Ενεργοί Πολίτες με Όραμα και Λογισμό! (43 χρ. Κατ.).
(Στους Μαθητές μου που ονειρεύονται και δεν βολεύονται).
Αγαπημένε μου Αναγνώστη,
«Η Αμμόχωστος είναι η Καρδιά μας
Η Κερύνεια είναι το Είναι μας
Η Κατεχόμενη Γη μας η δική μας Ιθάκη.
Αγαπούμε την Αμμόχωστο
Μα πιότερο πονούμε την Κερύνεια
Κι όλο ματώνουμε για τη κατεχόμενη γη μας…
Το γιασεμί σου Αμμόχωστος –θύμηση
Το αγιόκλημα σου Κερύνεια –νόστος
Αναγαλλιάζουν την καρδιά μας!
Μυροδρομούν στη ρίζα του κυκλάμινου
Να ποτίσει, να ανθίσει
Το χαμόγελο του Πενταδάκτυλου…
(Α.Α.Μ. 6ος χρ. κατ.).
στο νόστο του γιασεμιού θα πορευτούμε. Θα περιδιαβούμε την Αμμόχωστο και θα αναμετρηθούμε με τα μεγαλεία αλλά και τις αμαρτίες μας!
Ψηφίδα Α΄, (1200 π.Χ. – 1960 μ.Χ.).
Αμμόχωστος, ελληνικότατο το όνομά της, πόλη χωμένη στην άμμο: Αμμόχωστος. «Διάδοχος της μεγάλης Κυπρίας Σαλαμίνος». Τη Σαλαμίνα που έχτισε ο Τεύκρος, μετά το τέλος του τρωικού πολέμου!
Διάδοχος της αρχαίας Αρσινόης, χτίσμα του 3ου αι. π.Χ. από τον Πτολεμαίο Φιλάδελφο. Διάδοχος της Κωνσταντίας, πόλη συνέχεια της Σαλαμίνας που καταστράφηκε από το σεισμό του 4ου μ.Χ. αιώνα και που χτίστηκε από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνστάντιο Β΄. Στην Κωνστάντια των χριστιανικών χρόνων, κοντά στην αρχαία Σαλαμίνα, βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αποστόλου Βαρνάβα. Ο Απόστολος Βαρνάβας, Επίσκοπος Σαλαμίνας, ο οποίο βρήκε μαρτυρικό θάνατο (λιθοβολισμός) το 57 μ. Χ. είναι ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Κύπρου.
Η Αμμόχωστος ιδρύθηκε μετά το 964, όταν ο Νικηφόρος Φωκάς λύτρωσε την Κύπρο από τους Άραβες και τις επιδρομές των Σαρακηνών.
Η μεγάλη ανάπτυξη της χρονολογείται από το 1291. Την εποχή αυτή η Αμμόχωστος θεωρείται μια από τις πλουσιότερες πόλεις του κόσμου, στην οποία μπορούσε ν’ ακούσει κάποιος όλες τις γλώσσες.
Ταξιδεύτρα μέσα στους αιώνες γνώρισε πολλούς αφεντάδες μα ούτε ψυχή μήτε καρδιά άλλαξε. Χαρακτηριστικά κτίσματα, όμως, μαρτυρούν την πορεία της πόλης στο ατέρμονο ταξίδι της.
Ο Άγιος Νικόλαος, λαμπρό γοτθικό οικοδόμημα, έργο του ΙΔ΄ αιώνα (Φραγκοκρατία 1192-1489).
Ο Πύργος του Οθέλλου. Ιδρυτής του κολοσσιαίου αυτού πύργου ο βενετσιάνος στρατηγός Νikola Foscarini, το 1492 (Ενετοκρατία).
Η Αμμόχωστος την περίοδο της Ενετοκρατίας (1489–1571) περικλείεται από τα βενετσιάνικα τείχη της, κάτω από τα οποία σκοτώθηκαν το 1571 ογδόντα χιλιάδες Τούρκοι πολιορκητές προσπαθώντας με λύσσα να πάρουν την Αμμόχωστο από τους Ενετούς.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1571-1878) η Αμμόχωστος περιέπεσε σε μαρασμό και κατέληξε να είναι μία ασήμαντη πόλη, ένα χωριό. Την περίοδο αυτή και κάτω από την πίεση των Τούρκων κατακτητών, έχουμε την έξοδο των Ελλήνων από την εντειχισμένη πόλη (παλιά πόλη) και την εγκατάστασή τους, στους κήπους των, στα νότια της Πόλης στα Βαρώσια (προάστεια). Μέρος των Βαρωσίων «ανοίγει» – εποικίζει ο νέο σουλτάνος, συνεχίζοντας το έγκλημα της τουρκικής εισβολής του 1974!
Το «χωριό» του 1878 άρχισε να μεγαλώνει ραγδαία στα χρόνια της Αγγλοκρατίας (1878-1960) και στα χρόνια της Ανεξαρτησίας (1960-1974) γίνεται μία εύρωστη πολιτεία, νοικοκυρεμένη και ανθοφορούσα!
Ψηφίδα Β΄, (1960 – 1974).
Δύναμή της το φυσικό λιμάνι που σχηματίζει ο κόλπος. Η γεωγραφική της θέση της επέτρεψε να προσφέρεται σαν ιδανική αγορά για το εμπόριο και σαν σύνδεσμος πολιτιστικών σχέσεων με τη Μέση Ανατολή. Τα πλούσια περ(ι)βόλια της, ιδιαίτερα του Κάτω Βαρωσιού, του Αγίου Λουκά, του Αγίου Μέμνονα. Τα προϊόντα της Μεσαορίας, των Κοκκινοχωριών και της Καρπασίας, που την έκαναν το μεγαλύτερο εισαγωγικό και εξαγωγικό κέντρο. Δύναμή της, όμως και η εργατικότητα και η εξυπνάδα των κατοίκων της.
Μαζί με την οικονομική ανάπτυξη, ανθίζουν και τα γράμματα και οι τέχνες. Στο υπέρκαλλον αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας. Της Σαλαμίνας που ίδρυσε ο Τεύκρος. Ο Τεύκρος, αδελφός του Αίαντα, ήταν ο πιο φημισμένος τοξότης του Τρωικού πολέμου. Όταν επέστρεψε στην πατρίδα, τη Σαλαμίνα, ο πατέρας του θεωρώντας τον υπεύθυνο για την αυτοκτονία του Αίαντα τον εξόρισε και
(Τεύκρος): «… ες γην εναλίαν Κύπρον, ου με εθέσπισεν
οικείν Απόλλων, όνομα νησιωτικόν.
Σαλαμίνα θέμενον της εκεί χάριν πάτρας …».
(Ευριπίδη, «Ελένη»,στ. 148 – 50).
Και στο θέατρό της ακούγεται και πάλιν η φωνή του ομηρικού «έρκους» των Αχαιών, του Αίαντα!
(Αίας) «αλλ’ ή καλώς ζην ή καλώς τεθνηκέναι
τον ευγενή χρή». («Αίας» Σοφοκλή, στ. 479-80).
Ακούγεται και η φωνή του Χορού (Πέρσες, γέροντες – άρχοντες) στην τραγωδία «Πέρσαι» του Αισχύλου, που έχει θέμα τον θρίαμβο των Ελλήνων στη Σαλαμίνα (480 π.Χ.).
«… Κυπρίας τε πόλεις
Πάφον ηδέ Σόλους,
Σαλαμίνα τε, τας νυν ματροπόλις τωνδ’
αιτία στεναγμών».
(… τις Πόλεις της Κύπρου, Πάφο, Σόλους
και τη Σαλαμίνα, των οποίων η Μητρόπολη (Σαλαμίνα),
έγινε η αιτία αυτών των στεναγμών – θρήνων). (στ. 893-6).
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, η Αμμόχωστος είναι μέρος των ορίων της ψυχής μας, είναι Ιδέα, Όραμα, Ουσία, Ανθρωπιά! Είναι έργο Πλαστουργών και Δημιουργών. Οι Ασεβείς είναι Χαλαστές και ως υβριστές (ύβρις) και τυφλοί (άτης) ας αναμένουν τη Νέμεσιν ως θεϊκή νομοτέλεια, όπως ο άγραφος νόμος! Ο Ασεβής – Υβριστής, όχι μόνο τιμωρείται μα αυτοκαταστρέφεται! Ας αφουγκραστούν, λοιπόν, τη φωνή του Δαρείου, που ως φάντασμα και ερινύα μαζί, ηχεί και αντηχεί στο Θέατρο της Σαλαμίνα,
«ύβρις γαρ εξανθούς’ εκάρπωσεν στάχυν
Άτης, όθεν πάγκλαυτου εξαμά θέρος».
(γιατί η αλαζονεία όταν μεστώσει (ξεπεράσει το μέτρο)
καρπίζεις (της τύφλωσης) της συμφοράς το στάχυ,
απ’ όπου πολύκλαυτούς καρπούς (συμφορές) θερίζει).
(«Πέρσαι» Αισχύλου, στ. 815-16).
Στα χρόνια της Ανεξαρτησίας η ζωή κυλούσε δημιουργικά, και στην ατμόσφαιρα μοσχοβολά το πορτοκάλι, στη «γιορτή του πορτοκαλιού» και λουλουδομυρωμένη γίνεται η πόλη τη μέρα των «Ανθεστηρίων»!
«Όσες αγάπες σ’ αγαπώ να ’τουν νερόμ παπίρα,
η λίμνη του Παραλιμνιού εγέμωνεν τζ’ αρτίραν».
(Ξενής Πάτσαλος)
Λαμπρύνει η φωνή του λαϊκού ποιητάρη τη «Γιορτή του Κατακλυσμού», (γιορτή του Αγίου Πνεύματος). Τη μέρα αυτή γίνονταν ναυτικοί αγώνες, διαγωνισμός λαϊκών τραγουδιών (τσιαττιστά – δίστιχα) και διαγωνισμός καντάδων με τη συνοδεία μαντολίνων.
Εκδίδονται τοπικές εφημερίδες με πολιτικό, σατιρικό και φιλολογικό περιεχόμενο.
Κέντρα πνευματικής ζωής είναι τα Σχολεία και ειδικότερα το Α΄ Γυμνάσιο Αρρένων, (του οποίου, σεμνύνομαι ότι είμαι απόφοιτος), το Γυμνάσιο Θηλέων και το Οικονομικό Γυμνάσιο με τις ποικίλες εκδηλώσεις τους: χορωδίες, ορχήστρες, θεατρικές παραστάσεις…
Την πνευματική ζωή πλουτίζουν η Δημοτική Βιβλιοθήκη και η Δημοτική Πινακοθήκη που συγκεντρώνουν έργα Ελλήνων της Κύπρου και της Μητρόπολης!
Μεγάλη συμβολή στην πνευματική φυσιογνωμία της Αμμοχώστου έχει και το Λύκειο Ελληνίδων, καθώς και ο «Επιστημονικός και Φιλολογικός Σύλλογος Αμμοχώστου».
Πολλοί ποιητές, πεζογράφοι, μουσικοί, ζωγράφοι έζησαν στην Αμμόχωστο και δημιούργησαν αξιόλογο έργο. Η αναφορά σε μερικούς θα αδικήσει πολλούς!
Η ζωή κυλούσε μέσα στη δημιουργία, την προκοπή και την ευτυχία!..
«Αστραπόφωτος ο Πενταδάκτυλος
Χαϊδεύει τα ακρογιάλια της Αμμόχωστος
Δροσίζεται στου γιασεμιού τη μυρωδιά
Αντιλαλεί στα βάθη του λεμονάνθιστου κόλπου της»!
(10ος χρ. Κατοχής).
Ψηφίδα Γ΄, (1974 – …..).
Και ύστερα… καλοκαίρι του 1974. Καλοκαίρι που ξέσχισε την ειρήνη στα δύο. Καλοκαίρι φουρτούνα στο πέλαγος και στην Κερύνεια να σβήνει η ψυχή και στην Αμμόχωστο το γιασεμί να μαραίνει και στα χείλη μας το πικρό παράπονο.
Ίνα τι;
15 Αυγούστου 1974… Εάλω η Πόλις… Προχωρεί η φλόγα του θανάτου… Φευγιό αλλόφρωνο… Πόνος δάκρυ… Προσφυγιά…
Και τώρα; 46 χρόνια μετά;
Να είσαι δυο βήματα από τη Βασιλεύουσα του Νότου… πως ν’ αντέξεις… πώς να αντέξει ο νους του ανθρώπου και να μην πλαντάξει… να μην οργιστεί…
«Μου λείπει το χνώτο των Συντρόφων μου!
Μου λείπει η ανασαιμιά της Αμμόχωστος»!
(Παραλίμνι, σιμά και αλάργα στην Αμμόχωστο,
18ο Καλοκαίρι τουρκικής Κατοχής).
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, ο εποικισμός των Βαρωσίων είναι μέρος της απειλής: «διχοτόμηση» της Κύπρου, που κρατάει από το 1957, τουλάχιστον. Τότες που η Κύπρος έγραφε στους τοίχους «τη μάνα μας θέλουμε και ας τρώμεν πέτρες»,.. τότες που η Ελλάς πήγε στο Παρίσι με Αβέρωφ και από κοντά ο τούρκος Ζουρλού για παζαρέματα. «Και στο παζάρι, με πήρες, γύφτισσα μαϊμού, Ελλάδα – Ελλάδα του καημού». 1957, 1959, 1964, 1974 … και τότε και σήμερα, διεθνή παζάρια και τουρκικές απειλές .. και να πάλι οι στίχοι του Ν. Γκάτσου να δένουν .. «μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι, (η προκλητική και παράνομη παρουσία του «Barbaros» και του «Yavuz» και η δραστηριότητά τους στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Α.Ο.Ζ.) της Κυπριακής Δημοκρατίας, το σεργιάνι του «Oruc Reis» στην ελληνική Α.Ο.Ζ., ο εποικισμός των Βαρωσίων…), εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη, και στις αρένες του κόσμου μάνα μου, Ελλάς το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς»!
Φυσικά τον Αύγουστο του 1996, μετά το Άγος των Ιμίων (Ιανουάριος 1996), είχαμε τις δολοφονίες του Τάσου Ισαάκ και του Σολωμού Σολωμού στο συρματόπλεγμα της ντροπής που κρατά φυλακισμένη την Πόλη του Ευαγόρα. Γεγονός που είχε και έχει πολλές διαστάσεις με πολλαπλά μηνύματα. Σημειώνω απλά την διεκδίκηση του δικαιώματος της ελεύθερης διακίνησης, της εγκατάστασης – ιδιοκτησίας και της ασφάλειας στις κατεχόμενες από το βάρβαρο Αττίλα πατρογονικές Εστίες μας.
Επιμύθιο: Αγαπημένε μου Αναγνώστη όσο μας ακρωτηριάζουν και εμείς τους ικετεύουμε να το κάνουν απαλά, όσο μας ατιμάζουν και τους παρακαλούμε ως μαραγκιασμένες ψυχές να το κρατάμε μυστικό ή να το ξεχνάμε, τόσο και περισσότερο θα μας πιέζουν και θα μας εξευτελίζουν!
*Φιλόλογος – Ιστορικός , Πρόεδρος της Ένωσης Κυπρίων Ν. Μαγνησίας
.
