(Στους Μαθητές μου που Ονειρεύονται και δεν Βολεύονται).
«Ψηφίδες Ιστορίας, «κτήμα τε ες αιεί»!
Παλιγγενεσία: Αμμόχωστος – Ναύπακτος (1571) – Ναβαρίνο (1827) – Κύπρος (1974).
Μέρος Γ΄
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, εν αρχή ο λόγος του Ανδρέα Κάλβου, κορυφαίου ποιητή μας με θερμό πατριωτικό τόνο, και η αναγκαία σημείωση ότι γράφτηκε το 1825.
«Όταν το δένδρον νέον
εβασάνιζαν οι άνεμοι
τότε βοήθειαν ήθελεν,
απουσίαζαν, όμως, οι Μ. Δυνάμεις. Δεν έστεργαν προς βοήθεια των Επαναστατημένων Ελλήνων, όταν το αίμα έτρεχε ποταμηδόν, οι σφαγές, οι κακουχίες, η πείνα, οι ατιμώσεις, οι λεηλασίες, οι βασανισμοί, οι βιασμοί, τα ολοκαυτώματα, τα άταφα κορμιά, «βασάνιζαν το δένδρον», τους Επαναστατημένους Έλληνες!
ενδυναμώθη τώρα
φθάνει η ισχύς του».
Η ισχύς του: Μια Ελλάδα ελεύθερη, και ανεξάρτητη – ακηδεμόνευτη, λόγω της γεωγραφικής της θέσης θα εξελισσόταν σε ναυτική δύναμη επικίνδυνη για τα οικονομικά συμφέροντα των Μ. Δυνάμεων. Για τούτο και επηρέασε τη στάση των Τριών Δυνάμεων η οποία είναι ανάλογη των γεωπολιτικών συμφερόντων των, και αυτές για την εξυπηρέτησή τους (ανα)προσαρμόζουν την πολιτική τους, όπως και τώρα που αποσκοπούσε στον Έλεγχο του νέου Κράτους.
Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων είχε και έχει (διαχρονικό φαινόμενο) ως βάση την εξυπηρέτηση των συμφερόντων έκαστης, άρα ανταγωνιστική με ασυμφωνίες και ετερόκλητες λυκοφιλίες. Τα οικονομικά συμφέροντα της καθεμιάς από τις Τρεις Δυνάμεις και ο φόβος της επιρροής στο Νέο Ελληνικό Κράτος των άλλων Δυνάμεων καθόριζαν και τη στάση τους.
Για τούτο και μετέβαλαν την αρχική τους πολιτική. Η Ρωσία από την καταδίκη της Επανάστασης, ελέω Ιερής Συμμαχίας, και με την αμφιταλαντευόμενη πολιτική του Τσάρου Αλέξανδρου, που όμως παρεμβαίνει με το «σχέδιο τριών τμημάτων» (ίδρυση τριών ηγεμονιών υπό την επικυριαρχία της Τουρκίας), με αναγνώριση, για πρώτη φορά υποτυπώδους ελληνικού κράτους περνά στη συνέχεια με τον Τσάρο Νικόλαο, ο οποίος διαδέχτηκε τον Αλέξανδρο (19 Νοεμβρίου 1825), σε παρεμβατική πολιτική.
Στις 4 Απριλίου 1826, μαζί με την Αγγλία υπογράφει το «Πρωτόκολλο της Πετρούπολης». Η Αγγλία που ενώ αρχικά ήθελε ακέραια την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να εμποδίζει την κάθοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο και έχοντας για δικό της όφελος ανοιχτό το δρόμο προς τις Ινδίες. Στη συνέχεια, από το 1823, με Υπουργό Εξωτερικών τον Canning, μετέβαλε πολιτική επειδή πίστευε ότι η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει το ρόλο της Τουρκίας, δηλαδή, να συγκρατήσει τη Ρωσία για να μην βρει πρόσβαση προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Απαραίτητη προϋπόθεση να έχει την Ελλάδα, μέσα από τη βοήθειά της, κάτω από την προστασία και την επιρροή της.
Παρενθετικά να σημειώσουμε ότι ο Canning ανέλαβε Πρωθυ-πουργός στις 10 Απριλίου 1827 (πεθαίνει στις 8 Αυγούστου 1827), και με τις φιλελεύθερες ιδέες του είχε καταλυτικό ρόλο στη Συνθήκη του Λονδίνου.
Οι ανταγωνισμοί των Μ. Δυνάμεων, εκφραζόταν άλλοτε με συγκρούσεις και λυκοφιλίες και άλλοτε με μυστικές συναντήσεις και αποκλεισμούς! Όπως, μετά από πρωτοβουλία του Τσάρου, υπογράφεται το «Πρωτόκολλο της Πετρούπολης» ανάμεσα στη Ρωσία και την Αγγλία. Εκτός – απούσα η Γαλλία! Με το «Πρωτόκολλο» αποφασίζεται η μεσολάβηση των Δύο Δυνάμεων προς την Πύλη για τη δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους που θα είναι φόρου υποτελές στο Σουλτάνο. Και η Ρωσία μαζί με την Αγγλία θα ρύθμιζαν τα σύνορα και τα Νησιά που θα περιλαμβά-νονταν στο «νέο κράτος».. Ουσιαστικά προνοούσε τη δημιουργία και την αναγνώριση κυρίαρχης ελληνικής επικράτειας
Φαίνεται καθαρά ότι η Γαλλία, έστω και προσωρινά είναι «εκτός», γεγονός που μας φέρνει στο προσκήνιο και τη Συμμαχία AUKUS από Αγγλία Αμερική και Αυστραλία, και τη Γαλλία απούσα και με ό,τι ακολούθησε.
«…. Εξ ιστορίας αναιρεθήσης της αληθείας το καταλειπόμενον αυτής ανωφελές γίνεται διήγημα». (Πολυβίου Ιστορίαι, 1. 14.5).
(.. από την ιστορία αν αφαιρέσουμε την αλήθεια, το υπόλοιπο (αυτό που μένει) είναι ανώφελη διήγηση).
Είπαμε, όμως, ότι η παρέμβαση της μίας οδηγούσε και σε αντίδραση της άλλης. Για τούτο και η Γαλλία αντέδρασε στον αποκλεισμό της και στις 19 Ιανουαρίου 1827 παρουσίασε ένα δικό της σχέδιο ειρήνευσης, το οποίο, όμως, δεν προνοούσε μέσα και τρόπους εξαναγκασμού της Πύλης.
Εν τέλει, μετά από μακρές και επίπονες διαπραγματεύσεις, και με την απειλή της Ρωσίας για άμεση μονομερή δράση της, οι Τρεις Μ. Δυνάμεις υπογράφουν τη Συνθήκη του Λονδίνου (24 Ιουνίου/6 Ιουλίου 1827), που οδήγησε τον Οκτώβριο (1827) και στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου.
Κύρια σημεία 1) οι Μ. Δυνάμεις απαιτούσαν άμεση ανακωχή από Τούρκους και Έλληνες. Η αποδοχή του θα οδηγούσε σε διαπραγματεύσεις. 2) οι Έλληνες θα ήταν φόρου υποτελείς στο Σουλτάνο. Δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους (Αυτόνομο κράτος του οποίου η λειτουργία του γίνεται από τους πολίτες του και όχι από εξωτερικούς παράγοντες).
3). Διαπραγματεύσεις για καθορισμό των συνόρων με συμμετοχή και της Ελλάδας. …. Και τέλος με μυστικό «άρθρον συμπληρωματικόν» όριζε ότι οι Δυνάμεις επρόκειτο να συνάψουν με την Ελλάδα σχέσεις εμπορικές και διπλωματικές με ανταλλαγή προξένων. Το σημαντικότερο σημείο του μυστικού συμπληρωματι-κού άρθρου ήταν ότι καθόριζε μέσα εξαναγκασμού των μερών και ιδιαίτερα των Τούρκων, αν δεν αποδέχονταν την ανακωχή.
Είναι πασιφανές ότι στη Συνθήκη αποτυπώνεται η διάθεση – αποφασιστικότητα των Τριών Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) για οριστική λύση του ελληνικού ζητήματος!
Στις 12 Ιουλίου 1827 έστειλαν οδηγίες στον άγγλο ναύαρχο Codrington, που ήταν ο αρχηγός του συμμαχικού στόλου, με τις οποίες καθόριζαν τον τρόπο δράσης. «Η ακριβής επιδίωξη των Τριών Δυνάμεων είναι να παρεμβληθούν σαν ειρηνοποιοί …. Εκτός αν οι Τούρκοι επιμένουν να βιάσουν τα περάσματα που θα έχουν καταλάβει οι στόλοι τους». Επίσης και μία προσωπική επιστολή του Canning προς τον Codrington στην οποία του διευκρίνιζε ότι τα μέτρα δεν παίρνονται με εχθρικό πνεύμα εντούτοις «η παρεμπόδιση ενισχύσεων (τουρκοαιγυπτιακού στόλου) στην ανάγκη θα επιβληθεί, όταν όλα τα άλλα μέσα εξαντληθούν, με κανονιοβολισμό».
Φαινομενικά ίσες αποστάσεις, όμως στην ουσία η μεσολάβηση των Μ. Δυνάμεων ήταν στην πράξη ωμή – καθαρή επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τούτο και η αναμενόμενη κατηγορηματική άρνηση του Σουλτάνου, όπως και η αλαζονική στάση του Ιμπραήμ να μην «συμβιβαστεί», τους έδινε το δικαίωμα να κτυπήσουν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο και να τον διαλύσουν, πράγμα που έγινε.
Γιατί είναι γνωστό ότι η αποτυχία στη διπλωματική διαμεσολάβηση (εν λόγοις) οδηγεί, με πρωτοβουλία, φυσικά, του Δυνατού στην επίλυση του προβλήματος με τα όπλα (εν έργοις). Όπως ήταν και οι απόψεις των επικεφαλής των τριών στόλων (Codrington του Αγγλικού, Heiden του Ρωσικού και de Rigny του Γαλλικού), «τα πολυβόλα να λαλύσωσι τον οριστικόν λόγον, … τον έσχατον λόγον των βασιλέων», θέση που απέβαινε προς όφελος των Επαναστατημένων Ελλήνων, και επιβεβαιώθηκε και αυτή με τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, στις 8 Οκτωβρίου 1827.
Επίσης ποια (δια)μεσολάβηση; Ανάμεσα σε Πύλη και Επαναστα-τημένους Έλληνες ή σε ελληνικό Κράτος που είναι «ανύπαρκτο»; Όχι φυσικά! Απλά οι Μ. Δυνάμεις έδωσαν τελεσίγραφο αποδοχής αλλιώς σύγκρουση, Ναυμαχία. Έχοντας ως ηθικό υπόβαθρο το Δίκαιο των Επαναστατημένων Ελλήνων και φυσικά εν ονόματι των δικών τους συμφερόντων.
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, απλή και αναγκαία υπενθύμιση!
Η τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου 1974, αντιμετωπίζεται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε):
Α΄. Το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε το ψήφισμα 353 (20 Ιουλίου 1974).
Β΄. Η Γενική Συνέλευση με την Απόφαση 3212 (1 Νοεμβρίου 1974).
– Απαιτεί την άμεση και ταχεία αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από το έδαφος της Κύπρου.
– Ζητεί να επανέλθουν όλοι οι πρόσφυγες με ασφαλή τρόπο και το ταχύτερο δυνατό, στις εστίες τους.
(O tempora, o mores)!
Η παραβίαση της ανακωχής που προνοούσε η Συνθήκη του Λονδίνου από τον Ιμπραήμ με την μεταφορά στρατού και εφόδια και την είσοδο του στόλου του στον κόλπο του Ναβαρίνου η κωλυσιεργία και η αποφυγή συνεργασία με τους Ναυάρχους για ειρήνευση και τέλος όπως προαναφέραμε και η βάρβαρη συμπε-ριφορά του: «… ο Ιμπραήμ έστειλε στη Μεσσηνία ..τον Κεχαγιά με χίλιους με τσεκούρια και με άρματα να βάλουν φωτιά και τσεκούρι. Όσα δεν εκαίονταν, να βάνη τσεκούρι, ελαιώνες, συκαίς, μουριαίς». «.. τον Απρίλιον εις τα 1827, όταν ήκουσε ο Ιμπραίμης ότι έρχονται στρατεύματα φραντσέζικα, επήγε εις την Τριπολιτσά με όλα του τα στρατεύματα, εγκρέμισε τα τείχη της Τριπολιτσάς εκ θεμελίων, και όλα τα σπίτια της Τριπολιτσάς, και έσπειρε αλάτι». ((σελ. 210/222 «Μέρμηγκας»). Αυτά που αναφέρει στα απομνημονεύματά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τα είχε εκθέσει και στον Codrington.
Έτσι παρά τη «ρητή» εντολή από την πολιτική ηγεσία των Τριών Δυνάμεων: «να μη γίνει χρήσις βίας εκτός εάν οι Τούρκοι ήθελον προσπαθήσει να επιμείνουν εις διάπλους πλοίων τα οποία υμείς οι (ναύαρχοι) θα είχατε παρεμποδίσει», πιο αποφασιστικοί οι Ναύαρχοι και ιδιαίτερα ο Condrington, που έδωσε και την έωλη διαταγή: «να μην πυροβολήσει κανείς εάν οι τούρκοι δεν πυροβολούσαν πρώτοι», οδήγησαν τα γεγονότα σε Ναυμαχία.
Παρενθετικά, Αγαπημένε μου Αναγνώστη, δεν είναι ποτέ ένα πολεμικό γεγονός «τυχαίο» γιατί υπάρχουν πάντα τα αίτια, οι βασικοί λόγοι, που διατυπώθηκαν και στη Συνθήκη του Λονδίνου. Η αφορμή πάντα υπάρχει και εν πολλοίς την προκαλούν οι Δυνατοί, όπερ και έγινε με την ανυπακοή και τη μη συμμόρφωση στους όρους της «Συνθήκης του Ιμπραήμ!
Ο στόλος των Μ. Δυνάμεων, στο σύνολό του, εισέρχεται στις 8 Οκτωβρίου 1827 στον κόλπο του Ναβαρίνου όπου ναυλοχούσε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος. Ο συνωστισμός πολλών στόλων δημιουργεί ένταση, ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και στις 2μ.μ. αρχίζει η Ναυμαχία του Ναβαρίνου!
(Ακολουθεί Δ΄ Μέρος).
*Φιλόλογος – Ιστορικός, Πρόεδρος της Ένωσης
Κυπρίων Ν. Μαγνησίας
