Γράφει ο Αδάμος Α. Μουζουρής *
«Ψηφίδες Ιστορίας, «κτήμα τε ες αιεί».
«Μικρά Ασία – Κύπρος».
Μήνας Αύγουστος. Μήνας Μνήμης και Οφειλής …
…. Αύγουστος (1964) με τους τουρκικούς βομβαρδισμούς της Αγίας Τηλλυρίας, με τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, στις 14 Αυγούστου, και την κατάληψη του Μόρφου, της Μεσαορίας και της Αμμοχώστου οριοθετώντας τη γραμμή Αττίλα Β΄, τη σημερινή κατοχική γραμμή. Αύγουστος (1996) με τις δολοφονίες του Τάσου Ισαάκ και του Σολωμού Σολωμού, τον μεγάλο ξεριζωμό των Ελλήνων της καθ’ ημάς Ανατολής το 1922 ….
Κύπρος – Μικρά Ασία, σαράντα οκτώ (48) χρόνια μετά την τουρκική εισβολή (20 Ιουλίου 1974) και τη συνεχιζόμενη κατοχή και εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922). Για τούτο όχι μόνο αναγκαία αλλά και Χρέος – Οφειλή η αναφορά μας στα Άγια Χώματα της Αιολικής, Ιωνικής και Δωρικής Γης, του Πόντου και της Καππαδοκίας, της Θράκης και της Πόλης. Χρέος και Οφειλή είναι και η κατάθεση της αιώνιας μνημοσύνης μας για Αυτούς που μύρωσαν τα Άγια Χώματα με αίμα, δάκρυ και ιδρώτα.
Η Παλιγγενεσία των εκατόν χρόνων (100) από το 1821, τύγχανε ανάμεσα στην υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, με τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920 (28 Ιουλίου) και ένα χρόνο μετά, το 1922, με την Τραγωδία του Μικρασιατικού Ελληνισμού, που σήμαινε και το τέλος της Μεγάλης Ιδέας.
Από το Έπος της Παλιγγενεσίας στην Τραγωδία της Μικρα-σιατικής Καταστροφής. Η ιστορική μνήμη είναι η μήτρα της δημιουργίας για ένα καλύτερο κόσμο, φυσικά, με βασική προϋπό-θεση, από τη μια μεριά, να διδασκόμαστε από τα λάθη (αμαρτίες) μας και με αυτοκριτική και κάθαρση μέσα από την αναγνώριση λαθών (αμαρτιών) και «ο παθός μαθός» για να μην τα επαναλαμ-βάνουμε με τραγικές συνέπειες. Και, από την άλλη μεριά, να παραδειγματιζόμαστε από το μεγαλείο Εκείνων που έκαναν έργα άξια και έστησαν Τρόπαια Μίμησης για τις νέες γενιές!
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, η ιστορική μνήμη γίνεται νοσταλγία και αναθυμάται τα Πενηντάχρονα (50) της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922-1972) με διηγήσεις από Ανθρώπους που βίωσαν την Τραγωδία του 1922, να μιλούν για αίματα, βιασμούς, ατιμώσεις, δολοφονίες, λεηλασίες, βεβηλώσεις, φυλακίσεις, βασανισμούς, εγκλωβισμούς, πρόσφυγες, προσφυγιά… Και οι διηγήσεις τους να μας γεμίζουν με πικρία και παράπονο αλλά και φόβο για το μέλλον της ιδιαίτερης Πατρίδας μας, Κύπρου.
Και δυο χρόνια μετά, τον Ιούλιο του 1974, οι διηγήσεις για την τουρκική θηριωδία του 1922 να γίνονται βίωμα μέσα από τη βάρβαρη τουρκική εισβολή και τη συνεχιζόμενη κατοχή.
Ψηφίδα Πρώτη. Η Μεγάλη Ιδέα.
Η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (9 Ιουλίου1832) οριοθετούσε τα σύνορα του Ελληνικού Κράτους νοτίως της γραμμής Παγαση-τικού και Αμβρακικού κόλπου, και περιελάμβανε την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, την Εύβοια, τις Κυκλάδες και τις Σποράδες. Άφηνε, όμως, εκτός Εθνικού Κορμού Εφτάνησα, Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Νησιά Β. Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Κρήτη, Κύπρο… Ελληνικά Εδάφη με προσφορά θυσιών και αίματος… Για τούτο το 1821 ήταν για τους Αλύτρωτους Έλληνες η απαρχή των αγώνων τους με ιδανικό τη Μεγάλη Ιδέα, όρο που διατύπωσε για πρώτη φορά στην Εθνοσυνέλευση του 1844, ο Ιωάννης Κωλέττης.
Με το ιδανικό της Μεγάλης Ιδέας, οι αγώνες των Αλύτρωτων συνεχίστηκαν και ποταμηδόν έχυσαν το αίμα τους για τη δικαίωση των προαιώνιων πόθων τους, που ήταν η Απελευθέρωση και η Ενσωμάτωση στον Εθνικό Κορμό. Έτσι στο διάβα του 19ου αιώνα και στην αρχή του 20ου, είχαμε την Απελευθέρωση – Ενσωμάτωση των Ιόνιων Νήσων (Επτάνησα) (1864) της Θεσσαλίας και μέρος της Ηπείρου (Άρτα) (1881). Ακολουθούν η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Κρήτη και τα Νησιά του Β. Αιγαίου (Συνθήκη Βουκουρεστίου 28 Ιουλίου 1913) και ουσιαστικά κλείνει ο κύκλος της Μεγάλης Ιδέας με την Δ. Θράκη (Συνθήκη των Σεβρών 28 Ιουλίου 1920).
Η Κύπρος μένει έξω από τον Εθνικό Κορμό παρόλο που συστρατεύθηκε με τον Ελληνισμό στην πορεία προς την ολοκλήρωση του Μεγάλου Οράματος της Μεγάλης Ιδέας που έχει βασικά δυο μεγάλους ιστορικούς Σταθμούς, τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912–13) και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, (1914–18).
Ψηφίδα Δεύτερη. Βαλκανικοί Πόλεμοι. (1912 – 3).
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων είχαμε Δύο συναντήσεις του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθέριου Βενιζέλου και του Αρχηγού του Αγγλικού Ναυαρχείου Winston Churchill. Οι συναντήσεις έγιναν στις 17 Δεκεμβρίου 1912 και στις 7 Ιανουαρίου 1913 και αφορούσαν το μέλλον της Κύπρου η οποία από το 1878 βρισκόταν κάτω από την Αγγλική κατοχή. Συζητήθηκε και η ενσωμάτωση (Ένωση) της Κύπρου με τον Ελληνικό Εθνικό κορμό με ανταλλαγή αγγλικής βάσης στο Αργοστόλι.
Να σημειωθεί ότι μετά από επίσκεψή του στην Κύπρο στα 1907 ο Winston Churchill δήλωνε: «Ο Λαός της Κύπρου, ελληνικής καταγωγής, είναι φυσικό, να θεωρεί την Ένωσή του με την μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα, ως ιδεώδες που αξίζει να επιδιώκει, σταθερά, δυναμικά, πεισματικά … ο πόθος των Κυπρίων για την Ένωση είναι χαρακτηριστικό του ευγενικού πατριωτισμού που χαρακτηρίζει το Ελληνικό Έθνος …». Τα μόνα ελληνικά που έμαθε, κατά δήλωσή του στο Λονδίνο, ήταν «Ζήτω η Ένωσις»!
«Θέλω να γίνω μάχιμος στο μέτωπο και όχι να φυλάττω τας Αθήνας, …. Θέλω να βγάλω και ολίγην μουτζούραν του 1897».
(«Σάββας Τσερκεζής», εθελοντής του 1897 και εθνοφρουρός το 1912),
Ο εθελοντής του 1897, στα τριάντα οκτώ (38) του χρόνια, έρχεται από την Αμερική και ενώ μπορεί να απαλλαγεί, γιατί έχει σοβαρό οφθαλμολογικό πρόβλημα, παρουσιάζεται στις 11 Νοεμβρίου 1912 και ζητά: «..εγώ θέλω να γίνω μάχιμος στο μέτωπο.. και όχι να φυλάττω τας Αθήνας, …. θέλω να βγάλω και ολίγην μουτζούραν του ’97». (σελ . 191/2).
Ο Τσερκεζής στο «Ημερολόγιον του Βίου μου», με απλοϊκή και γλαφυρή περιγραφή μας δίνει το πολεμικό οδοιπορικό του ίδιου και των συμπολεμιστών του, (στους Βαλκανικούς Πολέμους πήραν μέρος περισσότεροι από 2.500 Κύπριοι Εθελοντές), που ξεκινά από τον Πειραιά στις 19 Δεκεμβρίου 1912 με προορισμό τη Θεσσαλονίκη και από εκεί περιδιαβαίνει τα πολεμικά γεγονότα που γίνονται στην Μακεδονία.
«Αχ! Σώζο, επολέμησες
Μιάλην να δης Ελλάδαν
…………………………
Εν ηξέρω το μνήμα σου
νάρτω τζιαί τζιή να κλάψω».
Ο Βασίλης Μιχαηλίδης θρηνωδεί τον Χριστόδουλο Σώζο, την 1 Φεβρουαρίου 1913.
Σε πολύνεκρη μάχη («μακελιό») στο Μπιζάνι, στο Ύψωμα Προφήτης Ηλίας, στις 6 Δεκεμβρίου 1912, έπεσε ο εν ενεργεία (1908–1912), Δήμαρχος Λεμεσού, Βουλευτής και μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Κύπρου Χριστούδουλος Σώζος.
Και πράγματι, όπως θρηνεί και ο Β. Μιχαηλίδης δεν βρέθηκε ο Τάφος του.
«Μία δε κλίνη κενή φέρεται εστρωμένη των αφανών, οι αν μη ευρεθώσιν εις αναίρεσιν». (Θουκυδίδου Επιτάφιος του Περικλέους, II, 34,3).
Για την Απελευθέρωση των Ιωαννίνων έπεσε το 1912 και ο Μιχαήλ Στιβαρός από τον Πεδουλά της Κύπρου.
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, Αντίδωρο – Αίμα της Ηπειρώτικης Γης η θυσία του Υπολοχαγού Γεώργιου Παπαλαμπρίδη από την Πυρσόγιαννη Ιωαννίνων. Στις 22 Ιουλίου 1974 όρθιος και λεβέντης μπροστάρης του 2ου Λόχου του 399 Τ.Π. (Μπογάζι – Αμμοχώστου) όπως αρμόζει στον πραγματικό Ηγέτη, δέχθηκε τη σφαίρα τούρκου εισβολέα (ελεύθερου σκοπευτή ή ακροβολιστή), στο καθαρό του μέτωπο! Διαμπερές το τραύμα και αίμα του Ηπειρώτη ποτίζει και να λιπαίνει την κατεχόμενη Κυπριακή Γη μας!
(Ακολουθεί Β΄ Μέρος).
*Φιλόλογος – Ιστορικός,
Πρόεδρος της Ένωσης Κυπρίων Ν. Μαγνησίας,
