Ο Βασίλης Τζανακάρης είναι ιστορικός, δημοσιογράφος, βραβευμένος με Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας συγγραφέας και εκδότης, ο οποίος έχει εντρυφήσει στα γεγονότα του Μικρασιατικού Έπους και Καταστροφής, τα οποία και κατέγραψε στα βιβλία του. Με αφορμή την κατάσταση με τους πρόσφυγες απ΄την Ουκρανία, αλλά και την αναθεωρημένη έκδοση της βραβευμένης «Δακρυσμένης Μικρασίας», με τίτλο «Εάλω η Σμύρνη», μίλησε στο Ράδιο ΕΝΑ και στη «ΜΑΓΝΗΣΙΑ» για την καθημερινή ζωή της εποχής, την πολιτικοδιπλωματική εικόνα στη διχασμένη Ελλάδα, αλλά και τα δημοσιογραφικά γραφόμενα. Ο ίδιος εκτιμά, ότι η προσπάθεια δημιουργίας της Ελλάδας των πέντε ηπείρων και των δύο θαλασσών ήταν κίνηση απελπισίας.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΗΛΙΑ ΚΟΥΤΣΕΡΗ
Το θέμα του βιβλίου σας είναι το Έπος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και οι σαρωτικές εξελίξεις που ακολούθησαν…
Ναι, αυτό είναι το θέμα, στο βιβλίο με τίτλο «Εάλω η Σμύρνη», ενώ θεματικά επανεκδόθηκαν και άλλα τρία βιβλία, «Στο όνομα της προσφυγιάς», «Εις θάνατον», «Σμύρνη 1919-1922: Αριστείδης Στεργιάδης εναντίον Χρυσόστομου». Είναι τετραλογία που αφορά τη Μικρασία.
Το τελευταίο, είναι και η αναθεωρημένη ουσιαστικά έκδοση της «Δακρυσμένης Μικρασίας»;
Ναι! Έχει ξαναγραφεί, όμως, όλο από την αρχή και έχουν αφαιρεθεί κομμάτια. Επίσης, έχουν προστεθεί 150 νέες σελίδες σε σχέση με το παλιό. Έχει νέα ντοκουμέντα και τεκμήρια ιστορίας.
Τι ήταν αυτό που προσπαθήσατε να αποκωδικοποιήσετε και στη συνέχεια να καταγράψετε στο βιβλίο;
Ασχολούμαι με την καθημερινότητα των ανθρώπων της εποχής εκείνης. Προσπαθώ μέσα στο βιβλίο να χτίσω το «ψηφιδωτό» της εποχής, καθώς πιστεύω πως, εάν δεν κατανοήσουμε την εποχή που διαδραματίζονται τα ιστορικά γεγονότα, δεν θα μπορέσουμε να τα καταλάβουμε. Περιγράφω ακόμα και τις θεατρικές παραστάσεις που ανέβαιναν εκείνη την εποχή σε Αθήνα και Σμύρνη. Κάνω ένα παιχνίδισμα ανάμεσα στα δύο σημεία του αρχιπελάγους.
Με τα λεγόμενά σας αντιλαμβάνομαι ότι πραγματοποιήθηκε μεγάλη και επίπονη έρευνα από πλευρά σας…
Μελέτησα όλες τις εφημερίδες εκείνης της εποχής, τις οποίες, μάλιστα, έχω σε αρχείο. Συγκεκριμένα, μελέτησα όλες τις εφημερίδες των ετών 1919 μέχρι 1924. Ήταν τόσες πολλές, που, όταν τις τοποθέτησα στο πάτωμα, ξεπερνούσαν το μπόι μου. Πιστεύω ότι μέσα από τα «ψιλά» της εφημερίδας, τις ιστορίες της καθημερινότητας, μαθαίνεις πολλά πράγματα για την εποχή. Σου δίνονται πληροφορίες για το πώς περνούσαν τη ζωή τους οι άνθρωποι, τι μάθαιναν, τι γινόταν στο μέτωπο, ποια ήταν η ζωή των στρατιωτών, πώς ήταν ο έρωτας στη Σμύρνη, ενώ μαθαίνεις μέχρι και για τους οίκους ανοχής της εποχής, σχετικά με τους οποίους κάνω καταγραφή. Πιστεύω ότι όλες αυτές οι πληροφορίες παρουσιάζουν το Έπος, αλλά και την Καταστροφή.
Πώς ήταν αλήθεια η ζωή στη Σμύρνη πριν την καταστροφή;
Η ζωή στη Σμύρνη δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την Ελλάδα. Η Σμύρνη ήταν κοσμοπολίτικο μέρος, το οποίο επισκέπτονταν πολλοί ξένοι. Κατοικούσε κόσμος απ’ όλες τις φυλές και τα έθνη. Είχαν θέατρα, κινηματογράφους, ποδόσφαιρο, ενώ στα αεροδρόμια υπήρχαν χρωματισμένες γραμμές ανάλογα με τις χώρες που είχαν ανταπόκριση.
Ενώ, ταυτόχρονα, υπήρχε ειρηνική και αρμονική συμβίωση όλων των εθνικοτήτων, έτσι;
Βεβαίως, και όχι μόνο στη Σμύρνη, καθώς αρμονική συμβίωση υπήρχε σε όλες τις πόλεις και σε όλους τους χώρους που υπήρχε έντονο το ελληνικό στοιχείο. Είχαν πολύ καλές σχέσεις μεταξύ τους, οι οποίες δυστυχώς εκτραχύνθηκαν, καθώς, έχω την εντύπωση, ότι οι προσωπικές σχέσεις, όταν γίνεται πόλεμος, κάνουν ένα βήμα πίσω.
Έχουμε καταλήξει πώς έγιναν όλα αυτά και ποιος έφταιγε για να φτάσουμε, εν τέλει, στην Καταστροφή;
Έφταιξαν πολλά, και κυρίως η Μεγάλη Ιδέα που δεν ήταν τίποτα άλλο παρά φανταχτερή. Μιλούσε για την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Τη Μεγάλη Ιδέα είχε πιστέψει ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, το οποίο σκεφτόταν μόνο πώς θα κατακτήσει τα μέρη αυτά, χωρίς, όμως, να είμαστε στην πραγματικότητα έτοιμοι. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έβαλε την υπογραφή του σε χαρτιά, τα οποία δεν έδιναν κανένα εχέγγυο από την πλευρά των συμμάχων. Όταν ο ελληνικός στρατός έφτασε στην προκυμαία διαδραματίστηκε αιματοχυσία. Ήδη από την πρώτη ημέρα υπήρχε ο κίνδυνος να διωχθεί ο στρατός μας. Αυτό είχε επισημάνει ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος με επιστολές του από το Παρίσι προς την Κυβέρνηση.
Ιστορικά έχουν αποδοθεί σωστά τα γεγονότα της περιόδου από τις δύο αντίθετες πλευρές; Εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις Ελλήνων και Τούρκων;
Οι Τούρκοι θεωρούσαν ότι οι Έλληνες ήταν κατακτητές. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης πίστευαν ότι όλα εκείνα τα μέρη ήταν δικά τους. Όλους τους Έλληνες της περιοχής, τους θεωρούσαν στρατό κατοχής. Βέβαια, κι εμείς όταν πήγαμε εκεί, καμία ελληνική εφημερίδα δεν είχε αναφέρει ότι σκοπός μας ήταν να απελευθερώσουμε τους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Έγραφαν περί κατάκτησης της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας. Η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη από κάθε άποψη και εκτυλίχθηκε εις βάρος μας. Η Ελλάδα εκείνη την εποχή ήταν πέντε εκατομμύρια ψυχές και ήταν όλες διχασμένες. Τα δυόμισι εκατομμύρια είχαν στο νου τους πώς θα σκοτώσουν τα υπόλοιπα δυόμισι. Με αυτό το υπόβαθρο ξεκινήσαμε να κάνουμε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Όταν έχασε ο Βενιζέλος, οι υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί που τον υποστήριζαν, έφυγαν στην Κωνσταντινούπολη, και από εκεί έβριζαν συνεχώς τη νέα Κυβέρνηση. Για να φτάσουμε στην Μικρασιατική Καταστροφή συνέβαλαν πολλά πράγματα.
Σχετικά με όλα όσα λέτε, αντιλαμβανόμαστε και πόσο δύσκολος ήταν ο ρόλος των δημοσιογράφων και των εφημερίδων της εποχής, καθώς έπρεπε να αντιμετωπίσουν την λογοκρισία…
Βεβαίως! Και μέσα σε όλες αυτές τις δύσκολες πολιτικές και διπλωματικές καταστάσεις, ο φουκαράς ο Έλληνας ήταν φαντάρος. Ήρθε αντιμέτωπος με την πείνα, τη δίψα, την κακουχία, κι όμως κατάφερε να φτάσει μέχρι τον Σαγγάριο. Αναρωτιόντουσαν όλοι λίγο αργότερα, αν έπρεπε να πάμε τελικά στην Άγκυρα. Ήταν μια απελπισμένη προσπάθεια της τότε υφιστάμενης Κυβέρνησης.
