Ο Θανάσης Νικολάου υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα. Δυο μεγάλες αγάπες είχε εκτός από τις κόρες του: την πολιτική και τη λογοτεχνία. Τις υπηρέτησε και τις δυο ανιδιοτελώς. Αριστερός από κούνια δεν εφείδετο λόγων, δεν φοβόταν να έρθει σε ρήξη και να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας.
Υπήρξε μέλος του ΠΑΚ, ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ και υποψήφιος βουλευτής στο ιστορικό ψηφοδέλτιο του 1974. Πάντα ερμήνευε τα πράγματα μαρξιστικά και δεν δίστασε ποτέ μπροστά σε εκείνο που θεωρούσε σωστό. Έτσι τα τελευταία χρόνια της ζωής του υποστήριξε τον Αλέξη Τσίπρα και την πολιτική του πιστεύοντας σε ένα καλύτερο μέλλον για την Ελλάδα. Άλλωστε και στα μυθιστορήματά του οι ήρωες του, διαποτίζονται από τα δημοκρατικά ιδεώδη και θα χύσουν συχνά ακόμη και το αίμα τους για την ελευθερία.
Εμπνευσμένος και αυτοδημιούργητος, παρατηρητικός και ρομαντικός μέσα στην καταχνιά, με έμφυτο ταλέντο που καλλιεργήθηκε μέσα από συχνά οδυνηρές εμπειρίες, κατάφερε να μεγαλουργήσει και να εκτιμηθεί από την πλειονότητα των ανθρώπων γύρω του. Πίστεψε ακράδαντα στην κινητήριο δύναμη του Πολιτισμού και στην πρόσβαση όλων των ανθρώπων στη γνώση. Γι’ αυτό ίδρυσε την «Καλλιμάχειο Βιβλιοθήκη» σε μια εποχή που δεν κανείς δεν ασχολούταν με τις βιβλιοθήκες, καθώς είχε επισκεφτεί το Παρίσι και άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις και εμπνεύστηκε από τις βιβλιοθήκες εκεί. Με αυτή την κίνηση ενέπνευσε πολλούς άλλους και βρήκε αρκετούς μιμητές. Διέδιδε το βιβλίο και τον πολιτισμό με ομιλίες άρθρα και ραδιοφωνικές εκπομπές. Διοργάνωσε ημερίδες και συνέδρια για τις βιβλιοθήκες, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, κ.ά.
Έγραψε 5 μυθιστορήματα: την τριλογία «Ο Νέος Εκλεκτός», «Οι Έψιλον», «2012, Η Έλευσις», «Το Τέταρτο Βασίλειο» που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Λιβάνη και το «Η Κληρονομιά των Ναϊτών», από τις εκδόσεις Λυκόφως. Το έργο του ολοκληρώνεται με τη μελέτη «Βιβλιοθήκες από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας», τα «Πέντε διηγήματα και μια Ιστορία», και το «Εγχειρίδιο Αφύπνισης», το οποίο αναφέρεται στην αφύπνιση του Ελληνικού Λαού, βιβλίο πολιτικοφιλοσοφικού περιεχομένου.
Σε ορισμένες πτυχές του έργου του, ο Νικολάου υπήρξε κραυγαλέα πολιτικός, άλλωστε η ενασχόληση του με τα κοινά και τους κοινωνικούς αγώνες είναι γνωστή, ενώ σε άλλες είναι βαθιά υπαρξιακός, ενίοτε μεταφυσικός και, κατά κανόνα, γόνιμα νεωτερικός, ανιχνεύοντας τεχνοτροπίες μέσα από προσωπικές αναζητήσεις. Από τα έργα του δεν λείπει η διάσταση του μύθου, η προϋπάρχουσα μαγεία της απόστασης, η άξαφνη μουσική των αναχρονισμών, η πολυπρόσωπη και πολύτροπη αφήγηση, το ταξίδι στον ιστορικό χρόνο αλλά και στη μυθολογία, μέσα από τις ατραπούς της φιλοσοφίας, η ελευθερία κίνησης της φαντασίας, η ευκολία της μεταμφίεσης του λόγου απ’ το φιλτραρισμένο μέσω των εποχών αίσθημα και νόημα που δεν υπόκειται στην αναγκαιότητα της λαχανιασμένης στιγμής. Ο Θανάσης Νικολάου γνώριζε πολύ καλά ότι η λογοτεχνία είναι ένα υπέροχο παραμύθι στο οποίο τον κύριο λόγο έχει η φαντασία, αλλά και η γνώση. Και φαίνεται ότι χρησιμοποίησε εντέχνως και τα δύο αυτά στοιχεία στα μυθιστορήματά του. Τα βιβλία του όπως κάθε λογοτεχνικό βιβλίο, βοηθούν να ζήσουμε τόσες ζωές όσες και οι ήρωες των μυθιστορημάτων του. Και τα μυθιστορήματα του, αυτό το πετυχαίνουν με μαεστρία. Ζωές που βιώνονται σε πολλούς χρόνους.
Ο αρχαίος μύθος, κυρίαρχος στη λογοτεχνία του Νικολάου, παρουσιάζεται μεστός από επίκαιρα μηνύματα που επιχειρούν κάτι τιτάνιο: «ένα γεφύρωμα ανάμεσα στο παρόν και το μέλλον, ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, ανάμεσα στο άτομο και στην ομάδα, ανάμεσα στον άνθρωπο και τον κόσμο, ανάμεσα στη ζωή και στ’ όνειρο, πάνω από κάθε δυσκολία και κάθε προσωπικό δράμα». Άλλωστε κι ο ίδιος ο αρχαίος μύθος είναι ένα θαυμαστό γεφύρωμα ανάμεσα στη σοφία και το παραμύθι κι ένα δίδαγμα, πολύτιμο σήμερα, για την Τέχνη και τη Ζωή μας. Έγραψε ο κ Αυδίκος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: «Ο Νικολάου είναι εραστής της γνώσης και της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας. Πιστεύει στην ανανέωση του μυθιστορήματος αν οι συγγραφείς καταφέρουν να γίνουν εκλεκτοί της σοφίας του ανθρώπινου πολιτισμού, μακριά από επίπεδες ερωτικές ιστορίες. Το Μεγάλο Μυστικό για το μυθιστόρημα είναι να ανοίξουν οι συγγραφείς λαγούμια και να ανακαλύψουν τη σοφία. Ο Νικολάου το πετυχαίνει χαρίζοντας μας πολυσέλιδα βιβλία που προσφέρουν τη χαρά της γνώσης και την περιπέτεια, την αφηγηματική ένταση με τη χαλάρωση της ερωτικής τρυφερότητας.
Ενώ η Μαρίτα Παπαρούση, επίσης καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, είχε γράψει για το βιβλίο του «Τέταρτο Βασίλειο» : «Ανεπιφύλακτα ο Νικολάου έγραψε ένα μυθιστόρημα που συναρπάζει από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα. Μαέστρος στην τεχνική του σασπένς κατορθώνει με την αναμφισβήτητη ευρηματικότητά του να κερδίσει ευθύς εξ αρχής το ενδιαφέρον μας, δημιουργώντας μας διαρκώς την αίσθηση ότι βρίσκεται στην καρδιά μιας σκοτεινής αλήθειας. Όταν τελειώνει η ανάγνωση, συνειδητοποιούμε ότι έχουμε διαβάσει σε ένα άλλο επίπεδο μια οξύτατη κριτική στις παθολογικές εθνικές μυθολογίες που αναπτύχθηκαν αλλά και συνέχισαν να υφίστανται και μετά την κατάρρευση του ναζισμού, μια ανελέητη κριτική στην απάνθρωπη φιλοσοφία του ολοκληρωτισμού».
Την κριτική του για το βιβλίο «Οι Έψιλον» συμπεριέλαβε ο καθ. Βασίλης Αναγνωστόπουλος στον τόμο «Θεσσαλοί Συγγραφείς. Θεωρητικά και Κριτικά για βιβλία και συγγραφείς» από τις εκδόσεις ΗΒΗ το 2018.
Γιώργος Καρεκλίδης
