Γράφει ο Πέτρος Μπέλλος, Γεν. Γραμματέας «ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΥ», Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Κοινωφελούς Επιχείρησης Δήμου Βόλου (ΚΕΚΠΑ – ΔΙΕΚ)
Η 3η Δεκέμβρη κάθε έτους έχει καθιερωθεί από τη Βουλή των Ελλήνων ως Εθνική Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία, σύμφωνα με το Ν. 2430/1996 και αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός για το κίνημα των Ατόμων με Αναπηρία και των οικογενειών τους.
Η 3η Δεκέμβρη αποτελεί μια ημέρα ορόσημο για τα ΑμεΑ και τις οικογένειές τους καθώς αναδεικνύονται θέματα που είναι ζωτικής σημασίας και συνδέονται με την άσκηση θεμελιωδών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους.
Είναι μια καλή ευκαιρία για ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και τη δραστηριοποίηση των κέντρων λήψης αποφάσεων, των ίδιων των ΑμεΑ αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας.
Οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες της σημερινής περιόδου, διαμορφώνουν ένα εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον για τα θέματα της αναπηρίας.
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση μεγάλης διάρκειας με δυσμενείς προοπτικές. Η πολιτική για την αναπηρία, στο άμεσο και μεσοπρόθεσμο διάστημα, θα επηρεάζεται, ολοένα και περισσότερο, από τις επιπτώσεις της σοβαρής οικονομικής κρίσης η οποία πλήττει την ελληνική οικονομία
Συνεπώς, η τρέχουσα πολιτική και οικονομική συγκυρία θέτει αυξημένα καθήκοντα για το αναπηρικό κίνημα, τόσο στο γενικό πολιτικό επίπεδο όσο και ειδικότερα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Με βάση όσα αναφέρθηκαν θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να επιδιώκεται:
• Η υπεράσπιση των θεσμικών κατακτήσεων σε επίπεδο αρχών και ταυτόχρονα η αμφισβήτηση των επιχειρημάτων με τα οποία επιχειρείται η ανατροπή τους.
• Η έμπρακτη εφαρμογή των θεσμικών κατακτήσεων.
• Η υπεράσπιση των κεκτημένων σε επίπεδο κοινωνικών παροχών, και η αμφισβήτηση της υποτιθέμενης αναγκαιότητας για συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους.
• Ο περιορισμός της εμπορευματοποίησης και της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών υπηρεσιών.
• Η περαιτέρω διεύρυνση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
• Η ανατροπή αυτής καθαυτής της πολιτικής συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους.
• Η αναβάθμιση του ρόλου της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης για την αντιστάθμιση του κενού από τη συρρίκνωση του κεντρικού κράτους.
• Η στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης με ταυτόχρονη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων.
Τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στον χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα όσον αφορά τις αρχές και τις αξίες που διέπουν το θέμα της αναπηρίας, χαρακτηρίζονται από αντιφατικές τάσεις.
Σε επίπεδο Παγκόσμιων και Διεθνών Οργανισμών έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, η οποία μάλιστα έχει αποτυπωθεί και στο θεσμικό πλαίσιο πολλών κρατών. Αντιθέτως, στο επίπεδο άσκησης συγκεκριμένων πολιτικών, λόγω της επικράτησης των δημοσιονομικών κριτηρίων στη λήψη των αποφάσεων, παρατηρείται έντονη τάση για αμφισβήτηση της σκοπιμότητας των κοινωνικών δαπανών και για περιορισμό της χρηματοδότησής τους, η οποία μάλιστα επιχειρείται να παγιωθεί και μέσω ανατροπών στο θεσμικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένου και του Συντάγματος.
Ο ρόλος των Αναπηρικών Οργανώσεων
Κύριος στόχος της παρέμβασης των αναπηρικών οργανώσεων σε όλα τα επίπεδα θα πρέπει να είναι η διασφάλιση της προσβασιμότητας των υποδομών, υπηρεσιών και αγαθών ως της βασικής προϋπόθεσης για την ισότιμη συμμετοχή των πολιτών με αναπηρία στο κοινωνικό – οικονομικό γίγνεσθαι.
Αυτό επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη συγκεκριμένης μεθοδολογίας δράσης, που σταδιακά μπορεί να αναδείξει τις αναπηρικές οργανώσεις σε ισχυρούς εταίρους σε όλα τα επίπεδα κρατικής οργάνωσης.
Απαραίτητες προϋποθέσεις γι’ αυτό είναι:
• Η συνεχής πληροφόρηση/ ενημέρωση – ενδυνάμωση των αναπηρικών οργανώσεων και των στελεχών τους σχετικά με ότι συμβαίνει σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο τόσο σε θέματα νομοθεσίας, όσο και σε θέματα καλών πρακτικών, ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών κ.λπ. σχετικά με την προσβασιμότητα.
Η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει αποδείξει ότι συνήθως οι κρατικές αρχές και υπηρεσίες «περιμένουν έτοιμες λύσεις» και συγκεκριμένες υποδείξεις, όντας αδύναμες να εξειδικεύσουν τη διάσταση της αναπηρίας και της προσβασιμότητας στους διάφορους τομείς.
• Η συνεχής διαβούλευση των αναπηρικών οργανώσεων με τις τοπικές αρχές αλλά και τους άλλους κοινωνικούς εταίρους, με στόχο την διάχυση της διάστασης της αναπηρίας και την συμπερίληψη των αρχών της προσβασιμότητας σε όλες τις πολιτικές και διαδικασίες, προγράμματα και έργα.
Εξειδικεύοντας τους τρόπους παρέμβασης,
οι αναπηρικές οργανώσεις μπορούν:
• Να καταγράψουν τις ανάγκες κάθε κατηγορίας αναπηρίας και να εντοπίσουν συγκεκριμένα εμπόδια και ελλείψεις που δυσχεραίνουν ή/και αποκλείουν την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών με αναπηρία ανά Υπηρεσία, στους εξωτερικούς χώρους της πόλης, στα μέσα μαζικής μεταφοράς κ.λπ. αλλά και στις υπηρεσίες που παρέχουν και τον τρόπο που λειτουργούν οι δημόσιοι και κοινωφελείς Φορείς.
• Να προτείνουν συγκεκριμένες λύσεις για την άρση των παραπάνω εμποδίων, βασιζόμενοι τόσο στα προβλεπόμενα από τη σχετική νομοθεσία, όσο και σε καλές πρακτικές που εφαρμόστηκαν σε άλλες πόλεις ή/και χώρες, τις οποίες μπορούν να αναζητήσουν είτε μέσω του διαδικτύου είτε μέσα από τη δικτύωσή τους με άλλες αναπηρικές οργανώσεις και τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια όργανά τους
• Να συντάξουν υπόμνημα προς τις Αρχές με τα παραπάνω και να το υποστηρίξουν με παράσταση στους αρμόδιους Φορείς αλλά και επικοινωνιακές δράσεις (δελτία τύπου, συνεντεύξεις, ημερίδες κ.λπ.). Απόλυτα αναγκαία φυσικά θεωρείται η παρακολούθηση των συνεπειών και η επανάκαμψη με νεότερα υπομνήματα και δράσεις εφόσον δεν υπάρξει αντίδραση από τους αρμόδιους.
• Να επισκεφθούν επί τόπου και να αξιολογήσουν τυχόντα μέτρα προσβασιμότητας που λαμβάνονται σε παρεμβάσεις και έργα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και να κοινοποιήσουν τα αποτελέσματα των αυτοψιών τους στις αρμόδιες Αρχές επισημαίνοντας τυχόν λάθη και κακοτεχνίες σχετικά με την προσβασιμότητα ζητώντας τη διόρθωσή τους. Να παρακολουθήσουν την τύχη των αιτημάτων τους και να επανέλθουν εφόσον απαιτηθεί.
• Να αναζητήσουν χορηγούς και να οργανώσουν επικοινωνιακές δράσεις (ημερίδες, καμπάνιες κ.λπ.) για να ενημερώσουν τόσο τις Αρχές όσο και την κοινή γνώμη αλλά και τους άλλους κοινωνικούς εταίρους (επαγγελματίες, παρόχους υπηρεσιών κ.λπ.) για τις ανάγκες των πολιτών με αναπηρία, για την αναγκαιότητα λήψης μέτρων για την προσβασιμότητα σαν προϋπόθεση της βελτίωσης της ποιότητας ζωής όλων (ηλικιωμένων, γονέων με παιδιά σε καρότσι κ.λπ.), για τα οφέλη που θα έχουν οι κοινωνικοί εταίροι από τη στόχευση των υπηρεσιών τους σε αυτούς κ.λπ. Στο σημείο αυτό τόσο το διαδίκτυο όσο και η μεταξύ των αναπηρικών οργανώσεων όλων των βαθμίδων δικτύωση μπορεί να τους τροφοδοτήσει με το αντίστοιχο υποστηρικτικό υλικό.
• Να αξιοποιήσουν όλους τους θεσμούς (π.χ. Συνήγορος του δημότη, Επιτροπές Ποιότητας Ζωής, Επιτροπές Διαβούλευσης, Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης, Συνήγορος του Πολίτη κ.λπ.) ζητώντας συνεργασία σε μόνιμη βάση και εκπροσώπηση όπου προβλέπεται συμμετοχή πολιτών.
• Να διεκδικήσουν τη δημιουργία μόνιμων Επιτροπών Προσβασιμότητας σε όλα τα επίπεδα και τους Φορείς, με τη συμμετοχή εκπροσώπων του αναπηρικού κινήματος, των τοπικών αρχών και των άλλων κοινωνικών εταίρων με στόχο τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφόρησης και του καθορισμού τοπικών προτεραιοτήτων, καθώς και τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων.
• Να αξιοποιήσουν όλους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς (Access City Awards) σαν κίνητρο προώθησης της προσβασιμότητας και παράλληλα προβολής και οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής τους.
Πως μπορούμε να κάνουμε το Δήμο Βόλου προσβάσιμο
Εξειδικεύοντας ακόμη περισσότερο τα παραπάνω σε επίπεδο μικρότερων κοινωνικών μορφών οργάνωσης (π.χ. δήμων) είναι πια εμφανές ότι οι αναπηρικές οργανώσεις, με στόχο τη διασφάλιση της προσβασιμότητας σε τοπικό επίπεδο, θα πρέπει να ακολουθήσουν τα εξής βήματα:
1. Να συλλέξουν, μελετήσουν και παρακολουθούν την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προσβασιμότητα τόσο των υποδομών όσο και των υπηρεσιών στα άτομα με αναπηρία κάθε μορφής, με στόχο να ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους και τις υποχρεώσεις της πολιτείας και των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.
2. Να αναπτύξουν συμμαχίες με άλλες κοινωνικές ομάδες με παρόμοιες ανάγκες (ηλικιωμένοι κ.λπ.), με στόχο την ενδυνάμωση της «φωνής» τους κατά τις διεκδικήσεις τους.
3. Να καταγράψουν και μελετήσουν τις ανάγκες των μελών τους και λοιπών δημοτών με αναπηρία, να θέσουν προτεραιότητες και να συντάξουν συγκεκριμένες προτάσεις προς τον Δήμο και όλους τους δημοτικούς και δημόσιους φορείς στο πλαίσιο ενός γενικότερου σχεδίου για την βελτίωση της προσβασιμότητας στον Δήμο τους.
4. Να αναπτύξουν δράσεις ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης (έντυπα, δημοσιεύματα στον Τύπο, συνεντεύξεις στην τοπική τηλεόραση και ραδιόφωνο, ημερίδες κ.λπ.) των τοπικών αρχών, της κοινής γνώμης και των άλλων κοινωνικών εταίρων (επιχειρηματιών κ.λπ.) ως προς την αναγκαιότητα και τα οφέλη από την εφαρμογή της προσβασιμότητας. Η επιτυχής υλοποίηση αυτής της δράσης μπορεί να ενισχυθεί σε μεγάλο βαθμό από την συνεργασία των αναπηρικών οργανώσεων με τα τοπικά Επιμελητήρια και μέσα ενημέρωσης.
Ιδιαίτερα η ενημέρωση σχετικά με τα οφέλη από την εφαρμογή της προσβασιμότητας σε τομείς όπως ο τουρισμός και το εμπόριο μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για την δραστηριοποίηση φορέων.
5. Να αναπτύξουν δράσεις προβολής προς την κοινή γνώμη αλλά και τα ίδια τα άτομα με αναπηρία των ήδη προσβάσιμων επιχειρήσεων και φορέων της περιοχής ώστε να λειτουργήσουν σαν παράδειγμα για τις υπόλοιπες.
6. Να μεθοδεύσουν δράσεις εκπαίδευσης τόσο του προσωπικού των δημοτικών και δημοσίων Υπηρεσιών σε θέματα συναλλαγής/εξυπηρέτησης με άτομα με αναπηρία όσο και των στελεχών/μελών των ίδιων των οργανώσεων σε θέματα προσβασιμότητας. Η αξιοποίηση εκπαιδευτικών δομών του Δήμου ή/και δημοτικών αναπτυξιακών εταιρειών μπορεί να υποστηρίξει παρόμοιες δράσεις.
7. Να διεκδικήσουν τη συμμετοχή εκπροσώπων τους στα θεσμικά όργανα του Δήμου, όπου προβλέπεται συμμετοχή κοινωνικών εταίρων (π.χ. Επιτροπές Ποιότητας Ζωής, Επιτροπές Διαβούλευσης κ.λπ.) με στόχο να αναδείξουν τα προβλήματα πρόσβασης των δημοτών με αναπηρία και να προωθήσουν τη λύση τους.
8. Να διεκδικήσουν την δημιουργία μόνιμης Επιτροπής Προσβασιμότητας στο Δήμο με αρμοδιότητες :
• τον εντοπισμό εμποδίων σε όλους τους τομείς – την αξιολόγηση υφιστάμενων παρεμβάσεων προσβασιμότητας – τον έλεγχο διαδικασιών / πολιτικών/ διακηρύξεων έργων και προμηθειών του Δήμου ώστε να διασφαλιστεί η διάχυση της αναπηρίας και της προσβασιμότητας σε αυτά,
• την κατάρτιση σχεδίου δράσης για την βελτίωση της προσβασιμότητας, στη λογική δημιουργίας προσβάσιμων ολοκληρωμένων δικτύων υποδομών (εξωτερικοί χώροι, κτίρια, μεταφορές, εξοπλισμοί) αλλά και υπηρεσιών (διερμηνείας στη νοηματική, συνοδείας ατόμων με αναπηρία, εναλλακτικής εξυπηρέτησης πολιτών με αναπηρία κ.λπ.), βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος,
• την διερεύνηση χρηματοδότησης για παρεμβάσεις βελτίωσης της προσβασιμότητας (αξιοποίηση κονδυλίων ΕΣΠΑ, εθνικών πόρων, πόρων της τοπικής αυτοδιοίκησης, χορηγιών κ.λπ.),
• την παρακολούθηση της υλοποίησης των παρεμβάσεων που έχουν σχεδιαστεί,
• την αξιολόγηση των παρεμβάσεων που έχουν υλοποιηθεί και την πρόταση για την λήψη διορθωτικών μέτρων.
• Να συνεργαστούν με άλλες αναπηρικές οργανώσεις και την ΕΣΑμεΑ για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας και τη λήψη υποστήριξης, εφόσον απαιτηθεί.
• Να συνεργαστούν με την Περιφέρεια και το Τμήμα Προσβασιμότητας ΑμεΑ του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης για την εξεύρεση πόρων και την υλοποίηση διαδημοτικών δράσεων.
Είναι προφανές, ότι η πλήρης και ισότιμη ένταξη όλων των πολιτών στην οικονομική και κοινωνική ζωή είναι επ’ ωφελεία του συνόλου της κοινωνίας.
Η πλήρης ένταξη όλων των πολιτών, πρωτίστως συνιστά αναπόσπαστο στοιχείο πολιτισμού. επιπροσθέτως, εξοικονομεί δημοσιονομικούς πόρους, αφενός διότι δεν είναι αναγκαία η προνοιακή υποστήριξή τους, αφετέρου διότι διευρύνει τη βάση παραγωγής του πλούτου.
