεια, δεν κρύβει τίποτα. Είναι φωνή, κραυγή, ένα SOS που ναι μεν ξεκινάει 100 χρόνια πίσω με την καταστροφή της Σμύρνης αλλά είναι φανερό ότι αφορά και το σήμερα. Ένα SOS που δεν πρέπει να πάψουμε ποτέ να το εκπέμπουμε.
Στο βιβλίο περιγράφετε μέσα από μια γλαφυρή θα έλεγα αφήγηση και λόγο ποιητικό τον Βόλο και την Ν. Ιωνία των αρχών του 20ου αιώνα. Η ηρωΐδα σας, η Ελένη, φαντάζομαι το όνομα δεν είναι διαλεγμένο στην τύχη όπως ούτε εκείνο της Σουλτάνας δουλεύει στα καπνά για το εργοστάσιο Ματσάγγου. Πώς αναπλάσατε εκείνη την εποχή;
Απόστολος: Είναι ακριβώς μια προσπάθεια να αποδοθούν πιστά οι πραγματικές συνθήκες της δημιουργίας της Νέας Ιωνίας στο μακρινό ’22 και να αποτυπωθεί με ευκρίνεια ένας ολόκληρος καινούργιος κόσμος που στηνόταν εκεί, που όμως είχε φέρει μαζί του τον δικό του πολιτισμό, αυτόν που είχε για αιώνες ζήσει στις ακτές της Ιωνίας. Όλα τούτα μέσα σε συνθήκες άθλιες και αντίξοες. Οι ιστορικές πηγές είναι η στέρεη βάση πάνω στην οποία πατάει η μυθοπλασία. Δεκάδες οι πηγές: η ψηφιοποίηση των εφημερίδων της εποχής από τη Βουλή των Ελλήνων (δυστυχώς μέχρι ένα ορισμένο χρονικό σημείο), οι πραγματικά πολύ πλούσιες εκδόσεις του Δήμου Νέας Ιωνίας Βόλου, οι επιστημονικές εργασίες πανεπιστημιακών και μη, τα απομνημονεύματα και οι ραδιοφωνικές συνεντεύξεις φυσικών προσώπων, και φυσικά ένας πολύ μεγάλος αριθμός προφορικών μαρτυριών ανθρώπων από τον τόπο μας που έζησαν τις περιπέτειες που περιγράφονται στο μυθιστόρημα.
«Είναι τόσο σύνθετα, τόσο περίπλοκα και τόσο οδυνηρά τα όσα γίνανε στην Ελλάδα από την Μικρασιατική καταστροφή, τον πόλεμο του 40, το αντάρτικο και την Κατοχή, οι εξορίες των αριστερών, η διάρκεια της δικτατορίας, η ανάσα που πήραν όλοι οι Αριστεροί το 1981 με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, που όσα κι αν έχουνε γραφτεί, είναι λίγα. Είναι νομίζω φέτος μια ευκαιρία με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων να μετρήσουμε απώλειες νίκες ήττες να δούμε που λαθέψαμε όλοι μαζί, αριστεροί, δεξιοί, κεντρώοι. Πείτε μας πώς αποτυπώνονται όλα αυτά στο βιβλίο;»
Νένα: «Τα παιδιά της ομίχλης» θα πρέπει να το φανταστείτε σαν ένα νήμα, ή καλύτερα ένα δυνατό καραβόσκοινο που χάριν της μυθοπλασίας δένει αρμονικά όλα αυτά που περιγράφετε. Δεν καταδικάζει αλλά και δεν αθωώνει κανέναν. Δεν ορθώνει το δάκτυλο. Δείτε το κάτι σαν απόσταγμα πίκρας ενός ολόκληρου λαού που μέσα από μια ανθρώπινη ιστορία μιλάει για τις αδικίες των πολέμων, εμφυλίων και μη, την κατάρα της φτώχειας και της ανέχειας και βεβαίως για τον έρωτα, τη φιλία, την Πίστη, την προδοσία , την μετάνοια , την εξιλέωση.
Οδύνη και ηδονή δυο λέξεις τόσο κοντινές ηχητικά και ωστόσο τόσο διαφορετικές τι ρόλο παίζουν στο βιβλίο σας;
Απόστολος: Λόγω συνθηκών η πρώτη είναι διάχυτη, κυρίαρχη. Τρέχει σαν ρίγος από σελίδα σε σελίδα. Άλλοτε αφορά την Σμύρνη που χάνεται, άλλοτε το φευγιό των κατατρεγμένων, άλλοτε τους ξεριζωμένους στους δρόμους του Βόλου, άλλοτε τις ματσαγγούλες με τα κιτρινισμένα από τα καπνά παιδικά τους δάκτυλα και άλλοτε τις εξόριστες με τα παιδιά τους στη «βίλα λαχτάρα», το νησί Τρίκερι. Η ηδονή στα χρόνια τα πέτρινα αλλά και σε εκείνα που ακολούθησαν είχε πάντα λίγο χώρο και περιορισμένο τρόπο να γλυκάνει, να απαλύνει τις γκρίζες μέρες και τις σκοτεινές νύχτες των πρωταγωνιστών μας.
Μερικές φορές έχω την αίσθηση ότι το βιβλίο ανακαλεί δικές σας μνήμες, ενώ από τα βιογραφικά στοιχεία σας προκύπτει ότι δεν έχετε μικρασιατικές καταβολές πώς κατορθώσατε και αποτυπώσατε στο βιβλίο σας όλες αυτές τις μνήμες;
Νένα: Όντως δεν έχουμε μικρασιατικές καταβολές. Το μυθιστόρημα μας δεν έχει τίποτα το αυτοβιογραφικό. Ανασυστήσαμε μια εποχή, ένα κλίμα, ένα κόσμο ολάκαιρο και αυτό το οφείλουμε στη μεγάλη βοήθεια που πήραμε από τις ατελείωτες ώρες κουβέντας με τους αφηγητές, την έρευνα και τη μελέτη πάνω σε ότι είχε να κάνει με εκείνες τις εποχές και εκείνες τις στιγμές. Ελπίζουμε πως το τελικό αποτέλεσμα να πλησιάζει ή ακόμη καλύτερα να ταυτίζεται με την αληθινή αλήθεια της ζωής των πραγματικών πρωταγωνιστών αυτών των γεγονότων.
